FILM
Juana La Loca is een film over bovenmenselijke passie en liefde, verdriet en alles vernietigend bedrog in het Spanje van de 16de eeuw aan het koninklijke hof van Brussel en Burgos, een intrige dat eindigt met de dood van de koning en de levenslange opsluiting van de koningin wegens een zgn. ongeneeslijke waanzin. Haar naam is Juana de Castilië, maar zij is bekend als Juana la Loca of Johanna de Waanzinnige, waanzinnig niet uit machtsgeilheid of wegens te gekke politieke ambities, maar als gevolg van een niet beantwoorde liefde voor de man die alles voor haar betekende en die haar als beloning behandelde als een maîtresse, een concubine, een hoer: haar eigen man.

Eind 15de eeuw is Spanje het middelpunt van de wereld. Colombus heeft in 1492 Amerika ontdekt, de Joden zijn massaal het land uitgezet of hebben zich onder druk van de omstandigheden bekeerd (1492), de Nieuwe Wereld is mooi in twee gelijke stukken verdeeld met Portugal (1494) en de Moren zijn verjaagd uit Andalusië en verdreven naar Noord-Afrika (Val van Granada, 1492). Isabella van Castilië en Ferdinand van Aragon zijn de machtigste vorsten op aarde. In 1496 krijgen ze van de paus de titel Katholieke Koningen en begint de langzame opbouw van hun wereldrijk dat met kleinzoon Keizer Karel V (1500-1558) zijn hoogtepunt zal bereiken. Hun klim naar werelddominantie gaat via consequente keuzen en weldoordachte intriges waarbij ze hun eigen kinderen betrekken. Hun dochter Juana (vierde van vijf kinderen) wordt in 1495 aan Filips van Bourgondië beloofd, zoon en troonopvolger van de Duitse Keizer Maximiliaan I. Filips – de Schone genoemd – is Graaf van Vlaanderen en Bourgondië. Johanna vertrekt naar Vlaanderen voor het huwelijk en ontmoet Filips in Brussel. Het is liefde op het eerste gezicht.

Filips van Bourgondië is opgegroeid aan het hof in Mechelen. Hij is sterk beïnvloed door de plaatselijke adel en wanneer hij bij zijn meerderjarigheid (1494) aan de macht komt, is hij bijzonder geliefd. In 1496 wordt het huwelijk met Johanna gesloten en op dat moment is er helemaal geen sprake van haar mogelijke troonsbestijging in Spanje. Ze heeft een oudere broer en oudere zussen. De familie ziet haar huwelijk vooral als een band met het Duitse Rijk tégen Frankrijk dat de Aragonese bezittingen in de Middellandse Zee bedreigt. Het huwelijk van Johanna en Filips krijgt een eerste deuk als ze haar gemaal op overspel betrapt. Johanna, tot over haar oren verliefd, verliest haar koelbloedigheid, raast en tiert, maar politieke belangen gaan voor en Isabella, haar moeder, laat haar verstaan dat ze zich bij de feiten neer moet leggen.

In de jaren die volgen gebeurt het onvoorspelbare: als Isabella in 1504 sterft aan kanker zijn de voorziene wettelijke opvolgers al dood en wordt Johanna koningin van de dubbelmonarchie Castilië-Aragon, ondanks een testamentaire beschikking van haar moeder om zulks te voorkomen. Het regentschap van haar vader Ferdinand van Aragon wordt door het Spaanse parlement – de Cortes – verworpen en in Brussel roept de Vlaamse adel Filips uit tot koning van Castilië. Het machtsspelletje draait uit in het voordeel van de Vlamingen en Johanna en Filips doen in 1505 hun officiële intrede in Castilië als koningin en koning. Johanna, door jaloezie gedreven, heeft ondertussen in Brussel een slechte naam gekregen. De Vlamingen noemen haar La Loca, want zij willen dat hun graaf de macht in handen krijgt om het conservatisme en de agressieve voortvarendheid van de Spanjaarden te temperen. Een procedure wordt ingezet om Johanna op te sluiten in een klooster en haar ontoerekeningsvatbaar te verklaren, maar dan speelt het noodlot een cynisch spelletje met de al te machtsgeile Vlamingen: Filips wordt ziek en overlijdt binnen drie maanden, aan een epidemie of aan een venerische ziekte opgelopen in de plaatselijke bordelen, wie zal het zeggen. Niets lijkt Johanna nu nog van de Spaanse troon te kunnen houden.

Regisseur Vicente Aranda heeft van Juana La Loca een kostuumdrama gemaakt over één van de meest tot de verbeelding sprekende figuren uit de Spaanse geschiedenis. Het mag niemand verbazen dat deze film uit 2001 uiteindelijk ook bij ons in de bioscopen terechtkomt gezien de band die er bestaat tussen haar personage en Vlaanderen. Aranda vertelt de film via de figuur van Johanna van Castilië en toont ons haar teleurstelling en de vernietigende kracht die het overspelige gedrag van Filips heeft op haar leven. Want Johanna reageert dan misschien ongewoon naar de gebruiken van die tijd, naar de normen van vandaag is zij een moderne vrouw die van haar partner het respect eist waarop ze recht heeft. Liefde op het eerste gezicht, het is vooral een droomsituatie uit onze moderne tijd die - net zoals mensenrechten - te pas en te onpas teruggeprojecteerd wordt op het verleden. Huwelijken werden tot en met de 19de eeuw gearrangeerd, ook in onze contreien. Hun doel was macht, geld of invloed verwerven en erfgenamen krijgen. Hoe hoger de afkomst, hoe minder liefde een rol speelde bij het tot stand brengen van een huwelijk. Johanna's onverbloemde jaloezie en haar oncontroleerbare woedeaanvallen, het moet een vreemd gezicht geweest zijn in een milieu dat verlekkerd was op intriges en roddel als die maar betrekking hadden op politiek en verwante domeinen. Johanna's publieke scènes brachten haar entourage in verlegenheid en konden alleen worden goedgepraat door te wijzen op haar falende geestelijke capaciteiten.

Als het duidelijk wordt dat Johanna de Spaanse (eigenlijk Castiliaanse) troon zal erven, ziet de Vlaamse adel een unieke kans om via Filips zijn macht en invloed uit te breiden tot het schiereiland en wie weet nadien tot de Nieuwe Wereld. Materiaal genoeg dus om het personage van Johanna de Waanzinnige te situeren tegen de achtergrond van een woelige en revolutionaire tijd in de ontwikkeling van de westerse maatschappij. Jammer genoeg is Vicente Aranda heel weinig geïnteresseerd in de politieke en maatschappelijke omstandigheden en beperkt hij zich hoofdzakelijk tot de liefdesperikelen en -intriges tussen Johanna en Filips. De Spaanse is niet veel meer dan een zielig hoopje miserie, opgejaagd door haar - begrijpelijke - jaloezie en nymfomane aard. Heel af en toe bijt ze echt van zich af, maar regisseur Aranda doet nauwelijks een poging om enige gelaagdheid in haar reacties aan te brengen. Pilar Lopez de Ayala doet haar uiterste best om het allemaal in beeldtaal om te zetten, maar het probleem zit hem in het scenario dat een eenzijdige interesse zichtbaar maakt voor Johanna's karakter. Filips, haar Vlaamse echtgenoot, lijkt op een aan lager wal geraakte popster met maar één doel: buitenechtelijke seks. Het zijn allebei zeer eenzijdige en weinig interessante personages, Mooie en Meedogenloos waardig, die de toeschouwer nauwelijks raken, laat staan hem/haar emotioneel voldoende bij het drama betrekken. Halfweg gaat de film vervelen door een gebrek aan interessante nieuwe invalshoeken, gedifferentieerde evoluties en een koele regie. Van de overige acteurs slagen alleen Filips' maîtresses erin om aan de middelmaat te ontsnappen door hun puntig en stout optreden. De Vlaamse en Spaanse politici zijn nauwelijks meer dan decorstukken, mat, weinig overtuigend en ongeïnspireerd, terwijl er in werkelijkheid en hevige strijd is gevoerd voor de macht, een gevecht met Johanna en Filips als speelballen en uiteindelijke slachtoffers.

Juana La Loca valt ook visueel tegen. Benoorden de Pyreneeën heeft Vicente Aranda zijn camera’s niet opgesteld om op een of andere manier het subtiele verschil tussen het Spaanse en het Vlaamse landschap, de architectuur of de lichtinval zichtbaar te maken. Uit niets blijkt dat het hof in Brussel tot een totaal andere wereld behoort dan het hof van Burgos. In werkelijkheid was er een hemelsbreed verschil qua binnenhuisinrichting, fysiek uitzicht van de personages, taal en mode.

BEELD EN GELUID
Juana De Loca is een extreem donkere film. Er zijn een paar lichtere opnamen in de film verwerkt, maar het merendeel van de scènes is heel donker, met veel zwart en warme kleuren van rood over bruin. De kopie is netjes en zonder beschadigingen en de transfer is van goede kwaliteit. Het geluid staat in een 5.1-versie en daar doen de Hans Zimmer-achtige muziek en de vele kleine bijgeluiden hun voordeel mee. Voor de rest is de soundtrack al even kaal als de film zelf.

EXTRA'S
De extra's op deze dvd zijn beperkt tot de Originele Bioscooptrailer en een aantal Andere Trailers waaronder Mein Name Ist Bach.

CONCLUSIE
Juana La Loca heeft als onderwerp alles om een interessante en boeiende film op te leveren, maar regisseur Vicente Aranda beperkt zich in hoofdzaak tot de intriges tussen Johanna van Castilië, bijgenaamd de Waanzinnige en haar echtgenoot Filps van Bourgondië, de Schone. Zijn versie van de feiten is jammer genoeg te dun en te eenzijdig om een interessante film op te leveren. De Italiaanse ster Daniele Liotti (Filips) en de Spaanse superster Pilar Lopez de Ayala (Johanna) krijgen nauwelijks ruimte om een fatsoenlijk personage neer te zetten. Het resultaat is teleurstellend.