FILM
William (Tom Cruise) en Alice Harford (Nicole Kidman) zijn een getrouwd koppel dat hun dagen doorbrengt in the Big Apple. Het stinkend rijke (hij rijft de dollars binnen als dokter, zij als art curator) en schijnbaar gelukkige duo betrekt een appartement in The Village, samen met hun dochtertje Helena (Madison Eginton). Hun professionele successen worden weerspiegeld in hun materiële rijkdom, maar daar houdt het geluk ook op. 'Money can't buy you everything' is hier wel echt op zijn plaats. Tijdens een gesprek in hun slaapkamer, waar zowel Bill als Alice het niet nalaten hun stem te verheffen en wenkbrauwen te fronsen, wordt het duidelijk dat hun huwelijksgeluk toch niet je dat is. Alice maakt tijdens een marihuana-tripje bovendien duidelijk dat ze al wel eens aan seks met een andere man gedacht heeft en – erger nog – bijna de grens van het ontoelaatbare overschreden had. Onthutsend nieuws voor Bill die eerder het brave, niet-overspelige type lijkt en door dit nieuws op emotioneel vlak omvergeblazen wordt. Hij trekt de nachtelijke straten van Manhattan in met als compagnon zijn messed up mind en vooral onwetend over wat hem te wachten staat op emotioneel en moreel vlak...

Het is open deuren intrappen, maar toch nog even vermelden dat dit tergend trage tripje in de – vooral seksuele – psyche van de mens het laatste meesterwerk was van the late Stanley Kubrick. Vier dagen nadat de final cut voorgelegd/-gesteld werd aan de studiobonzen van Warner (op 7 maart 1999), hield hij het voor bekeken hier op deze planeet om elders in het hiernamaals het mooie weer te gaan maken als regisseur. Of drill instructor. God only knows... en dat allemaal na legendarisch lange opnames waarbij onder meer Harvey Keitel en Jennifer Jason Leigh vervangen werden door Sydney Pollack en Marie Richardson. Keitel had andere verplichtingen en Leigh was niet beschikbaar bij de re-shoot van sommige van Keitels scènes. Vandaar.

Met Eyes Wide Shut herwerkte Kubrick de Traumnovelle van de Weense schrijver Arthur Schnitzler tot een hedendaags verhaal en situeert het in het Manhattan van eind vorige eeuw. Interessant hierbij is bijvoorbeeld het feit dat er een hele discussie (al is dat misschien veel gezegd) losbarstte tussen scenarist Frederic Raphael en Kubrick. Zo wilde Raphael de oorspronkelijke familienaam van het Joodse hoofdpersonnage (Scheuer) behouden terwijl de grootmeester erop aandrong dat die niets mocht impliceren. Hij vond dat Tom Cruises personage in de film ook wel wat moest hebben van Harrison Ford, wat meteen ook leidde tot Bills familienaam: Harford.

Een diepgaande analyse van het scenario en een vergelijking tussen het oorspronkelijke verhaal en de film is hier echter niet aan de orde. Daar leest u veel beter de schitterende BFI Modern Classic van Michel Chion voor. Toch is het leuk te weten dat Eyes Wide Shut doorspekt is met verwijzingen naar vroegere pareltjes van Kubrick. Alsof hij besefte dat dit werk meteen ook een kleine hommage zou worden aan al datgene dat hij vooraf op de mensheid losgelaten had. Denk maar aan de naam Bowman die opvallend in beeld gebracht wordt op de gevel van een gebouw in SoHo of de naam van een patiënt (Kaminsky) van Dr. Harford (beide een verwijzing naar 2001: A Space Odyssey). De kamer (room 114) in het mortuarium bevindt zich in vleugel C (dus CRM-114) wat dan weer een knipoog is naar Doctor Stranglove Or: How I Stopped Worrying And Love The Bomb. En zo kunnen we nog wel een tijdje doorgaan. Leuk zijn ook de oude VHS-cassettes die te pas en te onpas de revue passeren. Zo ligt op het nachtkastje van Bill en Alice een kopie van Rain Man en slingert in hun appartement eveneens Full Metal Jacket rond.

De film zelf is zeker niet Kubricks grootste film, maar toch één van zijn betere. Ook nu weer neemt hij de tijd om het geheel rustig op te bouwen. De zwerftocht die Bill op die plek brengt waar hij nu net niet terecht had moeten komen zorgt ervoor dat je als kijker het geheel in een ruimer kader kan plaatsen en bepaalde elementen kan laten bezinken, zij het voor kort. Het is een verademing om Eyes Wide Shut te bekijken in een tijd waarin alles zo gemonteerd wordt dat je nauwelijks tijd krijgt om naar adem te happen tijdens het bekijken ervan. Het lijkt wel een flashback naar Hitchcocks Vertigo, of beter, het tijdperk waarin Hitchcock Vertigo draaide. Het is een bevreemdende ervaring, zowel voor Bill als de kijker, waarbij een soort droomwereld gecreëerd wordt en je elk gevoel voor realisme verliest door de sfeer die Kubrick oproept met zijn beelden. De cineast liet zich hiervoor inspireren door de schilderijen en schetsen van Gustav Klimt. Bij de release van de film bleek meteen dat de critici het niet zo begrepen hadden op het trage tempo van de film en bovenal op het feit dat New York er niet uitzag als New York omdat Kubrick alles in de studio gedraaid had. Tot overmaat van ramp werd de Amerikaanse versie nog eens bewerkt waardoor seksueel getinte beelden het publiek niet zouden kunnen shockeren, iets waar wij, ruimdenkende Europeanen, gelukkig van gespaard werden.

Tom Cruise en Nicole Kidman doen hun werk uitstekend, al is dat niet meteen een reden om hun talent te bejubelen. Kubrick haalde niet alleen het onderste uit de kan (take na take na take), maar ook nog eens het bloed van onder hun nagels uit, wat misschien een meer accurate vaststelling en redenering is waarom het duo goed voor de dag komt. Todd Field is tevens uitstekend als Nick Nightingale (een jazzpianist en vroegere studiegenoot van Bill) evenals elke andere acteur of actrice die in de film opduikt.

Een element dat sowieso meer dan in andere films opvallend bijdraagt aan de sfeer, is de muziek in de verschillende scènes. We krijgen bijvoorbeeld heel wat klassieke stukken van onder meer Shostakovich, Liszt en Mozart te horen. Er was ook heel wat te doen over de Hindoegezangen die aanvankelijk gebruikt werden. Zo kreeg Warner een brief van de American Hindus Against Defamation (AHAD) in de bus waarin gesteld werd dat seksuele scènes en Hindoegezangen niet bepaald samengingen en dat de combinatie getuigde van weinig respect.

We mogen hier, afsluitend, toch wel vaststellen dat er wel degelijk een tijd geweest is dat Thomas Cruise Mapother IV nog van deze wereld was. Het afronden van de opnames van Eyes Wide Shut was voor hem echter zowel op professioneel als persoonlijk vlak een kroniek van een aangekondigde dood. Zo was het voor velen een afscheid van zijn sterrenstatus die gepaard ging met erkenning en respect omdat de brave man niet alleen de pedalen verloor maar helaas ook zijn echtgenote met wie hij de jaren voordien zo'n uitstekend duo vormde, of zo leek het toch. Drie films maakten ze samen (Days Of Thunder, Far And Away en Eyes Wide Shut), maar na de meer dan ooit tevoren intensieve en langdurige samenwerking met zijn echtgenote, hield hij het met haar voor bekeken. Er is altijd sprake van de maagzweer die Cruise overhield aan zijn samenwerking met Kubrick, maar heeft ooit iemand er bij stilgestaan dat die wel eens het resultaat zou kunnen zijn van de samenwerking met wife Nicole?

BEELD EN GELUID
De film staat in het formaat 1.78:1 op de dvd en het beeld ziet er fantastisch uit. We krijgen de nachtelijke tocht te zien die Bill maakt door de straten van New York en ook al is het dus donker, het contrast is goed en de accenten in het decor zijn bijvoorbeeld uitstekend zichtbaar. De kleuren die zorgen voor een blauw en dan weer een rode schijn, zijn helder en vormen vaak een dromerige sfeer. Het beeld oogt vaak korrelig omdat Kubrick bewust gefilmd heeft met gedimd licht. Het geluid is van hoogstaande kwaliteit waardoor de beklijvende soundtrack nog eens extra in de verf gezet wordt en je nadien blijft achtervolgen. Bepaalde scènes krijgen hierdoor net dat ietsje extra. De dialogen zijn zonder problemen te volgen.

Desalniettemin: dit is een gematte versie! Kubrick had bij het maken van deze film wel degelijk het beeldformaat 1.33:1 voor ogen, zoals overigens bij zijn andere producties. De eerste, ietwat gebrekkige gewone versie van Eyes Wide Shut had tenminste wél het juiste beeldformaat. Of de regisseur ooit een widescreen-approved versie zou maken? We kunnen 'm het jammer genoeg niet meer vragen. Een sanctie dus en even opmerken dat zonder die sanctie het beeld een 9/10 had verdiend.

EXTRA'S
Nadat Warner jaren geleden een gewone versie van Eyes Wide Shut op de markt bracht, krijgen we eindelijk wat we verdienen, een 2-diskversie. Op de eerste disk staat de digitaal geremasterde film, op disk 2 de extra’s. Zijn ze de moeite? Even kijken...
* Drie-delige Channel Four documentaire: The Last Movie - Stanley Kubrick and Eyes Wide Shut. In deze 42 minuten durende documentaire leer je de filmmaker in Stanley Kubrick beter kennen. Als je hem al kende is het een aangename opfrissing van eventueel in het langetermijngeheugen opgeslagen kennis. Het is een blik op het gehele oeuvre van de cineast waarbij Sydney Pollack en Steven Spielberg zich met plezier laten interviewen voor de camera. Tevens zijn interviews met Nicole Kidman en Tom Cruise (gemaakt tijdens de opnames van Eyes Wide Shut) verwerkt in deze documentaire van Channel Four.
* Nieuwe korte film: Lost Kubrick - The Unfinished Films of Stanley Kubrick. Unfinished is misschien niet een correcte benaming voor deze ongeveer 20 minuten durende uiteenzetting over projecten die Kubrick in de pijplijn had zitten op het moment dat hij overleed. Helaas heeft hij ze dus nooit kunnen verwezenlijken.
* Interviews met Tom Cruise, Nicole Kidman en Steven Spielberg. Het is duidelijk Nicole Kidman die het meest te vertellen heeft over Kubrick. Ofwel werden Tom Cruise en Steven Spielberg gewoon de mond gesnoerd. Het voormalige Hollywood-glamourkoppel heeft het vooral over Kubrick als toch wel dominante en perfectionnistische regisseur. Spielberg wordt aan het woord gelaten omdat hij op dat moment bezig was met de realisatie van Artificial Intelligence: A.I., een project dat Kubrick in de steigers had staan.
* Kubrick’s 1998 Directors Guild of America D.W. Griffith Award Acceptance Speech
* Bioscoop- & TV-trailers

CONCLUSIE
Na drie jaar lang gewerkt te hebben aan een film waarover de wildste geruchten de ronde deden, stelde Stanley Kubrick niet alleen het geduld van het publiek, maar vanzelfsprekend ook dat van de cast & crew op de proef. Wanneer je Eyes Wide Shut voor de eerste maal bekijkt, heb je niet het gevoel dat de geleverde inspanningen (lees: de draaitijd) de film naar een hoger niveau getild hebben. Toch is Eyes Wide Shut een meesterwerk dat het herbekijken meer dan waard is. Jammer genoeg had Warner van deze 2-diskversie meer kunnen maken, zeker als je weet dat er heel wat over de bewerking van de novelle en het scenario, de visuele stijl van Kubrick,... te vertellen valt. Een kinderhand is gauw gevuld, maar in een paar interviews, een driedelige documentaire en wat bijkomend promomateriaal trapt een kind dat kan lezen niet meer in. Dat grijpt onherroepelijk eerder naar Michel Chions boek voor een échte diepgaande analyse van Eyes Wide Shut.