SERIE
We zijn in het jaar 1767 en de plaats van actie is West-Afrika. Groepen blanke Amerikaanse en Europese mensenhandelaars maken er jacht op zwarte inboorlingen. Met lawaaierige instrumenten en honden worden ze naar de open vlakte gedreven en in netten gevangen. Vandaar gaan ze geboeid naar de schepen die voor de kust op hun levende koopwaar liggen te wachten om vervolgens over te steken naar het Amerikaanse continent. Onderweg sterft tot een derde van de slaven, maar dat is geen probleem, want de vraag naar zwarte werkkrachten is groot op de uitgestrekte plantages van de zuidelijke staten van de USA en de kostprijs per slaaf commercieel interessant.

Eén van de personages die we zien vertrekken is de jonge Kunta Kinte (LeVar Burton), zoon van een groot en fier geslacht. Hij overleeft de overtocht naar Amerika en zal zijn familie en zijn dorp nooit meer terugzien. Hij komt op een plantage terecht in een grote zwarte gemeenschap, maar past er zich moeilijk aan. Hij weigert zijn nieuwe naam, Toby, aan te nemen en betaalt daarvoor een hoge prijs, past zich uiteindelijk aan om te overleven, maar zal zijn afkomst nooit vergeten en vertelt aan zijn kinderen waar ie vandaan komt en drukt ze op het hart hetzelfde te doen met hun kinderen en de kinderen van hun kinderen. De nakomelingen houden de gedachte aan hun stamvader op het Amerikaanse continent levend en geven zijn verhaal over hun moedige en krijgshaftige voorouders in Afrika van generatie op generatie door. Tot in onze tijd.

Na Kunta Kinte volgen we de levenswandel van zijn dochter Kizzy (Leslie Uggams), die op haar 16de bij haar vader wordt weggehaald en verkocht aan een bevriende plantage. Haar zoon, Chicken George (Ben Vereen), specialiseert zich in hanengevechten, reist naar Engeland om er de schulden van zijn baas te betalen en komt 14 jaar later als een vrij man terug naar huis. Dan breekt de burgeroorlog uit en de slavernij wordt na de nederlaag van de zuidelijke troepen afgeschaft, maar de zgn. "Night Riders" (voorlopers van de KKK) zaaien terreur onder de zwarte bevolking. Tom (George Stanford Brown), de oudste zoon van Chicken George, bedenkt een methode om de bandieten te ontmaskeren en zijn oude vader zal de droom van Kunta Kinte realiseren en zijn familieleden naar Tennessee brengen voor een nieuw en vrij leven.

Roots was zo’n 25 jaar geleden dé televisieserie die iedereen bezighield. Ieder schoolkind kende wel het boek De Hut van Oom Tom, over een neger die aan de slavernij en de ontbering ontkomt door naar de Amerikaanse Yankee-staten in het noorden te vluchten waar de slavernij is afgeschaft, maar een hele miniserie over de geschiedenis van de Amerikaanse zwarten, de zgn. African Americans had niemand tot dan toe gezien, ook de zwarten in Amerika zelf niet. Alex Haley, de zwarte jongen uit Tennessee, de eigentijdse afstammeling van Kunta Kinte, begon in de nadagen van de zwarte betogingen voor gelijke mensenrechten in de Verenigde Staten het verhaal van zijn familie te reconstrueren. Zijn boek Roots gaf al een eerste indicatie van het succes dat voor zijn onderneming weggelegd was, maar de verfilming voor televisie was een nooit eerder geziene triomftocht en zo waar de definitieve doorbraak van het genre.

Voor het eerst wordt het verhaal van de slavenhandelaars in Afrika, de lijdensweg naar Amerika en de vernederende leefomstandigheden op de plantages door zwarten zelf verteld in een miniserie waarvoor geen geld of middelen zijn gespaard. Vier regisseurs, tientallen hoofdacteurs en honderden figuranten bevolken de zes afleveringen van in totaal meer dan 500 minuten. In 1977 sleept Roots 9 Emmy Awards in de wacht, de Golden Globe Award voor Best Drama Series, de George Foster Peacock Award en de Television Critics Circle Award voor wat genoemd wordt "een blik op onze geschiedenis waar weinigen van op de hoogte zijn, maar die niemand nog zal vergeten".

Roots is een reis door de tijd die geen enkel heilig huisje overeind laat. Het begint met de onmenselijke jachtpartijen in Afrika en de mensonterende transporten waarbij tienduizenden zwarten het leven laten door ontbering, ondervoeding en 'blanke' ziekten. Op de plantages worden ze als dieren ingezet op het veld, onder een brandende zon. Ze worden als koopwaar gekocht en verkocht en hun kinderen versjacherd net zoals jonge kalveren en veulens. De plantages liggen vaak op vele dagmarsen van elkaar en contact tussen familieleden, ouders en kinderen is zeer onregelmatig en soms totaal onmogelijk. Bovendien zijn er lijfstraffen en machtsmisbruik. De meeste vrouwen passeren onder de opzichter of de landheer door vooraleer ze in het huwelijk treden en meisjes zijn nooit veilig voor blanke mannen die hun tot seksuele diensten kunnen verplichten op elk moment en in elke omstandigheid. De toestand verandert op papier na de Amerikaanse burgeroorlog in de tweede helft van de 19de eeuw, maar de controle is slecht georganiseerd en de nachtelijke acties van de Night Riders maakt het leven van de zwarte zo mogelijk nog driester dan tijdens de slavernij. Roots eindigt met de invrijheidsstelling van de nakomelingen van Kunta Kinte eind 19de eeuw.

Het belang van Roots zoals schrijver Alex Haley het heeft neergeschreven en zoals het bijna woordelijk is verfilmd, zit in de confrontatie met een overwegend blank publiek (in Amerika en Europa) én met de zwarte Amerikanen zelf. Ook zij waren in grote mate niet echt op de hoogte van hun verleden omdat het op Amerikaanse scholen (tot begin jaren '60 raciaal gescheiden) niet werd verteld. Het zorgt voor een hernieuwde interesse voor de eigen cultuur en stimuleerde het bewustzijnsproces. Het blanke westen wordt in prime time geconfronteerd met een weggemoffeld of in elk geval geminimaliseerd historisch feit dat nu als een etterende wonde openbarst op het kleine scherm. De reacties zijn gemengd, maar overwegend positief en het boek van Alex Haley beleeft een tweede jeugd.

Roots is een geromantiseerde reconstructie van de feiten. Geromantiseerd omdat de makers mooie en goedogende zwarte acteurs hebben gebruikt terwijl het in werkelijkheid veel erger is geweest, maar het scenario had wel het berekende effect met net voldoende afgemeten gruwel en sentimentaliteit om de aandacht vast te houden en de kijkers niet weg te jagen. Zo zijn de aanvallen op het Amerikaanse systeem beperkt gebleven en is god de toeverlaat van alle benadeelden. De racisten van de Klan worden niet geportretteerd als vertegenwoordigers van dé VS, maar als een minderheid die zich bij de democratische wetten van de staat niet wil neerleggen. Voor het overige is deze verfilming een prachtig kostuumdrama over het landelijke leven in de USA van eind 18de tot eind 19de eeuw met prachtige interieurs en zorgvuldig uitgevoerde kapsels en toiletten van de blanke elite.

Roots heeft overigens ook een positieve boodschap, nl. dat niet alle blanke zuiderlingen racisten en niet alle zwarten blankenhaters waren. Wat wél in de verf wordt gezet – terecht of niet – is dat de blanken vooral onder druk van de groep zich volgens een bepaald schema gedroegen (zoals Duitsers in de nazitijd of Zuid-Afrikaanse blanken tijdens het apartheidsregime). Men mag niet vergeten dat er in de zuidelijke staten van Amerika wettelijke discriminatieregels bestonden voor blanken tegen zwarten. Roots is een tijdloze miniserie die vandaag nog net zo actueel is als 25 jaar geleden. Wellicht zou men nu het tempo verhogen en sommige taferelen anders, waarheidsgetrouwer en minder melig uitwerken, maar dat doet niet af aan het feit dat de makers een stevig onderbouwd en diep menselijk verhaal vertellen dat waard is om gezien te worden.

BEELD EN GELUID
25 jaar opberging in de archieven van Warner Brothers hebben de kwaliteit van deze miniserie niet beïnvloed. Het beeld is nog altijd mooi om naar de kijken, met levensechte kleuren, gedetailleerde contrasten, ook in de donkere passages en weinig of geen vuil. Van beschadigingen is er sowieso geen sprake en ook beeldtrilling blijft achterwege. Gewoon goed bewaard en goed overgezet naar dvd. Het geluid is zuiver met af en toe ruis, maar over het algemeen met een mooie stereobalans die de stemmen in het midden houdt en de geluiden van natuur en machines opzij. Tijdens de hevigere fragmenten neemt de muziek het voortouw met diepe basklanken die het in de subwoofer goed doen. Geen klachten.

EXTRA'S
Deze 25the Anniversary Edition zit een prachtige kartonnen verpakking en de drie dubbelzijdige dvd's zitten op een aparte uitklapbare hoes met een gedetailleerde inhoud van alle disks binnenin. Voor wie er niet genoeg van kan krijgen is er nog de documentaire Remembering Roots, een verzameling gesprekken met makers en acteurs 20 jaar na de opnamen. Geïnteresseerden kunnen de hele reeks mét audiocommentaar beluisteren en wie zich wil verdiepen in de familiestamboom van de Kuntes kan daarvoor terecht op disk 3 kant B waar een interactieve stamboom is ondergebracht plus een aantal links naar internet.

CONCLUSIE
Roots, de geschiedenis van de Amerikaanse zwarten vanaf hun verscheping uit Afrika tot de afschaffing van de slavernij in Amerika en de daarna geleidelijke en effectieve bevrijding uit de machtsgreep van de plantagehouders, is een goed gemaakte, door zwarte ogen bekeken historische reconstructie van een niet zo fraaie pagina uit de Amerikaanse geschiedenis. Het boek van Alex Haley is op een eerlijke manier verfilmd zonder veel bombast in een poging om de belevingswereld van de slaven van toen zichtbaar en voelbaar te maken voor mensen van nu. Daar is men erg goed in geslaagd, zij het met hier en daar té sentimentele en romantische toetsen, in een verhaal dat voor de rest – laat ons eerlijk zijn - ook heel veel droevigheid en verdriet laat zien.