FILM
De man die Alfred Hitchcock naar Amerika haalde, heeft zelf weinig plezier beleefd aan zijn transatlantische gast. Überproducent David O. Selznick lokte de Britse regisseur immers naar Hollywood met een lucratief zevenjarig contract, maar na het succes van Amerikaans debuut Rebecca – en na talloze uitleningen aan andere studio's – zou het tot 1945 duren eer het paar opnieuw de handen in elkaar sloeg. Selznick, die na een jarenlange diepe depressie dankzij psychoanalyse er eindelijk opnieuw weer bovenop was geraakt, wou graag een thriller maken over Freudiaanse psychologie en zag in Hitchcock de ideale kandidaat-regisseur. De cineast zelf was een scepticus betreffende psychoanalyse, maar zijn perverse geest zag niettemin de dramatische mogelijkheden en subversieve gelegenheden van zo'n onderwerp, zodat hij toch toezegde. De roman The House Of Dr. Edwardes zou de basis vormen van de nieuwe prent, na een grondige rewrite door de befaamde theaterauteur Ben Hecht. En ondanks spanningen op de set, in pre- én postproductie, was het resultaat een film die in gulden letters mag worden bijgeschreven in het Hitchcockboek. Een productie die met romantiek, humor, suspense, drama en een snuifje innovatie alles in huis heeft om een publiek mateloos te entertainen: Spellbound.

De plot focust op de relatie tussen de koele psychiater Constance Petersen, werkzaam in de mentale instelling Green Manors, en haar nieuwe collega, de knappe dr. Edwardes. IJskonijn Constance verliest zich meteen in de fonkelende ogen van de nieuweling en de passie laait op korte tijd hoog op. Maar Edwardes’ vreemde gedrag baart zorgen en wanneer hij op een onfortuinlijke nacht in elkaar stuikt, achterhaalt Constance dat hij niet de man is die hij beweert te zijn. De echte dr. Edwardes is immers dood en zijn aan amnesie lijdende vervanger – die zich enkel de inialen van zijn naam, J.B., kan herinneren – is ervan overtuigd dat hij de moordenaar is. Nu de politie hem zoekt, slaat J.B. op de vlucht. Constance gelooft echter in zijn onschuld, ontdekt waar hij zich schuilhoudt, en gidst hem naar het huis van haar leermeester in de psychoanalyse. Met zijn hulp hoopt ze J.B.’s geest te doorgronden en via een doordachte ontleding van zijn bizarre dromen de sleutel tot het moordmysterie te ontdekken.



Spellbound is niet de meest pulserende thriller die Alfred Hitchcock in zijn leven gemaakt heeft, maar de wat droge, onderkoelde aard van de plot wordt grotendeels gecompenseerd door een visualiteit die tot het beste behoort wat de Master of Suspense ooit aan het witte doek heeft toevertrouwd. De cineast goochelt immers met subjectieve camerstandpunten, subversieve beelden en nagelbijtende montages. Vooral de seksuele connotaties die ingebakken zitten in Freudiaanse psychologie raakt de filmer – al dan niet subtiel – aan. Wanneer de sluimerende seksualiteit van ijskonijn Ingrid Bergman wordt wakker geschud, toont Hitchcock dat door de opening van een serie deuren. Nog treffender worden Hitchcocks bedoelingen in een scène waarin hij Bergman met een vork een figuur laat krassen op een wit tafellaken als metafoor voor het vrouwelijk geslachtsdeel en Gregory Peck vervolgens met zijn fallische mes die figuur weg laat borstelen. De regisseur laat geen mogelijkheid onbenut om de kijker met visuele vondsten te verrassen, van een terugkerend lijnenmotief, over een briljant shot met een scheermes, tot een plotse, éénmalige explosie van kleur – niet toevallig bloedrood.

De meest beroemde en beruchte visuele sequentie in de prent is echter niet louter aan Hitchcock toe te schrijven, maar aan de gerenommeerde surrealist Salvador Dalí. Hij kreeg de vrije hand in het uitwerken van de beeldvorming voor een immens belangrijke droomscène, waarna zijn tekeningen door creatieve decorbouwers en VFX-mensen in drie dimensies werden gegoten. De impact van de sequentie lijdt enigszins onder het feit dat hij in een viertal fasen wordt getoond, telkens onderbroken door een op de zitbank vertellende Gregory Peck. Maar de visuele kracht van de beelden blijft zestig jaar na de conceptie nog steeds overeind. Oorspronkelijk zouden meer van Dalí’s designs Spellbound sieren – hoewel de sequens van twintig minuten een mythe is – maar Selznick zette naar verluidt genadeloos de schaar in de prent nadat een eerste cut te lang bleek. Over wie de scène precies inblikte, gaan overigens ook allerhande roddels de ronde. De producer zou ontevreden geweest zijn met Hitchcocks eerste versie en Things To Come-regisseur William Cameron Menzies voor reshoots betaald hebben, maar of dat waar is, zal wel eeuwig een raadsel blijven.

Naast de superieure visuals is ook de auditieve component echter een belangrijke schakel in het succes van Spellbound. Voor de muzikale score deed Hitchcock een beroep op Miklos Rozsa, zonder de componist veel aanwijzingen te geven over hoe de film van muziek voorzien moest worden. Wat romantiek hier, wat spanning daar, dat is waar Rozsa het mee moest doen. Maar de componist greep die vage omschrijvingen aan als een kans om een memorabele, unieke en uiteindelijke Oscarwinnende score te schrijven. Het romantische thema van Spellbound, dat in diverse permutaties de leidraad van de film vormt, is zowel liefdevol als onrustwekkend. Voor de suspensesequenties zocht Rozsa heil in een bevreemdend nieuw instrument, de theremin, ruim zes jaar voordat het instrument door zijn prominente rol in The Day The Earth Stood Still tot een vaste waarde in horror en sciencefiction zou uitgroeien. De muzikale score van Spellbound helpt eveneens de vele koele momenten een extra dimensie te geven en is zo een cruciale factor in het meesterschap van de prent.



In de keuze van de acteurs had Alfred Hitchcock weinig inbreng: Selznick stond erom bekend dat hij op dat vlak zelf graag de teugels in handen hield om zo box officepotentieel te optimaliseren. De cineast wou oorspronkelijk Joseph Cotton als Dr. Edwardes casten, een acteur met wie hij een fantastische ervaring had gehad op de set van zijn lievelingsfilm Shadow Of A Doubt. Maar Cotton was al bezig met een ander Selznickproject, zodat de hoofdrol elders gezocht moest worden. De keuze viel op de jonge Gregory Peck, een onbekende nog, maar volgens Selzick rijp voor het sterrendom. De producer zou gelijk krijgen. Peck excelleert als de romantische, getormenteerde held in Spellbound, legt een solide fundering voor zijn latere carrière en pakt fantastisch op camera. Over de rol van Constance Petersen was er nauwelijks discussie. Ingrid Bergman, ook onder contract bij Selznick en zonet tot Oscarwinnares gekroond, is met haar Zweedse roots ideaal voor de koele, intelligente psychiater die langzaam volledig seksueel ontdooit. In veel opzichten is ze – samen met Grace Kelly – de perfecte Hitchcockactrice. De nevencast was ingevuld door het kruim van Hollywoods karakteracteurs. Michael Chehkov steelt de show als analyticus dr. Brulov, terwijl ook ouwe Hitchockgetrouwen Norman Lloyd en Leo G. Carroll belangrijke contributies mogen leveren.

Ondanks de voor die tijd hoge kostprijs – zo'n 1,6 miljoen dollar – werd Spellbound een wereldwijde kaskraker, die viervoudige van het budget in het laatje bracht. Ook de critici waren onder de indruk, resulterend in zes Oscarnominaties – meer dan eender welke andere Hitchockfilm na Rebecca - inclusief beste film en beste regisseur. Anno 2007 oogt Spellbound nog even intrigerend, spannend en romantisch als in 1945. Het is niet de beste Hitchcock, maar wel Hitchcock op zijn briljante best. De bijdrage van producent David Selznick mag echter ook niet over het hoofd gezien worden. Hij was het die Ben Hecht aanstelde als scenarist, die de prent in de montagekamer met een kwartier inkortte en die Miklos Rozsa en Gregory Peck bij de film betrok. De relatie tussen producent en regisseur verbeterde er dan wel niet op tijdens de productie, het succes van de prent overtuigde Hitchcock ook zijn volgende film voor de Selznick te draaien, een productie die Spellbound in kwaliteit zowaar nog zou overtreffen: Notorious.



BEELD EN GELUID
De reden voor het falen van de dvd-transfer ligt waarschijnlijk op meer dan één vlak, maar dat de kwaliteit van het beeld schabouwelijk is staat buiten kijf. DFW’s keuze om de goedkope optie te nemen en Spellbound op een enkele laag te persen, blijkt nefast. Ondanks de goede staat van de print versjteren digitale compressiefouten immers de film. Het meest opvallend is dat zichtbaar in de veelvuldige briefjes die in de film te zien zijn en die door de overdreven compressie en de opgedreven helderheid nauwelijks nog leesbaar zijn. Als kijker krijg je koppijn van naar deze opgefokte transfer te kijken, waardoor het amusement van de superieure film serieus gehypothekeerd wordt. De soundtrack – hoewel niet volledig vrij van ruis – klinkt gelukkig beter, met heldere dialogen en een mooie weergave van Miklos Rozsa's prachtige muziek.

EXTRA'S
Op de dvd zelf zijn geen extra's te vinden, hoewel een bijgevoegd dun boekje wat extra informatie geeft over het tot stand komen van de prent.

CONCLUSIE
Spellbound doet exact wat de titel belooft. De film houdt je van begin tot einde in je greep dankzij een in romantiek verpakt intrigerend moordmysterie, een intelligente verwerking van psychoanalyse in de plot, prima vertolkingen en vooral Hitchcocks heerlijk manipulatieve en suggestieve, Oscargenomineerde regie. De beeldkwaliteit is helaas schabouwelijk voor een prent van deze status, maar het geluid klinkt gelukkig wel oké. Noemenswaardige extra's zijn er niet.