FILM
Na het sublieme Eternal Sunshine Of The Spotless Mind (2004) waren de verwachtingen omtrent de nieuwe langspeelfilm van regisseur Michel Gondry hoog gespannen. The Science Of Sleep lost de verwachtingen jammer genoeg niet helemaal in en lijkt meer op een dun doordrukje van z'n voorganger. Grootste manco is de afwezigheid van scenarioschrijver Charlie Kaufman, de man die verantwoordelijke was voor de scherpzinnige dialogen, waardoor Gondry zich ter compensatie helemaal op de inkleding en de vormgeving van zijn film heeft gestort. Het resultaat is een mooi sprookje met beeldrijke droomsequenties en grappige fantasieën dat makkelijk z'n weg vindt naar de videoclipgeneratie, maar dat een ouder en veeleisender publiek eerder zal teleurstellen wegens de trage voortgang en de té nadrukkelijke aandacht voor de vorm ten nadele van de inhoud.



The Science Of Sleep is in z'n eenvoudigste vorm een love story: Stéphane Miroux (Gael García Bernal) keert uit Mexico naar Parijs terug na de dood van zijn vader. Hij installeert zich in de flat van zijn moeder die elders in de stad samenwoont met haar nieuwe vriend en gaat aan de slag in een bedrijfje dat goedkope kalenders maakt. Hij is er verantwoordelijk voor de belettering. Dat is een tegenvaller, want z'n moeder, die voor de job heeft gezorgd, had hem aan de telefoon verteld dat het om een creatieve functie ging. Stéphane is teleurgesteld maar schikt zich in de situatie. Ter compensatie vlucht hij regelmatig in zijn dromen. Daar is alles mogelijk, kan hij z'n creativiteit kwijt en is hij de held, de superman. Als kind kon Stéphane realiteit en droom moeilijk uit elkaar houden, zegt z'n moeder. Wat ze niet weet is dat Stéphane in de loop der jaren steeds meer in z'n dromen is gaan leven en op het punt gekomen is waar werkelijkheid en fantasie nog nauwelijks van elkaar te onderscheiden zijn. Het werkt verwarring in de hand, voor hemzelf en voor de buitenwereld, maar er is onmiskenbaar sprake van een positief therapeutisch effect dat voor een zeker evenwicht zorgt en Stéphane's isolement en asociale gedrag compenseert. Wanneer hij kennis maakt met zijn buurvouw Stéphanie (Charlotte Gainsbourg) en haar blonde vriendinnetje Zoé, raakt Stéphane in de war. Hij is meteen weg van Zoé, maar het is niet wederzijds en Stéphanie is hem te mysterieus, te eigengereid, terwijl achteraf zal blijken dat ze net zoals Stéphane in een zorgvuldig opgebouwde droomwereld leeft tussen de zelfgemaakte dierenfiguurtjes en handwerkjes. In gezelschap gedraagt Stéphanie zich zeer sociaal, maar daarvoor betaalt ze een hoge prijs: ze heeft de liefde afgezworen.



Tijdens de remslaap komt Stéphane in z'n filmstudio terecht, een omgeving opgetrokken uit karton en cellofaanpapier met aan de muur en groot tv-scherm en camera’s uit bruin karton die z'n zelf verzonnen optredens registreren. In een grote soepketel strooit hij een willekeurig aantal ingrediënten uit verleden, heden en toekomst, voegt nog een snuifje dit en een snuifje dat toe en wacht gespannen op het resultaat dat – gewikkeld in rode dampen – uit de pot opstijgt en hem meeneemt naar een nieuwe fantasie-ervaring, een avontuurlijke droom met hemzelf in de hoofdrol. Als Stéphane zijn buurvrouw Stéphanie beter leert kennen, gaat hij haar na verloop van tijd als een niet onaantrekkelijke vrouw bekijken en wanneer ze hem een zelfgemaakte houten bootje toont, staat hij meteen klaar met creatieve ideeën omtrent een mogelijk toepassing. Ze hebben dan toch iets gemeenschappelijks en dat ontdekt Stéphane precies op dat moment. Maar de kersverse gevoelens remmen Stéphane in zijn spontaneïteit ten opzichte van Stéphanie en dat zorgt voor grappige verwikkelingen en misverstanden. Stépanie tilt er allemaal veel minder zwaar aan. Zij vindt Stéphane een raar typetje, een zonderling. Hoe meer afstand ze probeert te houden, hoe nadrukkelijker Stéphane's obsessie lijkt te worden. Z'n grootste probleem is dat hij niet over zijn aantrekkelijke buurvrouw kan dromen. Dus bedenkt hij allerlei trucjes om de contacten die hij met haar heeft in de realiteit mee te nemen naar zijn droomwereld. Hij bedenkt een tijdmachine waarmee je één seconde achteruit en ééntje vooruit kan spoelen in de tijd en geeft haar die ten geschenke en hij bedenkt een apparaat waarmee je gedachten kan doorseinen van de ene hoofdtelefoon naar de andere, en hij weet op die manier haar aandacht te trekken op de bijzonder kwaliteiten van zijn nietige persoontje. Het resultaat is een band tussen twee dromers met zeer specifieke kwaliteiten, maar met eenzelfde passie voor creativiteit en fantasie. Vanaf dat moment kan Stéphane over zijn buurvrouw dromen en haar deelgenoot maken van zijn kinderlijke en naïeve fantasieën waarin ze een eigen plaatsje mag uitzoeken.

Een avondje stappen met Stéphanie en Zoé (Emma de Caunes) en een bezoekje aan een Parijse nachtclub lopen op een drama uit als Stéphane’s collega Mr. Pouchet (Pierre Vaneck), een man die altijd over seks praat, ten tonele verschijnt en onverbloemd met Zoé flirt. Stéphanie krijgt de smaak te pakken en begint zelf een onschuldige flirt met een onbekende kerel. Voor Stéphane is dat een brug te ver en hij stapt boos naar huis. De sfeer is verpest, maar Stéphanie ziet niet in wat ze fout heeft gedaan: ze is vrij, ongebonden en heeft geen zin in een relatie. Je hebt mooie tieten, zegt Stéphane, in de war en niet in staat tot een redelijke conversatie. Hun relatie bekoelt, maar in z'n dromen blijft Stéphanie een belangrijke rol spelen. Wanneer hij haar over zijn dromen vertelt, is het jonge vrouw geïntrigeerd door haar zonderlinge buurman, vooral als blijkt dat hij zelfs in staat is om contact met haar te houden terwijl hij van de werkelijkheid overstapt naar z'n droomwereld. Het is een nieuw begin.



The Science Of Sleep is één lange introductiescène tot de love story tussen Stéphane en Stéphanie. Hoe het uiteindelijk afloopt en of er sprake is van een happy end, dat laat de regisseur aan de verbeelding van de toeschouwer over. Die behoort het creatieve proces zelf af te maken. Jammer genoeg is Michel Gondry's finale net niet sterk genoeg om te overtuigen. Hij maakt er zich vrij makkelijk vanaf en dat is bepaald niet stimulerend voor de creatieve nabeschouwing. Ondanks alle indrukwekkende en fantasierijke toeters en bellen die de maker in zijn film stopt is het uiteindelijk de fijnzinnige Charlotte Gainsbourg, als Stéphanie, die op het netvlies achterblijft en de breekbare liefdesaffaire die ze voorzichtig opbouwt met haar buurman Stéphane. De opeenstapeling van droomsequenties en fantasieën, ze nemen in de loop van de film alleen maar toe en vanaf het bepaald ogenblik wordt het totaal onduidelijk wat nog realiteit en wat droom is, niet dat het er per se toe doet, maar inhoudelijk zijn deze sequenties vaak niet meer dan leuke anekdotes, Klaas Vaak-verhaaltjes, prettig gestoorde niemendalletjes waarin de regisseur zijn grote meesterschap en faam demonstreert. Ze lijden evenwel onder een gebrekkige inhoudelijke coherentie en samenhang en halfweg de film gaan ze zelfs storen en vervelen en krijg je als toeschouwer het gevoel dat je het nu wel hebt gehad en dat de spelletjes de voortgang van het verhaal ophouden. Gondry kan de spanningsboog niet veel meer dan een ruim uur lang volhouden. Na zo'n zeventig minuten bereikt The Science Of Sleep z'n hoogtepunt. Al wat volgt is coda, één lange eindscène die de aandacht van de toeschouwer nog met moeite vasthoudt: het essentiële is gezegd en getoonde, hoe sneller de aftiteling nu komt, hoe beter voor het resultaat.

Deze film gaat hoofdzakelijk over Stéphane en Stéphanie. De rest van de cast is louter decoratie, met een kleine uitzondering voor Pierre Vaneck als Mr. Pouchet, de oversekste collega van Stéphane uit het kalenderbedrijfje. Charlotte Gainsbourg heeft niet meteen de grootste rol want die is weggelegd voor Gael García Bernal, maar haar sobere en precieze acteerprestatie is indrukwekkend en haar verschijning gewoonweg charmant en verfrissend. Naast de naïeve en wispelturige Stéphane is zij het rustpunt in de film en lange tijd de enige zekerheid in het spel tussen werkelijkheid en fantasie. Gael García Bernal houdt van vermommingen en hij heeft er duidelijk geen moeite mee om in de huid te kruipen van z'n naïeve en kinderachtige personage (dat overigens heel vaak doet denken aan Bart Peeters ten tijde van Elektron en Pop-Elektron op onze nationale zender). Bernal speelt de rol van de ontgoochelde, sociaal gehandicapte en overduidelijk aan ADHD lijdende tiener met veel overtuiging. Z'n stijl is bombastisch en overdreven, tegelijk laat hij ruimte voor gevoelige momenten van introspectie en droefheid, kinderlijke speelsheid en onverkapte directheid en spontaneïteit. De afstand tot zijn rol in het fel onderschatte The King, waarin hij een wraakzuchtige tiener gestalte geeft, is hemelsbreed, maar de manier waarop hij Stéphane tot leven wekt is even indrukwekkend en intrigerend.



Stéphane en Stéphanie zijn, hoe kan het anders, allebei alterego's van regisseur Michel Gondry, zijn yin en yang, en samen zijn ze de som van zijn eigen creatieve en psychische wereld: Stéphanie is de creatieve kant van zijn persoonlijkheid die de processen met kleine en voorzichtige stapjes op gang brengt, Stéphane is de barokke bovenbouw die voor de algemene vormgeving zorgt zonder creatieve beperkingen van de mogelijkheden. Wellicht is The Science Of Sleep in die zin ook een therapeutische reis voor de regisseur zelf en kan de buitenwacht alleen maar hopen dat hij lessen uit het leerproces trekt met het oog op zijn toekomstige langspeelfilms.

BEELD EN GELUID
Visueel is The Science Of Sleep zo goed als perfect. Het anamorfische 1.85-beeld ziet er fantastisch uit. De film bestaat voor meer dan de helft uit sprookjesachtige scènes die met de stop motion-methode zijn gemaakt eerder dan met pure digitale software. Het resultaat komt meer in de buurt van Mijnheer De Uil dan van Jurassic Park, maar het procédé sluit ook beter aan bij het karakter van Stéphane, een tiener die zich niet los heeft kunnen maken van de droomfantasieën uit zijn kindertijd. De kleuren zijn fel met pastelachtige nuances en aan de bruingele kant voor de scènes die zich binnenshuis afspelen, maar altijd is er sprak van veel details en voldoende nuancering. Af en toe is er een beetje edge enhancement, maar over het algemeen is hier sprake van een perfecte master die een al even perfecte transfer heeft gekregen met behoud van beeldscherpte en contrast, zonder ongerechtigheden. Het bijgeleverde digitale klankspoor is boeiend en zit vol verrassingen: een Babylonische spraakverwarring in drie talen, de vreemde geluiden in Stéphane's filmstudio en droomsequenties en de niet opdringerige, maar best aantrekkelijke muziekscore van de Fransman Jean-Michel Bernard, ze ondersteunen het bizarre en tegelijk exotische karakter van deze aparte film.



EXTRA'S
Jammer genoeg krijgt u alleen de Originele Bioscooptrailer als extra op deze dvd. De Making of The Science Of Sleep evenals de prachtige met prularia versierde hoes waarin de Franse filmversie is verpakt, moet u missen.

CONCLUSIE
The Science Of Sleep van de Franse cult- en videoclipregisseur Michel Gondry is een charmante fantasie, een bloedmooi sprookje met als kern de love story tussen twee aparte kleine mensen die voor de zingeving in hun leven onderduiken in een eigen droomwereld. Vooral de droomfantasieën van hoofdpersonage Stéphane (Gael García Bernal) kunnen rekenen op Gondry's grote belangstelling. Ze worden rijkelijk en overdadig uitgewerkt in prachtige sequenties vol humor en creatieve speelsheid en de film eist van de toeschouwer beslist een tweede en een derde kijkbeurt om het allemaal te absorberen en te verwerken. Toch is The Science Of Sleep een veel minder geslaagde film dan Gondry's eerdere Eternal Sunshine Of The Spotless Mind wegens een gebrekkig evenwicht tussen de vormelijke en inhoudelijke elementen die de regisseur hanteert. Bovendien kiest Michel Gondry voor een eerder zwak open einde, waardoor er een gevoel van teveel en tegelijk te weinig blijft hangen na afloop. Gelukkig zorgen Gael García Bernal en vooral Charlotte Gainsbourg zijn grandioze, spetterende en indrukwekkende acteerprestaties en dat maakt uiteraard veel goed.