FILM
De jaren zestig waren een slagveld voor politici en politieke denkers in de Verenigde Staten. JFK, Malcolm X, Martin Luther King, Bobby Kennedy, allen vielen ze ten prooi aan sluipschutters en andere moordenaars. Theorieën over door de overheid in de doofpot gestopte samenzweringscomplotten rolden op de vooravond van de seventies dan ook vlot over de tong van de modale Amerikaan. Hollywood dat net op dat moment een bruuske overgang maakte van familievriendelijke musicals naar grauwe realistische drama’s, sprong prompt op deze gedachtetrein. Roman Polanski raakte het thema al aan in Rosemary’s Baby (1968) hoewel de paranoia daar een satanische en dus een minder in de werkelijkheid gewortelde climax kende. In 1971 kende het subgenre van de paranoïde thriller pas zijn échte doorbraak met Klute, een door Alan J. Pakula geregisseerde subversie van de detectivefilm. Meer dan eender welke andere regisseur uit de artistieke renaissance van de jaren zeventig wordt Pakula geassocieerd met de paranoiathriller omdat hij op vijf jaar tijd drie meesterwerken in het genre draaide met als hoogtepunt All The President’s Men. Tussen de gelauwerde Watergateprent en Oscarwinnaar Klute maakte de cineast een film die samenzwering tot kunst verhief maar die wat in de vergeethoek is beland. Onterecht, want The Parallax View blijkt een schokkende, grimmige, superspannende productie.

De film opent met de aanslag op een presidentskandidaat tijdens een politieke rally in de Space Needle, Seattle. Een regeringscommissie besluit maanden later dat één dader verantwoordelijk is, dat hij volledig zelfstandig handelde en dat complottheorieën volledig ongegrond zijn. Bijna vier jaar na de aanslag kondigt een nieuwe presidentscampagne zich aan en begint journalist Joseph Frady (Waren Beatty) te vrezen dat een herhaling onvermijdelijk is. Na de dood van zeven getuigen van de Seattlemoord in ogenschijnlijk onverdachte ‘ongelukken’ concludeert Frady immers dat er toch een samenzwering moet bestaan. Hij gaat undercover bij de Parallax Corporation, een schimmige organisatie die hij ervan verdenkt huurmoordenaars op te leiden. De enige die weet heeft van de plannen van de journalist is zijn hoofdredacteur. Frady dringt steeds dieper door in de opleidingen bij Parallax zonder daarom een duidelijker zicht te krijgen op de bedoelingen van de organisatie. Hij beseft wel dat een nieuwe dodelijke aanslag op een politicus slechts een kwestie van tijd is.



Net zoals die andere meesterlijke paranoiathriller uit 1974 – Francis Coppola’s The Conversation – bespeelt The Parallax View briljant het verwachtingspatroon van de kijker tot de grens tussen waarheid en leugen een wazig niemandsland wordt. Het is de kunst in dergelijke prenten om de kijker één te laten worden met de protagonist en hem zo volledig mee te sleuren in diens wereld en de geleidelijke ontrafeling daarvan. Pakula bereikt dat met een dynamische maar verwarrende montage die je constant op het verkeerde been zet en desoriënteert. Niets is zeker onder Pakula’s gidsende hand, realiteit en fictie zijn soms onderling inwisselbaar. Kortom, wil je de boeiende belevenissen van Frady begrijpen moet je constant je aandacht bij de zaak houden. Dat vereist een bewust engagement van de kijker waarvoor de beloning een ronduit schokkende en verontrustende ontknoping is die tot de beste climaxen behoort van de Amerikaanse cinema van de jaren zeventig.

The Parallax View triomfeert bovendien op drie vlakken. In de eerste plaats als een superieure meeslepende thriller voor een groot publiek. Ten tweede als een memorabel artistiek statement van een zelfzekere cineast. Ten slotte als een productie waarvan de onderliggende grauwe boodschap even relevant was in 1974 als vandaag. Die drie domeinen kennen hun creatieve apotheose in een sequentie ongeveer een uur ver in de film: een barrage van beelden en woorden waarmee Frady door de Parallax Corporation bestookt wordt als onderdeel van selectieproeven. De montage toont eerst logische connecties tussen foto’s van gezinnen en trots wapperende vlaggen en woorden als ‘liefde’ of ‘vaderschap’. Maar geleidelijk verschuiven de betekenissen en vervagen de connecties, tot ze zelfs pijnlijk gesub- of inverteerd worden. De scène roept herinneringen op aan een soortgelijke scène uit A Clockwork Orange. Waar Kubrick vooral aandacht had voor Malcolm McDowells reactie op de beelden laat Paluka in The Parallax View de montage voor zich zelf spreken. Beatty’s reactie zien we nooit. Het is aan de kijker zelf om – subliminale ? – boodschappen te ontdekken. De sequentie heeft weinig nut voor de plot van de film, maar geeft de prent wel een subtekst en belichaamt meer dan enige andere scène uit de prent het thema van The Parallax View: manipulatie.

Niettemin zal deze film niet bij iedereen in de smaak vallen. Pakula dwingt je immers zelf verbanden te zoeken, schotelt je de oplossing niet op een presenteerblaadje voor. Waarom sommige triviale scènes een prominente plaats krijgen in de vertelling en andere cruciale sequenties nooit getoond worden, is ook niet altijd even duidelijk, behalve dan om de oncomfortabele sfeer van de prent extra in de verf te zetten. The Parallax View is ook zonder meer een regisseursfilms waardoor bijvoorbeeld de acteerprestaties erg low key zijn, ondanks een uitstekende hoofdrol van Beatty en gelaagde vertolkingen van oude rot Hume Cronyn en vooral William Daniels. Wie echter niet bang is om zijn grijze massa aan het werk te zetten en open staat voor een ontknoping die weinig ruimte laat voor hoop in een door angst gedomineerde samenleving zal ongetwijfeld smullen van deze tijdloze thriller.



BEELD EN GELUID
Af en toe duiken er krasjes en beschadigingen op maar de print die voor deze dvd-release werd gebruikt is over het algemeen zeer degelijk. Grain is aanwezig zonder echt te storen en de scherpte houdt een constant niveau aan. Helaas bevat de prent een flink pak duistere scènes waarin tekortkomingen zichtbaar worden. Het contrast wordt bijvoorbeeld onderdrukt door te donkere schaduwen en de kleuren worden beetje bij beetje weggewassen. De soundtrack bestaat uit een monospoor dat de dialogen helder weergeeft maar dat zeker geen hoogvlieger is.

EXTRA’S
De enige extra in de bonussectie is een anamorfische Trailer (2 min.)

CONCLUSIE
The Parallax View bezit de kracht om bijna 35 jaar na de conceptie nog steeds te schokken. Als een compromisloze studie van manipulatie en paranoia behoort de film tot het kruim van de politieke thrillers van de jaren zeventig. Beeld en geluid hebben een degelijke kwaliteit maar tegen de bonussectie loopt blijkbaar een complot want die blijft akelig leeg.