DOCUMENTAIRE
The Story Of Fascism is een vijfdelige documentairereeks van de Italianen Gianni Ubaldo Canale en Franco Rostagno, respectievelijk regisseur en producer van deze 300 minuten durende serie. Terwijl fascisme meestal geassocieerd wordt met Hitler en de nazibeweging in Duitsland, uiteindelijk toch de belangrijkste motor achter de Tweede Wereldoorlog, de uitroeiing van de Europese Joden en de miljoenen doden in de toenmalige Sovjetunie en Oost-Europa, leggen de makers het accent op Benito Mussolini, politicus en stichter van de Fasci di Combattimento, de Italiaanse fascistische partij. De ontwikkelingen in Duitsland, Spanje en Japan komen maar zijdelings aan bod waardoor The Story Of Fascism maar zeer gedeeltelijk de lading dekt en de toevoeging In Italy van essentieel belang is om deze documentairereeks op haar merites te beoordelen.

The Story Of Fascism gaat hoofdzakelijk over het ontstaan, de bloei en het verval van het fascisme in Italië. In het kader van “Het Europees Fascisme van 1919 tot 1945” is deze reeks met andere woorden zeer onvolledig of legt ze minstens het accent grotendeels op een belangrijk nevenaspect, want op geen enkel moment heeft Mussolini de agenda van de gebeurtenissen gedomineerd of zijdelings beïnvloed. Voor Hitler is de pafferige Italiaan altijd een maatje te klein geweest, ook al hield de führer tijdens de Tweede Wereldoorlog de militaire macht van de Italianen achter de hand om zijn zuidelijke flank te beschermen tegen de Geallieerden. Zijn haat-liefdeverhouding met Il Duce heeft wat dat betreft altijd in het teken van louter eigengewin gestaan. The Story Of Fascism is bijgevolg hoofdzakelijk een les in Italiaanse geschiedenis vanaf het einde van de 19de eeuw tot de val van Mussolini in 1945, na de invasie en de zegetocht van het Amerikaanse leger.

De voedingsbodem voor het fascisme ontstaat op het einde van de 19de eeuw. De opkomst van het socialisme en de arbeidersbeweging als gevolg van de slechte werk- en levensvoorwaarden van de massa en de meedogenloosheid van het industriële milieu zorgen voor onrust in de West-Europese samenleving. Overal steken op hetzelfde moment nationalistische en patriottische bewegingen de kop op. Bovendien zijn Engeland en Frankrijk in de loop van de eeuw uitgegroeid tot dé leidende koloniale machten in het Westen en dat wekt gevoelens van frustratie op in die beide andere grote landen Duitsland en Italië. Het verstoorde machtsevenwicht verzuurt het internationaal politieke klimaat en wanneer een Bosnisch-Servische student kroonprins Frans Ferdinand van Oostenrijk-Hongarije en zijn vrouw vermoordt op 28 juni 1914, slaat de vlam in de pan en is de Eerste Wereldoorlog een feit. Zoals bekend legt de Vrede van Versailles Duitsland naderhand harde voorwaarden op. Italië dat zich bij de Geallieerden aansloot en van de verwarring gebruik maakte om kolonies te veroveren in Noord-Afrika, komt eveneens bekaaid uit die operatie. Beide landen zijn in 1918 virtueel failliet, net zoals de rest van West-Europa overigens dat heel erg had geleden en voor het eerst kennis had gemaakt met moderne oorlogsvoering waarbij luchtbombardementen en gasaanvallen een grote rol speelden. In Italië maken de fascisten van Benito Mussolini gebruik van het machtsvacuüm, de slechte economische toestand en de dreiging van het Sovjetcommunisme, om in oktober 1922 een machtsovername te forceren. Het regime bestrijdt de algemene malaise in het land via grote prestigieuze projecten en de fascistische knokpartijen houden de linkse oppositie onder controle en vermoorden systematisch kritische politici. Mussolini kiest uiteindelijk voor een totalitair regime, schakelt het parlement uit en geeft de koning een louter ceremoniële functie.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog houdt Mussolini zich gedeisd. Terwijl Hitler aan zijn annexatie van grote delen van Oost-Europa begint, probeert de Italiaanse fascistenleider via een goede verstandhouding met de Duitser een invasie te vermijden en tegelijk een confrontatie met de Geallieerden te voorkomen. Hij concentreert zich op Albanië en opnieuw op Noord-Afrika, de oude Italiaanse droom. Uiteindelijk zal Mussolini onder de Duitse druk bezwijken en als schild dienst doen tegen een geallieerde invasie vanuit het zuiden waardoor het schiereiland tussen hamer en aambeeld terechtkomt. Het einde van de oorlog betekent ook het einde van Hitler die zelfmoord pleegt in zijn bunker in Berlijn en van Mussolini die wordt opgehangen terwijl hij vermomd als Duits officier het land probeert uit te komen. In een kleiner onderdeel van deze documentairereeks komen ook de fascistische regimes in Spanje en Japan kort ter sprake.

Het beeldmateriaal van deze vijf documentaires bestaat voor honderd procent uit footage en foto's, met de nadruk op de Italiaanse kant van het verhaal. Wie interesse heeft voor het complete verhaal over het Europees fascisme in de eerste helft van de 20ste eeuw komt zoals aangegeven maar zeer gedeeltelijk aan z’n trekken. Dit is een documentairereeks die nadrukkelijk voor de Italiaanse markt is gemaakt. Dat merk je ook aan het commentaar: de Engelse stem ratelt de tekst af zoals de visvrouwen op de markt van Padua hun boodschappenlijstje. In de eerste drie afleveringen is het tempo moordend, zonder onderbrekingen voor interviews of gewoon leuke filmische impressies, met een overkill aan data, namen en evenementen én beeldmateriaal dat in veel gevallen totaal niet bij het commentaar past. Het oogt allemaal een beetje slordig en rommelig en men wil vooral te veel in te weinig tijd vertellen, waarbij geen onderscheid is gemaakt tussen belangrijke feiten en anekdotes: alles op één hoop. Het beeldmateriaal is vaak uniek, zeker wat de Italiaanse situatie betreft; de fragmenten over Duitsland en Spanje hebben we al vaker gezien en leveren geen nieuwe inzichten op.

BEELD EN GELUID
De oude footage is slechte van kwaliteit en er is weinig restauratiewerk aan te pas gekomen. 300 minuten lang wordt de kijker getrakteerd op niet schoongemaakte bioscoopfilmpjes, versleten propagandamateriaal en geabimeerde newsreels. Strepen, vlekken, scheuren, grauwe opnamen, het is allemaal schering en inslag, begrijpelijk gezien de ouderdom en de slechte conserveringsvoorwaarden van heel veel materiaal, maar het maakt de kijkbeurten niet echt aangenaam. Af en toe is er sprake van een originele geluidsband bij een opname, in de meeste gevallen gaat het om filmfragmenten zonder geluid. In aflevering twee beeft het beeld bijna de hele tijd en in aflevering vijf is er nauwelijks moeite gedaan om beeld en commentaar te synchroniseren: vaak passen ze niet bij elkaar en nog vaker komt het commentaar te vroeg of te laat. Bovendien komt de commentaarstem heel vaak maar met moeite boven de muziek uit. Ter ondersteuning van de stille beelden is Italiaanse patriottische muziek gebruikt, maar ook klassieke en populaire, een mengelmoesje van stijlen en genres dat soms wel, maar soms ook helemaal niet bij dit soort historisch materiaal past. Opnieuw: slordig en rommelig.

EXTRA'S
De dubbele dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
De vijfdelige serie The Story Of Fascism is geen recente productie. Ze is vrij conventioneel gemaakt, doet ouderwets aan en de informatie krijgt de kijker uitsluitend via het commentaar. Er is geen poging gedaan om eigentijdse historici aan het woord te laten over het beeld dat men tegenwoordig heeft over het fascisme. De makers beperken zich tot een louter historisch overzicht met heel veel details en bijkomstigheden waarin de kijker ongetwijfeld de weg kwijtraakt. The Story Of Fascism is een verslag over de fascistische regimes en meer bepaald de autoritaire dictatuur van Mussolini in Italië en nauwelijks een interessante analyse over het fascisme als ideologische en politieke stroming in het begin van de 20ste eeuw.