DOCUMENTAIRE
Born Into Brothels, over de kinderen van prostituees uit de hoerenbuurt Sonagchi in Calcutta (India), is beslist de mooiste documentaire die in 2007 op dvd is verschenen. De productie won de Oscar voor de Beste Documentaire in 2006 en gaf daarmee The Story Of The Weeping Camel en Super Size Me terecht het nakijken.

Fotografe Zana Briski en compagnon Ross Kauffman, allebei van Amerikaanse origine, bezoeken de prostitutiezone van Calcutta met het oog op een fotoreportage. Ze stuiten evenwel op heftig verzet. Prostitutie is illegaal en niemand wil herkenbaar gefotografeerd worden. Niemand wil opgepakt worden door de politie en niemand heeft enige boodschap aan westerse pottenkijkers. Terwijl ze toch hier een daar wat materiaal bij elkaar weet te schrapen, maar nooit genoeg voor een interessante scoop, trekken de kinderen in de buurt Briski’s aandacht: het zijn de kinderen van hoeren, het resultaat van onbeschermde seks. Ze doen het huishoudelijke werk in de bordelen van hun moeders, zorgen voor de kleine broertjes en zusjes en belanden als ze geslachtsrijp zijn (op hun tiende of elfde) zelf in de prostitutie, want wie handen aan z’n lijf heeft behoort voor zichzelf te zorgen. Zo gaat dat bij de allerarmsten op deze planeet.

Zana Briski besluit om de kinderen een alternatief te bieden en start een cursus fotografie. Ze krijgen elk een camera en filmrolletjes en gaan aan de slag. Hun foto’s vertellen het trieste verhaal over hun leven in de sloppenwijk, uitgestoten en afgeschreven omdat ze de nakomelingen zijn van de meest verafschuwde kaste: de hoeren. Een uitstapje met Zana en Ross naar de dierentuin van Calcutta en naar zee, waar de kinderen nog niet eerder waren, levert leuke, grappige en kunstzinnige foto’s op. De kinderen gaan hun eigen wereld en die buiten Songachi met andere ogen bekijken en hun zelfvertrouwen neemt toe. Zana praat met de volwassenen, vaak van grootmoeder op dochter en vervolgens op kleindochter in de prostitutie opgegroeid. Het gesprek verloop moeizaam wegens de taalbarrière. Haar is het er om te doen de jonge meisjes uit de cursusgroep een alternatief te bieden voor het leven op straat, maar dan zal ze voor creatieve oplossingen moeten zorgen en die heeft ze niet terwijl de tijd dringt en de pooiers hun geduld dreigen te verliezen. Wanneer ze de interesse kan wekken van een bevriende collega uit New York komen de zaken in een stroomversnelling terecht: Amnesty International besluit om z'n volgende jaarkalender exclusief met foto’s van de kinderen van Sonagchi uit te geven en Sothoby's organiseert een veiling van hun mooiste kiekjes. Het jongetje Avijit, de begaafdste uit de groep, wordt door World Press Photo naar Amsterdam uitgenodigd voor een workshop met negen andere kinderen uit Derdewereldlanden. Ross volgt hem met de camera naar het winterse Nederland voor een unieke ervaring.



Ondertussen zit Zana in India niet stil. Beseffend dat er geld onderweg is zoekt ze kostscholen om de meisjes onder te brengen. Dagscholen zijn niet geschikt omdat de kans groot is dat de meisjes 's avonds toch nog door hun ouders de straat op worden gestuurd voor een kleine bijverdienste. De Indiaase nonnetjes blijken niet echt geïnteresseerd te zijn in de hoerenkinderen. Het kastensysteem laat weinig ruimte voor de input van straatkinderen. Zana geeft het evenwel niet op en vindt een NGO die bereid is de meisjes op te nemen indien de moeders hun akkoord geven over de strenge toetredingsregels. Ze krijgen de kans op een normaal leven, drukt een verantwoordelijke de nauwelijks geletterde vrouwen op het hart, maar dan blijven ze hier tien jaar, krijgen een opleiding als arts, ingenieur of advocaat en mogen maximum 10 dagen per jaar naar huis. Voor sommige vrouwen is het even slikken, ook al weten ze wat het alternatief is. Met de hulp van sponsors en via haar eigen kersverse organisatie Kids with a Camera zorgt Zana voortaan voor het nodige schoolgeld.

Born Into Brothels begint als een intriest verhaal over onmenselijke en uitzichtloze situaties in één van de armste achterbuurten van Azië. De levenskwaliteit is er slecht, hygiëne haast onbestaande en voortdurend dreigt het gevaar dat de jonge kinderen die er met bosjes tussen de bordelen spelen, in het prostitutiemilieu worden opgenomen op aandringen van hun moeders die het geld kunnen gebruiken of onder dwang van hun pooiers of klanten staan. De pogingen van Zana Briski om iets voor de kinderen te doen lijkt dan ook geen enkele kans te maken. Bovendien: wat stelt een actie voor een handvol kinderen voor terwijl er honderden in gelijksoortige miserabele omstandigheden leven? Maar Zana zet door en leert de kinderen dat waar ze zelf goed in is: fotograferen. Haar initiatief is een succes want de kinderen zijn enthousiast en leren snel. Hebben ze eens wat anders te doen dan afwassen, schrobben en baby’tjes verzorgen. Hun opgewektheid en uitgelatenheid werkt aanstekelijk, ook op de toeschouwer, en wat aanvankelijk weinig kansen op slagen bood, groeit uit tot een hoopgevend en stimulerend project.

Zana Briski, de sturende kracht achter het hele opzet, is een unieke en bewonderenswaardige vrouw. De manier waarop ze de kinderen begeleidt, ze stimuleert, aanwijzingen geeft, corrigeert in hun hobby en tenslotte dagen- en wekenlang achter een visum naar Holland aanholt voor de kleine Avijit, het dwingt respect af. Op het moment dat ze een toekomst ziet voor het project via haar contact in New York gaat ze er met vernieuwde moed tegenaan. Even raakt ze uit haar evenwicht en rijst er twijfel als Avijit op het slechte pad dreigt terecht te komen en zijn fotografielessen verwaarloost. Hij stuurt haar plannen in de war en wil niet naar een dure school omdat hij er twee jaar moet overzitten wegens te veel achterstand. De ontgoocheling is op Zana’s gezicht te lezen maar ze laat het daar voorlopig bij. Misschien brengt de reis naar Amsterdam uitkomst.

Born Into Brothels is een merkwaardige en tegelijk hartverwarmende documentaire en bewijst dat kunst met een grote K een krachtige hefboom kan zijn in het emancipatieproces van mensen met weinig andere mogelijkheden dan hun aangeboren creativiteit en enthousiasme. De manier waarop Ross Kauffman het allemaal in beeld brengt is lovenswaardig en met het volle respect voor de mensen die voor z’n camera verschijnen. Op geen enkel moment probeert hij beeldmateriaal te schieten dat de gemaakte afspraken met de voeten treedt of bijv. de integriteit van de moeders zou kunnen schaden. De kans dat hun kinderen de film in een later stadium toch nog te zien krijgen is aanzienlijk en hij weet dat en hij doet er alles aan om compromitterende situaties vermijden. Wanneer hij het materiaal drie jaar later aan de kinderen toont zal overigens blijken dat ze het niet altijd even prettig vinden om te worden herinnerd aan hun vloekende en tierende moeders en de mensonterende omstandigheden waaraan zij zijn ontsnapt en waarin hun familie gewoon elke dag moet leven.

BEELD EN GELUID
Born Into Brothels is met natuurlijk licht opgenomen. De scènes met supplementair licht zijn zeldzaam waardoor deze documentaire te allen tijden een realistisch portret geeft van de moeilijke en primitieve situaties in de bordelen en de ruimere omgeving. Ross Kauffman is een rustige cameraman met een vaste hand, waardoor de opnamen van op de schouder kwalitatief overeind blijven. Hij draait kleine portretjes van een aantal kinderen en schuift die nadien, tijdens de montage, op een sublieme wijze tussen elkaar waarbij verdriet en humor elkaar in evenwicht houden. Het geluid is direct opgenomen zonder veel foefjes. Het is eenvoudig en de gesprekken zijn goed verstaanbaar, zij het dat u er niet veel van zal begrijpen. De tussenkomsten van de tolk zijn tijdens de montage zoveel mogelijk weggewerkt en dat komt het tempo ten goede. Voor de sfeer is Indiase vocale muziek toegevoegd die perfect bij het beeld past.

EXTRA'S
Uiteraard krijgt u de Originele Bioscooptrailer en vervolgens de Weggelaten Scènes (18 min.) die zeer de moeite zijn wegens een aantal zeer grappige en aandoenlijke fragmenten die wellicht wegens de beoogde lengte van de film zijn verwijderd. Reconnecting (9 min.) gaat over de kinderen uit deze groep die de kostschool uiteindelijk uit eigen wil of onder druk van hun moeder hebben verlaten. Zana vertelt wat er van ze is geworden. Het beste onderdeel van de extra’s en formidabel qua opzet en uitwerking is Kids Video Commentary (36 min.) waarin de kinderen drie jaar later in Calcutta voor het eerst de afgewerkte film te zien krijgen. Ondertussen is de documentaire wereldwijd uitstekend ontvangen en Zana en Ross vertrouwen er dus op dat ook Avijit, Shanti, Manik, Suchitra, Gour, Kochi, Puja en de anderen positief zullen reageren. Terwijl de kinderen, ondertussen jonge volwassenen, van op een tweepersoonsbed in een hotelkamer naar de film kijken, registreert Ross Kauffman hun reacties. Die zijn spontaan en zeer direct. Het feit dat ze inmiddels allemaal een mondje Engels praten vergemakkelijkt het contact. Er wordt uitbundig gelachen en af en toe gehuild. Manik stopt zich weg uit schaamte over zijn eigen beroerte situatie toen; Kochi zit er een beetje bleekjes bij als ze zichzelf de potten ziet afwassen in de keuken van haar moeder; iedereen vindt Avijit een beetje pafferig en opschepperig als kereltje van tien en iedereen kijkt verbaasd naar al die inspanningen van Zana in de loop der jaren om hun lot te verbeteren.

CONCLUSIE
Born Into Brothels is een intelligente, hartverwarmende en vooral ontroerende documentaire over een Amerikaanse die zich het lot van de straatkinderen in Calcutta aantrekt en alles in het werk stelt om ze een betere toekomst te geven. De film bruist van de spontaneïteit en toont ons hoe de kinderen met de hulp van hun westerse sponsors zelf een deel van de moeilijke weg afleggen, aan zelfvertrouwen winnen en uiteindelijk hun lot in eigen handen nemen: waardeloze bordeelkinderen op weg naar een beter leven. Een terechte Oscarwinnaar die u bij de keel grijpt en die hierbij heel warm is aanbevolen.