FILM
Het Verloren Paradijs begint met een weinig verhullende vrijscène in een theehuisje in de tuin van Huize Olmenhof in Hamelen. Het is niet duidelijk of het jonge meisje wordt aangerand of dat ze de meppen die ze krijgt lekker vindt. In de deuropening staan de burgemeester, diens zoon Benjamin en de huishoudster, toe te kijken hoe Jan Boel, zoon van een middenstander uit het dorp, zich tussen de benen wringt van Pascale (Willeke van Ammelrooy), het nichtje van de Benjamin. Vervolgens springt de film 20 jaar vooruit in de tijd. De plaats van actie is nog altijd Hamelen, waar Benjamin Rolus (Hugo Van Den Berghe) inmiddels zijn vader is opgevolgd als burgemeester. Hij leeft er alleen met zijn oude huishoudster Adeline (Gella Allaert), zijn boeken en zijn collectie opgezette vogels. Alleen Peterke (Stephen Windross), de zoon van Jan Boel (Bert André), de eigenaar van Jan Boel Granen en Zaden, komt hem af en toe gezelschap houden en dan maken ze een praatje over de vogels op Olmenhof en over de vader van de burgmeester die én burgemeester én minister is geweest.

Op een dag zitten de burgemeester en Peterke door hun verrekijker naar de vogels te kijken en zien ze hoe dicht bij huize Olmenhof een stel landmeters metingen verricht. Benjamin, in alle staten, belt de bevoegde minister en zorgt er voor dat de mannen zijn landgoed verlaten. De minister belooft hem dat ze niet opnieuw zullen verschijnen, maar de dag nadien strijken dezelfde twee landmeters in de Dorpsstraat, midden in het dorp, neer en beginnen daar met hun meetwerk, tot grote woede van de bewoners die geen autoweg door het dorp willen. Jan Boel - hij heeft ambities om burgemeester te worden – werpt zich op als verdediger van de dorpelingen en wil in geen geval dat de nieuwe weg in het centrum komt. In de gemeenteraad verwijt hij Benjamin egoïsme omdat die zijn vogelreservaat belangrijker vindt dan het algemeen belang. Een eventuele aanleg door het dorp betekent de doodsteek voor verschillende oude huizen en de verhuis van het kerkhof. De oude bewoners vinden het een schande dat ze het huis zouden moeten verlaten dat ze hun hele leven lang hebben bewoond en dat hun geliefde overledenen onder beton dreigen terecht te komen, en dat allemaal door toedoen van een asociale burgemeester. Benjamin vindt dat het dorp behoefte heeft aan groen en landgoed Olmenhof heeft heel wat te bieden. Bovendien heeft de gemeenteraad politieke druk gebruikt om de weg in Hamelen te krijgen (zgn. om economische redenen), maar geen rekening gehouden met het feit dat het tracé door het ministerie wordt uitgetekend en dat daar nu geen verhaal meer tegen mogelijk is.

Alles wijst erop dat er in Hamelen een groot probleem ontstaat tussen een onwrikbare burgemeester en een ambitieuze en onverzoenlijke Jan Boel die zegt z’n eigen politieke vrienden aan te zullen spreken. En dan verschijnt Pascale na 20 jaar terug in Hamelen en zij belt zo maar aan bij huize Olmenhof. Twee decennia heeft ze niks meer van zich laten horen en plots staat ze voor Adeline die haar de toegang tot het huis weigert. Maar Pascale, modieus gekleed en opgemaakt als de fijne dametjes uit de stad, laat zich niet uit haar lood slaan en baant zich een weg naar de werkkamer van Benjamin. Daar zorgt haar verschijning voor verbijstering en groeiende wrok. Wat een beleefdheidsbezoekje moet zijn, draait uit op een langer verblijf wanneer Pascale uitschuift en zgn. een enkel verstuikt. Adeline vindt het onverwachte bezoek onverdraaglijk en maant Benjamin aan om Pascale zo gauw mogelijk aan de deur te zetten, maar de jonge vrouw is duidelijk met een bedoeling naar Olmenhof gekomen en laat zich niet makkelijk wegsturen. Ondertussen spant ze een net voor Benjamin, om de man die als jongen 20 jaar geleden van achter een gebroken ruit van het theehuisje haar spelletje met Jan Boel gadesloeg, als nog te vangen, of is er meer aan de hand en is Pascale de spin in een wijder net?

Het Verloren Paradijs met Harry Kümel (jaargang 1940) achter de camera, is een goed gemaakte Vlaamse film over corruptie en bedrog, verleiding en misleiding ter gelegenheid van de aanleg van een autoweg ergens in een Vlaamse gemeente in de jaren '50. De regisseur schreef zelf het scenario, een no nonsense verhaal dat steunt op een sociale problematiek (de autoweg) en schuimende liefdesperikelen tussen één vrouw en twee mannen. Hugo Van Den Berghe is de teruggetrokken en in zichzelf gekeerde man van middelbare leeftijd, gekwetst door een vrouw waar hij zielsveel van heeft gehouden en nog houdt en die plots in zijn leven verschijnt om het drama te herhalen. Van Den Bergh acteert rustig en beredeneerd. Hij is de gentleman, de timide man van de burgerij met een stamboom die getuigt van vaderlandsliefde en overgeleverde kennis. Via zijn omgang met Peterke toont Kümel ons Benjamin als een goed mens, een open karakter, een sportieve en ongevaarlijke brave beer, sociaal en bezorgd om het welzijn van zijn kiezers, maar die er niet voor terugdeinst om zijn politieke vrienden aan te spreken om eigen have en goed te beschermen. Tegenover hem staat Jan Boel, volksjongen en arbeider, gefrustreerd omdat hij 20 jaar geleden van Olmenhof is weggejaagd na de vrijpartij met Pascale, rancuneus, opvliegend en met de vaste intentie wraak te nemen op de bewoners van het landgoed. Maar Bert André is niet echt een partij voor Hugo Van Den Berghe of Willeke van Ammelrooy: hij is te volks, zijn personage te vulgair en Jan Boel straalt te weinig autoriteit uit om geloofwaardig te zijn. Voor díe rol heb je een Josse De Pauw of een Jan Decleir nodig, mannen met een duidelijke fysieke overwicht op zowel Benjamin als Pascale. Zelfs in de scènes met Peterke, zijn zoon, blijft Bert André een twijfelgeval qua geloofwaardigheid.

Toch gaat Het Verloren Paradijs op geen enkel moment vervelen. De intriges zijn niet echt origineel of uniek, maar Kümel doet er tenminste iets zinvols mee en levert een onderhoudend film af, zonder veel ballast. Alle scènes hebben een duidelijke functie en dragen rechtstreeks bij tot de ontwikkeling van de centrale idee, een zeldzaamheid in Vlaamse films, waar pretentieus gewauwel en pure overbodigheid te vaak afgedaan worden als typische stijlkenmerken of gewilde eigenzinnigheden van de regisseur, terwijl er meestal sprake is van te weinig visie of navelstaarderij. Harry Kümel voert een strakke regie en houdt de verhaallijnen van zijn scenario stevig onder controle. Toch kan hij niet vermijden dat zijn productie in de afwikkelingsfase lichtjes uit de bocht gaat: de tandem Pascale-Jan Boel die plotseling de film binnenrijdt kan er nog mee door, de reden waarom is minder geloofwaardig. Helemaal fout gaat het op het einde wanneer Benjamin zich opgesloten heeft in zijn landhuis en beticht wordt van kidnapping. De minister wordt erbij gehaald om Benjamin tot rede te brengen, maar is de burgemeester van Hamelen al die moeite waard? Zou de minister van binnenlandse zaken naar Leuven afzakken mocht de burgemeester van die Brabantse stad zich verschansen in het prachtige gotische stadhuis? Weinig aannemelijk en een tikkeltje te gemakkelijk, jammer voor een film die voor het overige volwassen en evenwichtig oogt

BEELD EN GELUID
De pellicule van deze film is prachtig gerestaureerd: een bravo voor Vintage Films, het bedrijf dat zich over de technische aspecten van deze dvd heeft gebogen. De kleuren zijn helder en natuurlijk met mooie donkere tinten in de prachtig gedecoreerde vertrekken van het landhuis en toch genoeg contrast om het beeld open en aantrekkelijk te houden. Vuiltjes en beschadigingen zijn helemaal weggewerkt. De ondertiteling (voor gehoorgestoorden) is correct, voldoende en goed geplaatst. De Vlaamse uitdrukkingen zijn wél vertaald naar Algemeen Nederlands, waarmee de couleur locale een beetje verloren gaat. Het geluid is een probleem. Alleen Willeke van Ammelrooy en Hugo Van Den Berghe zijn zonder meer goed verstaanbaar. De rest van de cast spreekt vaak dialectisch, gewoon slordig of wordt overstemd door andere geluiden. Gelukkig is het taalgebruik op zich in orde en bespaart Harry Kümel de kijker het zgn. verkavelingsvlaams, een biotoop die z'n eigen leven is gaan leiden in soaps als Thuis en consoorten. Technisch is het geluid evenwel in orde.

EXTRA'S
Deze dvd bevat geen extra’s.

CONCLUSIE
Het Verloren Paradijs van Harry Kümel is niet meteen een vernieuwende film, sluit nog aan bij de heimatfilm enerzijds (Olmenhof, het landhuis en zijn bewoners) en de sociaal-realistische films (het oproer over de aanleg van de autoweg) uit het begin van de jaren ’70 anderzijds. Willeke van Ammelrooy en Hugo Van Den Berghe leveren een prachtige en overtuigende prestatie, zij als de mondaine dame en hij als de vereenzaamde vrijgezel die nog eenmaal in vuur en vlam ontsteekt. Adeline is een goeie derde in een rol die getuigt van opoffering maar die tegelijk een aantal angsten verbergt. In Het Verloren Paradijs geldt dat laatste voor meer personages: niets is wat het lijkt en het kwaad zit overal een beetje, ook daar waar men het het minst van al verwacht.