Ik weet niet aan welke soort verboden sigaretten de gebroeders Wachowski zich hadden vergrepen toen ze het scenario voor The Matrix uitdachten, maar ze zijn erin geslaagd om een volledig origineel gegeven uit te werken, en daarbij alle klassieke conventies van science‑fictionfilms compleet aan hun laars te lappen. De film is erg omstreden; zo werd er enkele maanden geleden het verband gelegd tussen Keanu Reeves die ronddraaft in een donkere trenchcoat en iedereen overhoop maait, en het drama met dodelijke afloop in een school in het Amerikaanse Littleton. De geweldscenes zijn echter zodanig over the top, dat het bij wijlen zelfs grappig wordt.

De film lijkt inderdaad hier en daar op een verfilming van het computerspel Doom, maar bevat naast de nodige portie schieterij en een dosis kung‑fu die je enkel in derderangsknokfilms met Jackie Chan of Bud Spencer verwacht, ook nog duizelingwekkende special effects, en een scenario. En wat voor een!

Ik heb de film nu al meerdere keren bekeken, en ik zou liegen als ik zou zeggen dat ik de plot al helemaal heb uitgediept. Kort samengevat is het een verhaal over de komst van een profetische Verlosser, die de mensheid moet bevrijden van een vreselijke vorm van slavernij, maar dan tegen de achtergrond van het moderne cyber‑tijdperk.

Keanu Reeves (Speed) speelt de rol van Thomas Anderson, een computerhacker die onder de nickname Neo zijn grijze bestaan anno 1999 af en toe opvrolijkt met het verhandelen van illegale software waarvan de bedoeling me niet helemaal duidelijk is (cyber‑drugs?). Neo wordt op een dag benaderd door Morpheus (Laurence Fishburne) en Trinity (Carrie‑Anne Moss), twee leden van een ondergrondse beweging die naarstig op zoek zijn naar de door het Orakel (Gloria Foster) beloofde Verlosser, en denken dat Neo wel eens die Messias zou kunnen zijn.

Vanaf het moment dat Neo in contact treedt met Morpheus, wordt hij door een mysterieuze overheidsagent Agent Smith (Hugo Weaving) geintimideerd. Smith heeft duidelijk de bedoeling Morpheus in handen te krijgen, en denkt dat Neo hem naar zijn slachtoffer kan leiden. De rebellen zijn Smith echter te vlug af, en Morpheus en Neo ontmoeten elkaar.

Morpheus vertelt Neo dat de wereld zoals hij die kent eigenlijk een virtuele illusie is. In feite is de mensheid reeds ergens in de 22e eeuw aanbeland ‑ waar precies is niet geweten, want men is de tel kwijtgeraakt. De mensheid is slaaf geworden van de Matrix, een gigantische machine die het leven bestuurt maar zich voedt met menselijke levensenergie. De mensen zitten opgesloten in een soort cocon waarmee die energie wordt afgetapt, en de realiteit zoals zij denken dat die bestaat, is een gigantische illusie die alleen bestaat in hun gedachten.

Morpheus geeft Neo de keuze: ofwel kan hij hem hun ontmoeting laten vergeten, en dan kan Neo zijn leven (of wat hij denkt dat leven is) ongestoord verderzetten, ofwel kan hij hem helpen uit de machine te ontsnappen, zodat Neo de rebellenbeweging kan vervoegen. Neo kiest voor het laatste, en vervoegt Morpheus en de zijnen. Hij maakt kennis met de andere volgelingen van Morpheus, allen vertegenwoordigers van Zion, de laatste niet door de Matrix bezette stad op aarde: Tank, Apoc, Mouse, Switch, Dozer, Cypher en Trinity, die blijkbaar meer dan alleen vriendschappelijke gevoelens koestert voor Neo.

De bemanning verblijft permanent in de claustrofobische omgeving van hun onderzeeer, de Nebuchadnezzar, en net als bij de andere leden wordt in Neo's hoofd een interface ingeplant die hem toestaat om in interactie te treden met de virtuele realiteit van de Matrix. Morpheus meent dat Neo de langgezochte Ware (The One) is, die voorbestemd is om de ultieme strijd met de Matrix aan te gaan. Hij leert hem hoe hij de virtuele realiteit moet manipuleren, en diverse vechttechnieken, waaronder enkele bijzonder sterke staaltjes van Oosterse gevechtskunsten.

Wanneer hij Neo naar het Orakel brengt om te weten of hij de Ware is, is zijn teleurstelling groot wanneer zij beweert van niet. Bovendien voorspelt ze dat ofwel Neo, ofwel Morpheus zijn ondergang zal vinden in de strijd tegen de Matrix. Wanneer ze terug willen keren naar hun schip, blijkt iemand hen verraden te hebben, en Agent Smith slaagt erin Morpheus gevangen te nemen. Het blijkt namelijk dat Cypher (Joe Pantoliano) de druk van het rebellenbestaan niet meer aankan, en het op een akkoordje heeft gegooid met Smith: in ruil voor zijn verraad zal Smith zijn geheugen terug uitwissen, zodat hij kan terugkeren in de Matrix, zonder zich ooit nog zijn rebellenverleden te herinneren.

Neo en Trinity staan nu voor de moeilijke opdracht om Morpheus uit de klauwen van de Matrix te halen, en tijdens hun belevenissen zal blijken of het Orakel het al dan niet bij het rechte eind had, en of Neo al dan niet de Ware is.

De impact van de film was bij het uitkomen ervan geweldig. Iedereen sprak van een nieuwe Star‑Wars, maar dan ontdaan van het soap‑gehalte ‑ alhoewel de liefdesaffaire tussen Neo en Trinity feitelijk weinig aan het verhaal bijbrengt, en er volgens mij maar zomaar is bijgesleurd. Ik heb zelfs gemerkt dat enkele mailservers van Belgacom.net genoemd zijn naar de hoofdpersonages uit de film, Neo, Morpheus en Trinity. Er zijn overigens nog analogieen met Star Wars: het geheel is opgevat als een trilogie, met de volgende delen gepland vanaf 2002. The Matrix heeft vier zogenaamd 'technische Oscars' gewonnen, voor montage, geluid en speciale effecten. De film moet het inderdaad niet hebben van de briljante acteerprestaties, want Keanu Reeves bewijst eens te meer dat hij toch maar redelijk beperkt is in zijn kunnen. Alleen Laurence Fishburne overstijgt zichzelf als de wereldwijze en charismatische Morpheus.

Ook nog even melden dat de BBFC, de Britse navelstaarders van de censuurcommissie, in de Britse versie hier en daar de schaar hebben gezet, vooral in de scenes waarin Neo het in het metrostation opneemt tegen Smith en zijn acolieten, en daar een paar rake kopstoten uitdeelt - volgens mij zit er bij de BBCF iemand met een jeugdtrauma omdat hij eens een kopstoot heeft gekregen van een klasgenoot; zelfs in een film als Disney's Mulan moest om die reden de schaar worden gezet. De pan‑Europese versie schijnt hiervan gespaard te zijn gebleven.

BEELD EN GELUID

Ik heb The Matrix nooit op het grote scherm mogen ervaren, en vermoed dus dat de grauwe kleuren en de troosteloze omgeving wel een deel zullen uitmaken van de sfeerschepping. De makers hebben bewust weinig blauwe kleuren gebruikt voor de scenes in de Matrix zelf, om het geheel een onaardse look mee te geven. Het beeld is alleszins redelijk scherp, en de vele special effects komen goed tot hun recht, maar bij de meer statische scenes, gelukkig in de minderheid, zie je toch een lichte flikkering in het beeld. Ik vermoed dat dit komt door de hoge compressiefactor die men heeft moeten gebruiken om de vele extra's op de DVD te krijgen. Alleen bij enkele van de extra's had het beeld wel wat beter gemogen: de filmpjes over de speciale effecten zijn vaak korrelig en onscherp.

Qua geluid is er dan weer bijzonder weinig aan te merken op de film. De geluidseffecten geven de film een bijzondere diepgang, zoals in de scene met de kogel die rakelings langs Neo scheert, of het crashen van de helikopter. De soundtrack is een samenraapsel van het iets ruigere genre, zoals The Prodigy, Rammstein, Rage Against The Machine en Marylin Manson. Niet echt mijn favoriete muziek, maar het geeft in combinatie met de flitsende beelden en ultrasnelle actiescenes de film wel een extra dimensie.

EXTRA'S

Naast geanimeerde menu's en een achter de schermen‑documentaire zijn er in de menu's nog twee rode pilletjes verborgen, die een extra documentaire tonen over het concept van The Matrix en over het begrip Bullet‑time. Dit laatste slaat op de techniek die men heeft gebruikt om de camera de baan van de kogel mee te laten volgen wanneer Neo tegen het einde van de film onder vuur wordt genomen door Agent Smith. Bij deze scene en bij enkele kung‑fu scenes heeft men overigens deze techniek ook gebruikt: men filmt dezelfde scene vanuit verschillende posities rondom, en door een computersimulatie kan men dan de scene laten "stilstaan" terwijl de camera een rondzwenkende beweging maakt. Deze techniek wordt overigens ook gebruikt bij films zoals Lost In Space, maar de makers van The Matrix beweren de uitvinders van het concept te zijn.

Helemaal knap gemaakt is de feature "follow the white rabbit", een referentie naar Alice in Wonderland van Lewis Caroll (die ook al niet van de witte poedertjes kon afblijven). In plaats van het ondertitelingsspoor verschijnt er dan onderaan het scherm een wit konijn, dat, als men op de selecteer‑toets op de afstandsbediening drukt, toegang geeft tot een negental mini‑documentaires waarin de verscheidene speciale effecten worden toegelicht voor enkele sleutelscenes, zoals de crashende helikopter, Neo's bevrijding uit de cocon, de schietpartij in de lobby en het gevecht van Trinity in het begin van de film. Spijtig genoeg zijn deze mini‑documentaires niet becommentarieerd.

Zoals inmiddels klassiek bij Warner‑releases staat de informatie van de promotionele website ook op de DVD‑romsectie (zoals o.a. ook bij Wild Wild West), alsook enkele minder interessante randinformatie zoals toelichting bij de kung‑fu scenes, enkel voor de liefhebber van Oosterse gevechtssporten, en enkele artikels over o.a. de bewerking van de gelijknamige strip tot film.

CONCLUSIE

The Matrix is zeker zijn geld waard, alleen al omdat je de film meerdere malen kan bekijken zonder dat die gaat vervelen.