TV-SERIE
Fingersmith is een BBC-miniserie over twee meisjes, de ene, Maud Lilly (Elaine Cassidy), een verlaten kind in een staatsinstelling voor weeskinderen, de andere, Susan Trinder (Sally Hawkins), ook een wees en opgevoed in een arm gezin van dieven en zakkenrollers in hartje Londen. Het verhaal speelt zich af rond 1860, het Victoriaanse Engeland dat we kennen uit Charles Dickens en dat in Oliver Twist eerder met groot succes tot leven is gebracht. Maud en Susan groeien op in verschillende werelden. Maud wordt door Christopher Lilly (Charles Dance), de broer van haar overleden moeder, op haar twaalfde in huis gehaald en door kindermeisjes en gezelschapsdames opgevoed tot een verfijnde en geletterde dame. Susan daarentegen blijft ongeletterd en brengt het in het gezin van Mrs Sucksby (Imelda Staunton) niet verder dan zakkenrolster en dievegge. Ze is ongemanierd en brutaal, maar goed van inborst.

Het noodlot brengt beide meisjes met elkaar in contact rond hun twintigste. De jonge Mr. Richard Gentleman Rivers (Rupert Evans), een aan lagerwal geraakte jongeman uit de betere klasse, is een regelmatige gast in huize Sucksby en beraamt er een plan om Maude Lilly - hij leert haar kennen via haar oom die hij regelmatig bezoekt onder het mom een kunstkenner te zijn - van haar toekomstige fortuin te beroven. Het meisje is er zich niet van bewust dat ze op haar 21ste verjaardag ruim 40.000 pond erft van haar overleden moeder. Rivers kan Susan overtuigen om kamermeisje te worden van Maud en belooft haar 3000 pond als zijn plan slaagt. Zelf wil ze eigenlijk niet, maar Mrs Sucksby laat haar geen keuze, ook al beseft ze dat Susan een zware straf wacht indien het complot aan het licht komt.

Susan treedt dus op het kasteel in dienst als kamermeisje en ondanks haar tekortkomingen (ze kan lezen noch schrijven) vermoedt de wereldvreemde en schijnbaar weinig snuggere Maud Lilly niet dat ze met een bedriegster te maken heeft. Rivers doet er alles aan om Maud zijn grote genegenheid te tonen en hij draagt Susan op het meisje een huwelijk met hem aan te praten. Op kasteel Briar leert Susan een totaal nieuwe wereld kennen en Maud, opgegroeid in totale afzondering, behandelt haar als een goede vriendin, als een zus bijna. Na het werk in de bibliotheek gaan de meisjes in de middag op stap, maken lange wandelingen door de bossen van het landgoed of houden zich bezig met handwerkjes en spelletjes. Net wanneer Susan Londen en Richard bijna is vergeten, staat de arrogante gentleman op een ochtend voor de deur. Maud is helemaal in de war van zijn plotse verschijning en weet zich geen houding. Rivers heeft evenwel geen tijd meer te verliezen en dringt aan op een ja-woord: samen zullen ze na het donker het kasteel stiekem verlaten om in het dorp te trouwen en vandaar koers te zetten naar Londen, de stad waar Maud Lilly al zo lang van droomt. Wat Maud niet weet is dat Rivers haar wil laten opsluiten in een gekkenhuis om nadien vrij over haar erfenis te kunnen beschikken. Susan dreigt nog even voor problemen te zorgen, want zij is ondertussen verliefd geworden op Maud en wil dat Richard Rivers verdwijnt. Maar die heeft een afspraak met Mrs Sucksby over de hele affaire en er is de beloofde beloning van 3000 pond...

Fingersmith is in zijn originele vorm een succesrijke roman van de Engelse schrijfster Sarah Waters, die in 2002 op de shortlist stond van de prestigieuze Britse Booker Prize. In het boek wordt het verhaal van Maud en Susan vanuit hun beider gezichtspunt verteld. Peter Ransley, geen onbekende als het om tv-series gaat, bewerkte het boek van Waters tot een script van 3 uur en verlaat het idee van de twee vertellingen. Vanaf het begin zijn de verhalen van Maud en Susan tussen elkaar geweven, waarbij de versie van Susan de film gaat domineren op het moment dat beide meisjes elkaar ontmoeten op Briar Castle. Voor de verfilming houdt regisseur Aisling Walsh zich nauwgezet aan de verhaallijn van Sarah Waters in het boek, met een beknopt eerste deel om dan heel snel over te gaan tot het intrige dat Richard Rivers heeft opgezet. De minuscule beschrijvingen van Waters over het 19de eeuwse Engelse platteland en het Victoriaanse Londen krijgen bijgevolg minder ruimte in de mini-serie, maar Aisling Walsh zorgt voor voldoende compensatie want wat ze toont is heel precies en gedetailleerd op pellicule vastgelegd. De omgeving van het kasteel is prachtig in beeld gebracht en de buitenscènes refereren bijna voortdurend naar het werk van de laat 19de eeuwse Franse schilders, de realisten en de impressionisten, voor wie licht zo belangrijk was, en de pointillisten, die het licht uit de doeken haalden en het vervingen door het lichtgevende effect van hun puntjestechniek. De interieurs zijn minutieus gereconstrueerd zoals men dat bij de BBC zo graag doet en de weelderige jurken krijgen het licht van opzij zoals op doeken uit de Gouden Eeuw. Het 19de eeuwse Londen, overbevolkt, modderig en voortdurend gevangen in de rook uit de achterbuurten en mist die via de Theems de stad binnensijpelt - we kennen het uit Oliver Twist en David Copperfield - is nog nooit zo mooi in beeld gebracht als in deze miniserie. Of het allemaal realistisch is, is niet meer te controleren, maar het ziet er authentiek uit en vooral oogstrelend en in elk geval romantischer - sommigen zullen zeggen koekjesblikachtiger - dan Sarah Waters het na heel veel research en opzoekwerk in haar boek heeft neergeschreven.

De cast van deze productie is al even indrukwekkend. Elain Cassidy (Maud), Sally Hawkins (Susan), Rupert Evans (Richard Rivers), Charles Dance (Christopher Lilly) en Imelda Staunton (Mrs Sucksby) brengen hun rol met overtuiging en een groot inlevingsvermogen. Ze zijn perfect gecast voor de personages die Sarah Waters in haar boek beschrijft en herinneren aan de indrukwekkende bezetting van die andere grote BBC-miniserie Pride & Prejudice. Ook de uitgebreide reeks nevenfiguren, uiteraard minder uitgediept, maar met dezelfde fijne neus voor typische kopjes en bijzonderheden geselecteerd, is pure grand cru.

Dé grote troef van deze productie ligt evenwel in de vernuftige en verrassende wendingen die Sarah Waters in petto heeft. Een mooi en beeldrijk Victoriaans verhaal blijkt bij nader toezien te ontaarden in een thriller pur sang. Een sfeer van dreigend gevaar en benauwdheid zal de productie niet meer verlaten en het effect zal blijven nazinderen tot de laatste minuut van de film. Aisling Walsh legt de ommezwaai helemaal op het einde van deel 1 van de serie en begint deel 2 met Mauds versie van de feiten, waardoor een totaal nieuwe situatie ontstaat waarbij alle nauwkeurig opgebouwde zekerheden stuk voor stuk in brokken uit elkaar vallen. Vanaf het prille begin van de film is er namelijk een heel ander scenario dat meespeelt en waarvan Susan niet op de hoogte is, ondanks het feit dat zij zich heel dicht bij de samenzweerders bevindt. De toeschouwer en de hoofpersonages uit Fingersmith staan op het eind van deel 1 als vreemden tegenover elkaar, een gedurfd en uniek procédé dat zelden op een dergelijke consequente en drastische manier is uitgevoerd zonder dat de spanningsboog wordt gebroken of het verhaal als een kaartenhuisje in elkaar zakt.

Susan Waters is niet zo maar een vertelster. Ze is momenteel één van Engelands populairste en best verkopende schrijfsters en getuigt in Fingersmith van een grote zin voor avontuur en creativiteit. Die uiten zich in de verrassende Victoriaanse elementen in haar verhaal die nooit eerder onder de aandacht zijn gebracht of slechts in zeer beperkte mate. Zo schenkt ze op een aparte manier aandacht aan seksualiteit in de Victoriaanse periode, een menselijke trek waarvan wel eens wordt gedacht dat hij totaal uitgestorven was op het hoogtepunt van de kleinburgerlijkheid: Christopher Lilly is een pornograaf. Zijn uitgebreide bibliotheek bevat alleen maar pornografische meesterwerken en hij komt aan de kost met het schrijven van dat soort vunzige literatuur. Maud indexeert zijn verzameling en leest voor uit grote werken voor een uitgelezen gezelschap van boekverkopers ten huize Briar. De lesbische liefde, in Victoriaanse geschriften versluierd en omzwachteld verwoord wegens het taboe dat erop rust, plaatst Sarah Waters in het volle licht, minder expliciet dan in haar eerdere werk en zonder kwalitatieve beoordeling. In de voorzichtige, maar niet te min emotioneel geladen liefdesscènes komen Maud en Susan tot de ontdekking wie ze eigenlijk zijn als metafoor voor de ondoorgrondelijkheid van de menselijke geest en de bizarre en eindeloze zoektocht naar zelfkennis.

BEELD EN GELUID
Fingersmith baadt in prachtige sepia-achtige tinten met een lage frequentie die de kleurloosheid van de 19de eeuwse straten van Londen en de grauwheid van het dagelijks bestaan in de arme achterbuurten zeer realistisch oproepen. Regen en mist vervolledigen het palet met kleuren van licht- tot donkergrijs en staalblauw voor de nachtelijke scènes. De zonnige opnamen overdag zijn getemperd tot pasteltinten van groen, geel en zacht rood, met personages die gehuld zijn in sombere donkere kleren. De interieurs zijn spaarzaam voorzien van kaarslicht en het geel van de openhaarden, van beige tot bruin met veel zwart in de hoeken zonder detailverlies. Het beeld is scherp en zonder beschadigingen en de transfer naar dvd is bijna perfect zonder grain of andere technische mankementen. Het geluid staat in 5.1, maar het gaat hier wellicht om een geüpgrade stereo-versie, want op de Engelse dvd-uitgave is er geen sprake van een hogere versie. Muziek en atmosferische geluidjes komen wel degelijk via de achterste kanalen en zorgen voor een aangenaam surround-effect. De soundtrack is romantisch en onopvallend onder de dialogen en de actie geplaatst, een aangename sfeerschepper die de aandacht niet afleidt.

EXTRA'S
De dvd bevat een korte Behind The Scènes met setopnamen en gesprekken met Sally Head (producer), Sarah Waters (schrijfster) en de belangrijkste acteurs van de serie.

CONCLUSIE
Fingersmith is een spannend en beeldrijk kostuumdrama, een thriller en een romantisch drama over twee jonge vrouwen die anders zijn dan ze denken te zijn en door het noodlot op plekken in de wereld zijn neergezet waar ze eigenlijk niet thuis horen. Het drama ontvouwt zich aanvankelijk vrij rustig en krijgt pas in de tweede helft vaart waardoor de uitgezakte toeschouwer naar het puntje van zijn stoel kruipt bij de onverwachte en verrassende plotwendingen. Het acteerwerk is indrukwekkend, de casting perfect, het decor veelzijdig en bloedmooi. Liefhebbers van Tipping The Velvet, die andere roman van Sarah Waters, weten wat hun te doen staat.