FILM
Films over religie komen wel vaker uit de Hollywoodmolen, maar het gebeurt slechts zelden dat men ervoor kiest een religieus verhaal te vertellen dat zich in het heden afspeelt. En nog zeldzamer zijn de prenten die daar nog eens een politiek statement durven bovenop doen. In die optiek is The Shoes of the Fisherman een moedige film. Gedraaid in 1968, op het hoogtepunt van de Koude Oorlog, tracht de film een wereld te schetsen waarin een Rus verkozen wordt tot paus. Dit controversiële thema, ontleend aan de gelijknamige roman van Morris L. West, is echter niet de enige focus van de film. Ook de opkomst van China als supermacht wordt aangekaart, evenals de moderne interpretatie van eeuwenoude christelijke dogma’s en de strikt vastgelegde procedures die de verkiezing van een nieuwe paus begeleiden. Dat levert een film op die steeds intrigeert, maar door de wijde variatie aan invalshoeken spijtig genoeg nooit op kruissnelheid geraakt.

Kiril Lakota is de spilfiguur van de plot, een aartsbisschop die twintig jaar geleden naar Siberië werd verbannen, maar nu door de Sovjetpremier zijn vrijheid terugkrijgt. Het martelaarschap van Lakota, waarvan wordt gezegd dat hij weigerde zijn geloof af te vallen zelfs al kostte dat zeven medegevangenen het vuurpeloton, is ook in Rome niet onopgemerkt gebleven. De paus benoemt Lakota tot kardinaal. Wanneer korte tijd later de paus overlijdt en alle kardinalen in conclaaf samenkomen, is er geen consensus over wie de nieuwe kerkvorst moet worden. Tot een geestelijke Kiril Lakota naar voren schuift en de andere religieuzen zich achter de nominatie scharen. Met tegenzin aanvaardt de Rus het belangrijkste katholieke ambt: hij wordt paus Kiril I. Van een inloopperiode is nauwelijks sprake, want de Sovjetpremier roept meteen zijn hulp in: China’s oogsten mislukten waardoor voor miljoenen Aziaten de hongerdood dreigt en een nucleaire oorlog om voedsel onafwendbaar lijkt. Kiril I tracht te bemiddelen in het conflict en is bereid daar erg ver voor te gaan. Maar zal hij zijn kardinalen in Vaticaanstad kunnen overtuigen om radicaal te breken met enkele Vaticaanse tradities om zo een globale nucleaire holocaust te voorkomen?



Als korte samenvatting van de plot kan bovenstaande alinea tellen: The Shoes of the Fisherman klinkt er in ieder geval fascinerend, spannend en actueel door. Helaas behelst deze synopsis slechts een klein gedeelte van het ganse verhaal. Diverse nevenplots worden namelijk aan de basis toegevoegd, de meeste onder hen redelijk triviaal, waardoor de impact van wat een fantastische politieke thriller had kunnen zijn, met iedere passerende minuut verwatert. Vooral de compleet overbodige verhaallijn over het op de klippen lopende huwelijk van een reporter die de Vaticaanse gebeurtenissen verslaat sleurt de relevantie van de plot naar beneden. Bovendien intrigeert een andere subplot – over een priester met theologisch revolutionaire ideeën – wél, maar voelen deze sequenties aan als stukken uit een andere film, niet als geïntegreerd deel van The Shoes of the Fisherman. Al die onnodige zijsprongetjes blazen de prent op tot epische proporties en lengte. Wat in 100 minuten verteld had kunnen en moeten worden, duurt nu bijna een uur langer, zodat het geduld van de kijker danig op de proef wordt gesteld.

Het helpt evenmin dat regisseur Michael Anderson die epiek nog meer in de verf zet met een structuur en vormgeving die de kern van het verhaal compleet verkeerd interpreteert. Zo oogt The Shoes of the Fisherman met zijn Ouverturemuziek, Entr’Acte en Exit Music als een would-be David Lean film, zonder het verhaal om dat grootste canvas te vullen. Gelukkig kan de crew met enkele briljante bijdragen Andersons onbekwaamheid in de regiestoel enigszins goed maken. De widescreen fotografie wisselt af tussen grootste sets en locatiebeelden van het echte Rome zonder dat de kijker de overgang tussen de twee merkt: geen sinecure voor een prent uit de notoir visueel ambigue jaren zestig. De aankleding van het decor is bovendien een lust voor het oog, zowel een getrouwe recreatie van bestaande gebouwen – bijvoorbeeld de Sixtijnse kapel – als een weergave van de verbeelding van de art director. En als het zand dat de scènes ritmisch bij elkaar houdt, springt Alex Norths muziek eruit als de primus inter pares. North recycleerde een deel van zijn afgewezen score voor Stanley Kubricks 2001 voor The Shoes of the Fisherman en werd ermee beloond met een oscarnominatie.



Naast deze solide technische crew dragen ook enkele uitstekende acteerprestaties bij tot een betere appreciatie van de film. In de hoofdrol schittert Anthony Quinn als paus Kiril I, een man die verscheurd wordt tussen twee werelden en die de functie die hem opgedrongen wordt slechts stukje bij beetje leert aanvaarden. Ook Oskar Werner zet een prima vertolking weer, als een dodelijk zieke priester die hoopt dat zijn innoverende theologische interpretaties door het Vaticaan gepubliceerd zullen worden. Laurence Olivier heeft niet meer dan een cameo om mee te werken, maar zijn Russische premier mag er best zijn. Fijn is het eveneens om Italiaanse legende Vittorio De Sica een kardinaal te zien neerzetten en om Burt Kwouk succesvol te zien breken met zijn archetypische Cato-rol uit de Pink Panther films. Maar dé vertolking van de prent komt van Leo McKern. Als een door jaloezie gekwelde oerconservatieve kardinaal die zich langzaam openstelt voor een nieuwe invalshoek op de Katholieke Leer speelt hij de pannen van het dak en al zijn medespelers van het scherm.

Toen The Shoes of the Fisherman werd geproduceerd in 1968 was het verhaal nog je reinste science fiction. Niemand kon echter vermoeden dan nauwelijks tien jaar later een soortgelijk scenario de wereldpers zou halen. In 1978 werd immers Karol Woyjtila verkozen tot paus, ook een man uit een Oostblokland, die eveneens aan het hoofd van de Kerk kwam te staan in een periode dat de Koude Oorlog weer opflakkerde en een cruciale rol zou spelen in de ontmanteling van het IJzeren Gordijn. Des te treffender is het feit dat Karol en Kiril naamsgewijs slechts een paar letters verschillen. Je zou Morris L. West er haast van verdenken een tijdmachine te bezitten. Misschien kan hij dan op aanraden van deze reviewer nog eens terugreizen naar 1968, een uur uit The Shoes of the Fisherman weg laten knippen en de prent ombouwen tot een spannende politieke thriller. Dat zou de film immers kunnen transformeren van een veel te lange doch intrigerende moralistische prestigeproductie in een prent die blijft nazinderen.



BEELD EN GELUID
De presentatie van beeld en geluid op dvd is precies zoals je mag verwachten van een film uit de Warner-bibliotheek: uitstekend. Men heeft weliswaar niet alle grain kunnen wegvagen, maar de print is nagenoeg foutenvrij. Bovendien worden de kleuren prachtig weergegeven – vooral het conclaaf oogt fantastisch – en zijn zwartniveaus, contrast en scherpte over het algemeen bovenmaats. Het geluid werd opgewaardeerd van de originele soundtrack naar een goede 5.1 Dolby-mix. De focus ligt voornamelijk op de voorste boxen, maar het geluidsspoor klinkt bijzonder harmonieus en geeft dialogen en muziek optimaal weer.

EXTRA’S
De bonussectie is niet overdadig gevuld, maar niettemin een bezoekje waard. Een Featurette (9 min.), gemaakt ten tijde van de originele bioscooprelease, doet een goede job in het verkopen van de film en het geven van interessante achtergrondinformatie. En ook de Trailer (3 min.) oogt intrigerender dan de meeste promotiefilmpjes uit die periode.

CONCLUSIE
The Shoes of the Fisherman is gezegend met een uitstekende hoofdplot, maar verknoeit bijna alle goede intenties met een overdaad aan onnodige nevenverhaaltjes en een overdreven focus op epiek. Gelukkig helpen de componist, de art director, de cameraman en een stel grote namen in de cast om de pijn van een gemiste kans te verzachten. Beeld en geluid werden exemplarisch op de disc geperst, terwijl de extra’s klein in aantal, maar hoog in kwaliteit zijn.