SERIE
Vraag op een kwis om een BRT-jeugdserie uit de jaren '80 te noemen en de kans is groot dat de naam Merlina valt. Als opvolger van De Opkopers, die het honderd afleveringen uitzongen, werd begin jaren'80 het wel en wee van "het beste detectivebureau van het land" aan de Vlaamse kindertjes in de huiskamers a ratio van 1 nieuwe aflevering per 2 weken opgelepeld. De nestor van het Vlaamse jeugdfeuilleton, Paul Ricour, één van de mooiste karakterkoppen uit de Vlaamse (jeugd)filmgeschiedenis, mocht in de huid van Polycarpus "Pol De Matroos" Tack kruipen en zijn interim als dievetec, euh, detective, een rol tussen die van antiquair in De Opkopers en die van journalist in Postbus X, zou 95 afleveringen duren. Zonder enige voorkennis of opleiding komt Pol terecht op het detectivebureau van advocate Marie-Ann Meerschaut (Lea Couzin), een gezellige dame die zich door haar entourage Tante Merlina laat noemen. Samen met Merlina's nichtje Ann (een piepjonge Mieke Bouve in één van haar eerste rollen) en de oude nurkse en sarcastische uitvinder Napoleon (Jan Reussens) vervolledigde Pol het kwartet en al vanaf de eerste aflevering wordt de boodschap er duidelijk ingeramd: efficient en discreet wordt de waarheid compleet, want al is 't mysterie nog zo groot, Merlina legt de waarheid bloot.



De scenario's van Merlina zitten diepgeworteld in de Vlaamse stripcultuur, met als onveranderlijke ingrediënten een door en door slechte schurk, een domme politieagent, een geleerde die elke aflevering wel iets nieuws en hilarisch heeft uitgevonden én natuurlijk op tijd en stond een fabelachtige schat die ergens in de Vlaamsche potgrond op een nieuwe eigenaar ligt te wachten. Merlina laat zich bekijken zoals een album van Piet Pienter en Bert Bibber zich laat lezen: oneerbiedig, een beetje anti-gezag, maar uiteindelijk toch héél braaf en doordrenkt met beleefde omgangsvormen, zij het wat karikaturaal. Aan het hoofd van Merlina schittert actrice Lea Couzin in de titelrol, een advocate met een filantropisch trekje, die in volle idealisme al eens een klant vergeet de rekening te sturen, maar 't kan ervan af, ze zit er warmpjes in. Pol wordt een beetje als de dommerik van het gezelschap beschouwd, de loser die tegen Ann nooit kan winnen met stratego en die altijd proefkonijn moet spelen wanneer de gekke Napoleon weer eens een nieuwe uitvinding uit zijn koker heeft geperst. En dat zijn er nogal wat: een gemiddelde dertiger weet onmiddellijk wat er bedoeld wordt met een X-bril, een parafix, achturenlijm, stopverf, de contradecibel, de b-prikker, een paar onzichtbare handboeien en Evarist de computer. Alle acts waar één van de uitvindingen van Napoleon een cruciale rol in speelt eindigen steevast op een rondje slapstick en net toevallig heeft de brave uitvinder telkens iets uitgevonden dat de lopende zaken van het bureau vooruithelpt. Bovendien was één van de voorwaarden dat de uitvindingen van Napoleon de BRT qua investeringen voor trucages zo weinig mogelijk zou kosten. De plannen van al dat moois bewaart Napoleon in zijn kluis, die misdadiger Sardonis koste wat het kost wil bemachtigen, wat voor de scenaristen met hun shoestring budget een gedroomd alibi was om sommige afleveringen (Niemand) volledig in de studio te situeren. De handlangers van supermisdadiger Sardonis (Raf Reymen) - van wie je nooit het gezicht ziet - lopen altijd rond met een gangsterkostuum waarmee ze zelfs in de jaren'30 vierkant uitgelachen zouden worden en het komisch effect daarvan wordt nog eens onderstreept door een plejade aan ooglapjes en valse littekens. Bovendien rijden ze - zéér onopvallend - rond in een knalrode bestelwagen waarop in koeien van letters "SARDONIS" staat geschreven, voor het geval er nog iemand mocht twijfelen wie nu precies de boeven zijn. Het budget was voor een opvullertje als Merlina heel klein, maar het is verbazend hoe men met een minimum aan - toegegeven, slechte - speciale effecten en noodzakelijke partnerschappen i.v.m. toeristische bezienswaardigheden (de Mercator, de Zoo van Antwerpen, de IJzertoren, het Speelgoedmuseum ...) toch een gedeelte op locatie heeft kunnen filmen. De jeugdreeks leest als een aflevering van Vlaanderen Vakantieland, maar anno 2008 zorgt dat bovendien nog voor een beetje extra nostalgische touch. Zo zijn Ann en Pol in De Juwelen Van De Koningin druk aan het speculeren of er ooit nog een tunnel onder het kanaal komt! Ondanks al de nep-mafiatoestanden is Merlina een zeer brave reeks waarin vooral geweldloosheid (oké, er wordt al eens iemand geparafixt) en goeie omgangsvormen ordewoorden zijn. Meer dan eens drukt tante Merlina haar detectives op het hart dat ongeoorloofde onderzoeksmethoden (inbreken zonder huiszoekingsbevel e.d.) niet toegestaan zijn en als Ann en Pol in hun jeugdige onbezonnenheid toch over de schreef gaan, dan krijgen ze daar achteraf gegarandeerd de bonen voor te vreten.

Toch was Merlina een beetje anti-autoritair. Meer dan eens komt (adjunct-)commissaris Stapel (we schrijven dat eerste woord tussen haakjes omdat Stapel zelf het nogal eens pleegt te vergeten te vermelden dat zijn bevordering nog niet tiptop in orde is) met hangende pootjes naar Merlina omdat hij een zaak niet opgelost krijgt én steevast de boeven van Sardonis laat ontsnappen. Wanneer Merlina dan de meubels redt, is hijzelf wel de eerste die op televisie gaat pochen over zijn briljante opsporingsmethoden, terwijl hij waarschijnlijk zijn weg nog niet vindt in een straat met éénrichtingsverkeer. Sommige zaken zouden naar hedendaagse normen compleet als politiek incorrect worden bestempeld: Pol verkleedt zich in De Ring Van Sjeik Ambrass als Arabische prins, compleet met lange gewaden en sjaaltje, waarvoor zo iemand nu van stereotypering zou worden beschuldigd. In De Juwelen Van De Koningin moet Napoleon doen alsof hij naar het kantoor belt, maar om zeker te zijn dat er niemand zal opnemen, belt hij... naar een ministerie tussen twaalf en twee. En het kan nog erger: Napoleon heeft in De Zaak Jantje Twee een machine uitgevonden om met de dieren te spreken en wat blijkt - naast het feit dat hun goudvis Zorro eigenlijk een meisje is en Zorra heet? De apen op het apeneiland in Planckendael spreken Limburgs! Limburgs!! Met een héél zwaar accent.



Ook de fictieve stad Ravenburg die regelmatig ter sprake komt heeft alle ziektes en deugden die je kan bedenken over elke Vlaamse grootstad en elk klein gehucht. Het hoogtepunt van de culturele beleving is een voordracht in het Cultureel Centrum van de bekende (?) dichter Renaat Van de Kapblok (Operatie Het Kwade Oog), die met zijn "moderne kunst" eigenlijk volksverlakkerij-gedichtjes produceert, waarbij iedereen geïnteresseerd, soms een tikje verwaand, tracht om de kunst niét uit te lachen. We leven immers in dezelfde tijd als die waarin een programma als Kunst-Zaken het scherm dagelijks teistert. Maar probeert u maar eens ernstig te blijven bij een gedicht als (Sorry Van den Kapblok als ik uw copyright schend...)
Ochtendimpressies
Door mezelf
De kat miauwt: WOEF WOEF!
De hond blaft: MIAAAAUW!
De ochtendlucht is bruin
De ochtendkoffie: BLAAAAUW!
Er mag met "keizer heeft geen kleren aan"-kunst bij Merlina dus eens goed gelachen worden en dat gebeurt ook zonder dat er echt een zware aanklacht wordt geformuleerd. De maatschappijkritiek is voor deze kinderserie beperkt tot enkele kleine speldeprikjes die een kind de volgende week weer vergeten is, maar die door de volwassen mee-kijkers des te beter worden gesmaakt.

Merlina is nooit echt in seizoenen opgedeeld; de afleveringen en heruitzendingen van afleveringen wisselden elkaar voortdurend af. Deze eerste collectie bevat de eerste vijfentwintig afleveringen - als zesentwintig verkocht, want van De Rode Lantaarn is een dubbelaflevering gemaakt. Bij de haren gesleurd overigens, want de tweede helft van deel 1 en de eerste helft van deel 2 zijn exact aan elkaar gelijk. De afsluiter, De Juwelen van de Koningin, is dan weer écht een dubbelaflevering, waaraan blijkbaar een even groot budget was gekoppeld als aan de rest van de reeks, want er zat zelf een trip naar Dover in voor de cast.

Er wordt over Merlina héél luchtig gedaan en werken voor een tv-feuilleton, zeker één voor de jeugd, is lang als minderwaardig werk bestempeld. In tegenstelling tot de "echte" kunst heeft de reeks waarschijnlijk een veel grotere indruk nagelaten op een hele generatie. De reeks had zijn melige momenten ook, of wat moeten we anders denken van de schabouwelijke gastoptredens van Willy Sommers - "de lieveling van de Vlaamse meisjes" - en John Massis? Toch kunnen we niet anders dan dergelijke kleine uitschuivertjes met de mantel der liefde bedekken: de vaste kern acteurs van Merlina zag zijn werk alleszins niet als minderwaardig en heeft zijn personages met veel liefde voor het vak vertolkt. Naar aanleiding van deze dvd-uitgave kwamen de drie overlevende acteurs (Jan Reussens is al een tijdje overleden) voor de gelegenheid samen en ze zijn nog steeds met recht en rede fier op wat ze eertijds hebben gepresteerd. Bovendien mogen ook de scenaristen een reuzegrote pluim op hun hoed steken: de verhaaltjes zijn redelijk eenvoudig, want in de eerste plaats voor de jeugd bedoeld (en ja, de butler heeft het gedaan), maar ze vallen op doordat ze zo netjes en naadloos in elkaar zitten en nagenoeg vrij zijn van inconsistenties; als één van de misdadigers op een leugentje betrapt wordt, mag je er zeker van zijn dat Tante Merlina achteraf nog wat zout in de wonde strooit. Het gebruik van fictieve eigennamen en plaatsnamen (dokter Igor Mortis!) of wetenschappelijke termen die érg hard lijken op echt bestaande termen, getuigt van een grote taalvaardigheid.

Merlina... waar is de goeie ouwe tijd dat jeugdfeuilletons nog niet werden gemaakt voor en door mensen met ADHD? (U gelooft ons niet? Laat uw kroost dan maar eens naar Lazytown kijken...)

AFLEVERINGEN
Disk 1:
1. Codenaam Waterman
Ex-opkoper Pol Tack is op zoek naar een nieuwe job. Wanneer hij op straat ziet hoe Ann in een bestelwagen van Sardonis wordt gesleurd, vraagt tante Merlina hem om haar terug te halen en heeft hij zijn eerste job als detective op zak.

2. Vliegende Schotels Boven Ravenburg
Commissaris Stapel wordt op zijn fiets bijna omvergeduwd door twee Marsmannen van Venus, die beweren dat ze binnenkort met een vliegende schotel op het marktplein van Ravenburg zullen landen. Is dat echt waar, of is het een excuus om de bank onbewaakt achter te laten?

3. Het Spook Van Villa De Belettagio
Graaf Villa de Belettagio wordt gek omdat het in zijn huis spookt. Ann en Pol komen zich presenteren als huispersoneel om een oogje in het zeil te houden, maar worden door de arrogante neef van de graaf het vuur aan de schenen gelegd.
.
4. Prototype Z.A.T.-21
Pol doet mee aan een scoutsspel waarbij hij zich uitgeeft voor spion. Een gangster die hem voor een echte spion aanziet duwt hem de plannen van een nieuwe uitvinding in zijn handen en hij kan het op het politiebureau komen uitleggen.

5. De Drie Engelen
Drie schilderijtjes van aartsengelen zijn het doelwit van een kunstdief. Met telkens één week tussen verdwijnt er elke zaterdagnacht één schilderijtje. De pastoor vraagt aan Merlina om de zaak te onderzoeken, alhoewel hij geen geld heeft om de detectives te betalen. Maar het kan ervan af, Merlina zit er warmpjes in.

6. De Zaak Van Jantje Twee
Uit het dolfinarium van de Antwerpse zoo wordt een babydolfijntje gekidnapt. Sardonis vraagt een substantieel losgeld, of het dolfijntje wordt vermalen tot visconserven. Commissaris Stapel wil de boeven op heterdaad betrappen, maar hij verknoeit zijn missie. Merlina neemt de zaak in handen.



Disk 2:
7. De Ring Van Sjeik El Ambrass
Uit de safe van een hotel wordt een kostbare ring gestolen. De hoteldirecteur heeft het niet zo begrepen op Ann, want hij vindt dat detective geen beroep is voor vrouwen. Pol en Ann lopen in de lobby van het hotel Vlaamse charmezanger Willy Sommers tegen het lijf.

8. De Vier Werken van Pol
Pol is de enige erfgenaam van zijn oom Hiëronymus Tack, die op 98-jarige leeftijd het tijdelijke met het eeuwige heeft verwisseld. Vooraleer hij de erfenis in handen krijgt moet hij eerst vier opdrachten vervullen. Adieu erfenis! En hij had zo graag een koersfiets gekocht...

9. Operatie Het Kwade Oog
Sardonis stuurt hypnotiseur Hypnopotamus naar een voorstelling van dichter Renaat Van den Kapblok om daar één van de detectives - liefst de domste - te hypnotiseren, zodat die hem de plannen van Napoleon brengt.

10. Merlina Contra Tetra KK2
Ann en Stapel zitten te vissen, en merken plots dat er een dode vis in het water ronddrijft. Ze denken dat een fabriek in de buurt het giftige Tetra KK 2 in de rivier loost, maar de directrice wil geen toestemming geven voor een huiszoeking. De poppen gaan aan het dansen als Pol de giftige vis opeet en 's anderendaags vol rode vlekken staat.

11. Niemand
Sardonis stuurt een handlanger die Niemand heet naar Merlina, een probleem van geheugenverlies veinzend, om zo 's nachts de safe te kunnen openbreken en Napoleons plannen te stelen. Met zo'n hilarische naam is Niemand al snel onderwerp van een spervuur van extreem flauwe woordgrapjes.

12. Een Kwestie Van Leven En dood
Een apotheker verwisselt per ongeluk een flesje met een middeltje om de tandjes van een baby te laten doorkomen door een flesje met een middeltje tegen eksterogen. Het bijtend produkt zou het maagje van de baby kunnen perforeren. Pol, Ann en Napoleon, geassisteerd door Boeykens, gaan op zoek naar de klant, zonder over een naam of een adres te beschikken.

13. De Gouden Hand
Op het schip Stella Maris zit een watergeest te spoken. Een Indiër verkoopt gouden talismannen om het kwaad te bezweren aan de goedgelovige schippers, maar er zit evenveel goud in als in de hond zijn poten. Napoleons nieuwste uitvinding, een toestel dat het geluid kan uitschakelen, wordt ingeschakeld om de geest het zwijgen op te leggen.



Disk 3:
14. De Boedha Van Wang
Mijnheel Wang, eigenaal van een Chinees lestaulant, klijgt elke week een klant ovel de vloel met losse handjes. De man is antiquail en steelt elke week wel één of andel altefact uit het lestaulant. De man heeft een boedhabeeldje achtelovel gedlukt dat maal een paal hondeld flank waald is, maal glote sentimentele waalde heeft. In de boedha zit el echtel een joekel van een smalagd.

15. De Whisky Van Lady Macendoe
Als afgevaardige van het detectivesyndicaat De Fluwelen Maskers moet Pol examen afnemen van het aspirant-lid Boeykens, bezieler en enige personeelslid van het eenmansdetectivebureau Floepi. Boeykens krijgt de opdracht om een Schotse lady te helpen bij wie er whisky uit de kelder schijnt te verdwijnen.

16. De Speedsweetrace
Gokartracer Van Brabant krijgt een dreigbrief: hij mag niet meedoen aan een grote prijzenrace. Sardonis wil Van Brabants kansen minimaliseren om zo een concurrerende firma te laten winnen. Van Brabant neemt een detective onder de arm om hem te beschermen, en spijtig genoeg heeft hij het goedkoopste detectivebureau uit de gouden gids gekozen: Floepi.

17. Het Mysterie Van De Blauwe Kanarie
Mijnheer Reynaert heeft zijn blauwe kanarie laten verzekeren voor twee miljoen bij verzekeringskantoor Jans & Claessen. Het beestje moet de nieuwe wereldkampioen worden in een zangwedstrijd voor vogels. Tot zolang geeft hij het diertje in bewaring bij Merlina. Pol waakt er de ganse nacht over, maar 's anderendaags zit er geen kanarie meer in het kooitje, maar een ordinaire mus.

18. De Vloek Van Villa De Belettagio
Graaf Villa de Belettagio belt naar Merlina om hulp, maar de lijn wordt afgebroken vooraleer hij kan zeggen wat er aan de hand is. Wanneer Merlina en Pol zich naar zijn kasteel begeven, treffen ze er een dokter Igor Mortis aan en een verpleegster Anastasia, die de graaf behandelen voor een tropische ziekte waar hij helemaal lethargisch van is geworden.

19. Diamanten Bij Het Ontbijt
Diamantair Goudsmit is beroofd door mannen van Sardonis. In zijn koffertje staken valse diamanten en een zendertje om de dieven te lokaliseren. Ze willen de steentjes in potjes platte kaas het land uitsmokkelen via de luchthaven van Deurne. Pol trekt op zijn eentje op onderzoek uit.



Disk 4:
20. Kerstkinderen
Op kerstavond 1953 stelen twee gangsters een auto met op de achterbank een babytje. Ze dumpen het kleintje bij het klooster van de Clarissen, om vervolgens met de wagen een bankoverval te plegen. Lompenhandelaarster Emma Van Beneden heeft zich over de kleine sprot ontfermd. Nu, vijfentwintig jaar later, staat de dochter, Noëlla, zelf op het punt een kind te baren, maar de foetus heeft dringend een bloedtransfusie van de grootmoeder nodig. Wat erop neerkomt dat Emma moet toegeven dat ze niet de moeder van Noëlla is. Pol en Ann horen het zielige verhaal en bieden de diensten van Merlina aan om de echte grootmoeder te vinden.

21. Het Spookvliegtuig
Piloot Vlinders heeft zijn vliegtuig voor vijf miljoen laten verzekeren bij Claessens. Hij krijgt dreigbrieven waarin hij voor eerst twee, dan vier miljoen wordt gechanteerd. Terwijl de politie de geldoverdracht in het oog houdt, moeten Pol en Ann de piloot en het vliegtuig in de gaten houden. In plaats van te waken ligt Commissaris Stapel echter lazarus op de grond na het consumeren van - toch voor de diensturenperiode - een aanzienlijk aantal glazen whisky.

22. De Rode Lantaarn deel 1
Pol heeft voor zijn verjaardag van tante Merlina eindelijk zijn felbegeerde koersfiets (met een stuur en tien versnellingen!) gekregen. Stapel daagt hem uit om zondag mee met de wielerclub te komen fietsen, al was het maar om van zijn rode lantaarn, een voorwerp dat de verliezer telkens krijgt, af te geraken. De rode lantaarn moet bovendien traditioneel een rondje geven. En er is ook nog een geheimzinnige "peukenduwer" die telkens een brandende sigaret in de band van de rode lantaarn duwt.

23. De Rode Lantaarn deel 2
Pol krijgt de kans om zich via een nieuwe koers te herpakken. Dankzij Napoleons intensieve één-twee-drie-viertrainingsschema (twaalf uur nonstop trainen!) brengt hij het er al een stuk beter van af, maar toch slaagt Stapel er in om vóór hem over de finish te geraken. Het kost Pol een fortuin aan rondjes... en hij is er zeker van dat Stapel vals gespeeld heeft.

24. Margareta Van Oostenrijk
Sardonis laat een kind, Wim Mennekens, ontvoeren door Niemand, die het aan de schoolpoort lokt met een ballon. De jongen kan de ballon met een noodboodschap nog net laten vliegen en die komt in handen van Merlina terecht. Sardonis wil in opdracht van Chevalet de Miroir de Margaretha van Oostenrijk-pop uit het Mechelse speelgoedmuseum laten stelen.

25. De Juwelen Van De Koningin deel 1
Mijnheer Goudsmit heeft een exclusief halssnoer laten ontwerpen voor de koningin van Engeland. Alvorens het naar Dover te verschepen, moet Merlina het bewaken. Napoleon heeft het huis van boven tot onder voorzien van veiligheidsschakelaars. Toch weet Sardonis één van zijn medewerkers naar binnen te smokkelen. Die schakelt Pol en Ann uit. Napoleon is een taaiere noot om te kraken.

26. De Juwelen Van De Koningin deel 2
Tante Merlina en Napoleon reizen af naar Dover om het halssnoer terug aan mijnheer Goudsmit te bezorgen. Onderweg wordt hun schip echter gekaapt door vier misdadigers van het IMS (het Internationaal Misdaad Syndicaat, nota bene een VZW!) Napoleon doet alsof er een gevaarlijk virus aan boord is losgebroken, dat enkel "dokter Tack" kan genezen...

BEELD EN GELUID
Het beeldmateriaal van Merlina heeft erg te lijden gehad onder de tijd. De beeldband is onscherp, op vele plaatsen verkleurd en er zitten kanjers van video-artefacts en valse reflecties in. De kleuren bloeden langs alle kanten weg. Met het geluid is het al niet beter gesteld: de dialogen klinken dof en een enkele keer onverstaanbaar, bijvoorbeeld in de aflevering De Zaak Van Jantje Twee, waarin Napoleon door één van zijn uitvindingen met de dieren kan praten. De muziekband, zoals alle reeksen uit die tijd een werkstuk van de BRT Big Band, vertoont hier en daar zware snelheidsfouten, waarbij het lijkt alsof de muziek op een opstroppend cassettebandje staat.



EXTRA'S
Voor de bonussectie is het archief van de VRT nog maar eens leeggeschraapt op zoek naar interviewfragmenten met de drie nog levende acteurs. De opbrengst van deze oogst is een interview met Mieke Bouve uit een praatprogramma van Mike Verdrengh (10 min.), eentje met Lea Couzin uit De Rode Loper (3 min.) en een laatste met Paul Ricour uit het jeugdprogramma Sleutel (3 min.). Eén opmerking nog: de afleveringen Het Mysterie Van De Blauwe Kanarie en Een Kwestie Van Leven En Dood zijn van plaats verwisseld. Op de hoes staan ze wel in de juiste volgorde, op de disks niet.

CONCLUSIE
Akkerdzjie!: de beeld- en geluidkwaliteit mogen misschien niet meer conform de hedendaagse normen zijn, voor een stukje televisienostalgie als het uitstekende Merlina is er toch nog altijd plaats in onze dvd-kast.