Het verhaal begint wanneer de Engelse koning Constant wordt onttroond door de jonge en ambitieu­ze Vortigern (Rutger Hauer), die over het land een schrikbewind wil uitvoeren. Vermits Vortigern noch de Oude Riten (de pré-christelijke religies), noch het christendom gunstig gezind is - feitelijk is hij alleen zichzelf gunstig gezind - ziet oppertovenares Mab (een schitterende Miranda Richardson) dat de tijd rijp is om haar creatie op de wereld los te laten om de positie van de Oude Riten te vrijwaren. Door magie schept ze bij een andere vrouw een kind, Merlin, die de krachtigste tovenaar aller tijden moet worden. Mab heeft echter niet het minste spoor van menselijk gevoel, en laat de moeder nonchalant sterven, gewoon omdat ze van geen nut meer is. Merlin wordt liefdevol opgevoed door zijn tante Ambrosia.

Als jonge knaap komt hij voor het eerst in aanraking met magie wanneer hij een tak laat groeien om een jonkvrouwe, Nimue, uit een moeras te vissen. Wanneer Ambrosia van dit voorval hoort, weet ze dat de tijd is gekomen om afscheid te nemen van haar pleegzoon. Merlin reist af naar de grotten waar Mab resideert, en gedurende enkele jaren wordt hij in de magie ingewijd door Mabs geschifte helper, Frik. In Mabs grotten maakt Merlijn ook kennis met de Vrouwe van het Meer, Mabs zuster, die zich per ongeluk laat ontvallen dat Mab zonder al te veel medelijden Merlins moeder heeft laten creperen. Wanneer ook tante Ambrosia op sterven ligt, vlucht Merlin weg uit Mabs grotten, en zweert op het graf van zijn tante dat hij zijn magie alleen maar zal aanwenden om Mab te bestrijden.

Jaren later is Merlin (Sam Neill) volwassen. Koning Vortigern bereidt zich voor op een oorlog met Uther, de zoon van de vermoorde koning Constant, die zijn vaders troon wil herroveren. Merlin wordt tegen zijn wil in de oorlog betrokken, wanneer een waarzegger de aandacht van de koning op zijn toverkunsten vestigt. Vortigern meent dat hij Merlin als wapen tegen Uther kan gebruiken, en neemt hem gevangen. Merlin verneemt dat ook Nimue (Isabella Rossellini) gevangene van Vortigern is, opdat de koning zich zou kunnen verzeke­ren van de trouw van haar vader, Lord Ardente. Nimue weet de koning te overhalen om Merlin vrij te laten, want in gevangenschap kwijnt hij weg en nemen zijn magische vermogens af. Merlin voorspelt Vortigerns ondergang, en Mab weet de koning wijs te maken dat alleen door Nimue te offeren aan de Grote Draak de strijd voor hem gunstig zou kunnen uitdraaien. Feitelijk wil ze Merlin dwingen om zijn magie te gebrui­ken. Merlin kan Nimue nog maar net op het nippertje redden, want ze komt zwaar verbrand uit de strijd. Hij brengt haar voor verzorging naar het klooster van Ava­lon, en zweert wraak op Mab.

Hiervoor gaat hij te rade bij de Vrouwe van het Meer, die hem het onoverwinnelijke zwaard Ex­cali­bur schenkt. Zowel Lord Ardente als Merlin kunnen nu openlijk de kant van Uther kiezen, en het leger van Vortigern wordt met veel schwung in de pan gehakt. Merlin schenkt het zwaard Excalibur aan de nieuwe koning, en hoopt dat Engeland nu definitief vrede kan krijgen en hij zijn tijd kan spenderen aan de verzorging van Nimue.

Zijn hoop is van korte duur: al op het kroningsfeest wordt de nieuwe koning door toedoen van Mab hopeloos verliefd op Igraine, de vrouw van één van zijn leenheren, de hertog van Cornwall. Merlin neemt hem Excalibur af, en drijft het zwaard in een steen; alleen de ware koning van Engeland zal deze er terug kunnen uittrekken. Uther stort het land in een nieuwe oorlog, maar Tintagel, het kasteel van Cornwall, valt niet. Uiteindelijk stemt Merlin er mee in om Cornwall zijn zin te geven, op twee voorwaarden: het bloedvergieten moet stoppen, en het kind dat uit deze nacht geboren zal worden, Arthur, zal door Merlin worden opgevoed als de opvolger van Uther. Wanneer de echte Cornwall het kasteel heeft verlaten, betreedt Uther het slot, terwijl hij er door de magie van Merlin uitziet als Cornwall. Uther heeft echter zijn woord gebroken, doodt Cornwall en zijn gevolg, en wordt uiteindelijk waanzinnig.

En pas nu begint de klassieke Arthur-legende. Terwijl Engeland hervalt in chaos, wordt Arthur (Martin Short) als pleegzoon van Sir Hector opgevoed met Merlin als mentor aan zijn zijde. Wanneer koning Uther sterft, neemt Merlin hem mee naar het hof, waar de edellieden twisten om het vacante koningschap. Als Arthur de enige blijkt die Excalibur uit de steen kan halen, scharen de meeste edellieden zich achter hem, maar een kleine rivalise­rende fractie onder leiding van Sir Lot, verzet zich tegen Arthurs koningschap. Door Art­hurs charisma kan echter een open oorlog op het nippertje vermeden worden, en hij zal als eerste alle edellieden verenigen. Mab loert echter weer op de achtergrond, en laat Arthur verleiden door Morgan Le Fay (Helena Bonham Carter), zijn eigen mismaakte zuster, die onder Mabs betovering er uitziet als een bloedstollend mooie vrouw. Ook uit hun vereniging ontstaat een kind, Mordred.

Om boete te doen voor zijn zonde, gaat Arthur met zijn ridders op zoek naar de Heilige Graal. Om intussen Camelot en Arthurs kersverse bruid, Guinevere, te beschermen, gaat Merlin eens te meer te rade bij de Vrouwe van het Meer, die hem naar een eiland stuurt, van waar Merlin Lancelot meebrengt, een eersteklas vechtersbaas. Tijdens Arthurs afwezigheid ontstaat er de intussen als een klassieker geboekstaafde verboden relatie tussen Guine­vere en Lancelot, waarvan al snel heel Camelot op de hoogte is. Wanneer Arthur terugkeert, wordt zijn wereld aan diggelen geslagen: buiten het drama dat zijn vrouw is verleid door zijn kampioen, staat plots ook Mordred voor de deur, die als opvolger van de koning eist dat de wetten die Arthur heeft uitgevaar­digd ook zonder uitzondering zouden gelden voor Guinevere en Lancelot. Hij krijgt zijn vader zover dat hij Guinevere laat terecht staan voor hoogverraad, maar op de brandstapel wordt ze op het nippertje gered door haar geliefde. Omdat ze deze opvoering beschouwen als doorgestoken kaart, lopen een groot deel edelen over naar het kamp van Mordred.

Merlin krijgt meer en meer zin om zich uit deze wereldse beslommeringen terug te trekken, wetende dat de zaak hopeloos is. Mab heeft intussen aan Nimue een voorstel gedaan: in ruil voor de genezing van haar littekens moet ze de rest van haar dagen doorbrengen in een vrij comfortabele grot met haar geliefde Merlin, aan wie Nimue prompt een uitnodiging stuurt. Merlin kan zijn ogen niet geloven wanneer hij een genezen Nimue in een paradijselijk decor weerziet, en ondanks het feit dat hij weet dat dit alles de zoveelste illusie van Mav is, meent hij dat hij eindelijk aan een gewoon leven met Nimue toe is. De strijdkre­ten tussen Arthur en Mordred blijven echter in zijn hoofd spoken, en wanneer hij toch niet aan de verleiding kan weerstaan en Arthur te hulp wil snellen, sluit de grot achter hem, waardoor Nimue voor eeuwig opgesloten wordt. En terwijl Mordred en Arthur hun laatste confron­tatie aangaan, moet Merlin voor de laatste keer Mab het hoofd bieden.

Merlin is een TV-filmadaptatie van de gelijknamige fantasy-trilogie van James Mallory, en hervertelt nog maar eens de Arthur-sage, ditmaal vanuit het standpunt van de tovenaar Merlin. In tegenstelling tot de andere Arthur-verfilmingen focust deze film dan ook niet zozeer op de driehoeksverhouding tussen Arthur, Guinevere en Lancelot, welke subplot maar een relatief klein deel van het geheel uitmaakt, maar gaat het in deze film meer over de strijd tussen de Oude Rites (waarmee het pre-christelijk geloof bedoeld wordt), belichaamd door oppertovenares Mab, en het oprukkende christendom, en hiermee vindt de film meer aansluiting bij Arthur-boeken zoals het werk van wijlen Marion Zimmer Bradley.

Merlin was nooit geconcipieerd voor het grote scherm, vandaar ook het 4:3-beeldformaat, maar apart daarvan is het toch een grootse productie geworden. De cast is ronduit voortreffelijk, met dan vooral Rutger Hauer als de pretentieuze machtswellusteling Vorti­gern. Voor een gewone televisieproductie bevat de prent ook vrij uitvoerige special effects, waaronder enkele griffioenen en een draak uit de stallen van Jim Henson's Creature Shop, en wordt er gemorpht dat het een lieve lust is, zoals bij Frik, de altijd van gedaante veranderende helper van Mab. Had de film in de zalen een kans gekregen, dan was het waarschijnlijk geen topper geworden, maar zou die toch alleszins hebben uitgestoken boven de grote blubberende massa die tegenwoordig wordt gedraaid. Ondanks de lengte (bijna drie uur) verveelt de film geen seconde, en ondanks de veelvul­digheid van de acteurs wordt de plot nooit overdadig ingewikkeld. Alleen de prachtige landschappen worden ongetwijfeld onrecht aangedaan door het 4:3-formaat.

BEELD EN GELUID

Kleinere maatschappijen hebben meestal een twijfelachtige reputatie wanneer het op beeld of geluid aankomt. Bij deze release van Bridge Entertainment echter geen enkel kwaad woord daarover. De kleuren zijn scherp, het beeld is volledig ruisvrij, en ondanks het feit dat het slechts een ordinaire stereotrack is, klinkt het geluid zeer zuiver, en is er een goed evenwicht tussen de dialogen en de muziek.

EXTRA'S

Deze disc bevat geen extra's.

CONCLUSIE

Zeker gezien de lage aanschafprijs geeft deze disc een zeer goede prijs/kwaliteitsver­hou­ding, maar je moet wel van het genre (fantasy) houden. Voor liefhebbers van films als The Dark Crystal of Krull is dit gewoon een must-have.