SONNENALLEE
Bespreking door: William - Geplaatst op: 2008-11-19
FILM
Micha Ehrenreich (Alexander Scheer) en zijn familie wonen in Oost-Berlijn, in de Sonnenallee, een straat die volgens Micha langer is aan de west- dan aan de oostkant en die in twee wordt gedeeld door de beruchte Muur. Van op het terras van hun benepen flat kan Micha de Wessies zien die aan de andere kant van de scheidingslijn op een metalen stellage naar de Ossies komen kijken alsof het exotische dieren betreft in de Berlijnse zoo. Micha’s vader (Henry Hübchen) verafschuwt het DDR-systeem, hij kijkt elke avond naar de ARD en de WDR, ook al weet hij dat daar zware straffen op staan. Maar eigenlijk doet hij alleen maar wat alle Oost-Duitsers doen die binnen het bereik van de West-Duitse tv-zenders wonen. Zijn moeder (Katharina Thalbach) houdt zich koest. Zij is bang voor de buurman die lid is van de Stasi, de Oost-Duitse geheime dienst, maar sinds ze aan de grensovergang op het einde van de Sonnenallee toevallig het paspoort heeft gevonden van een West-Duitse vrouw, bereidt ze in het geheim haar vlucht naar het Gouden Westen voor. De Ehrenreichs weten trouwens wat er aan de andere kant van de Muur te koop is, want hun moeders broer die in West-Berlijn woont, komt een paar keer per week op bezoek en smokkelt voor zijn minder fortuinlijke familieleden luxeproducten over de grens die in de DDR-hemel niet te krijgen zijn.
Micha heeft zo z’n eigen manier om tegen het systeem te foeteren: hij luistert naar verboden westerse popmuziek en hij wil later popster worden. In afwachting hangt hij na de schooluren met zijn vrienden rond op het speelpleintje aan de grensovergang, waar ze fantaseren over meer vrijheid en meisjes. Micha en zijn maat Mario (Alexander Beyer) zijn het er over eens: zij willen met het systeem niets te maken hebben. Maar de autoriteiten zien dat anders: als ze verder willen leren na het gymnasium, kan dat alleen na een militaire opleiding van drie jaar. Veel tijd om te beslissen is er niet, want de schooldirectrice (Margit Carstensen) wil hun positief antwoord voor het einde van de week op haar bureautafel zien liggen. Micha heeft evenwel andere zorgen: hij is verliefd, op Miriam Sommer (Teresa Weissbach), de beeldschone blondine die aan de overkant van de straat woont. Elke toenadering is tot nog toe jammer genoeg op een sisser uitgedraaid, want Miriam heeft iets met een Wessie, een parvenu met een grote auto en een koffer vol valse dromen. En Mario, tja, die brengt het er al niet veel beter vanaf; de meisjes zien hem gewoon niet staan, ondanks de moeite die hij zich getroost om ze te versieren.
Regisseur Leander Haussmann, zelf geboren in de DDR (1959), bracht bij onze oosterburen een grote controverse teweeg met
Sonnenallee. Het was nl. de allereerste productie waarin, nauwelijks tien jaar na de Val van de Muur en vier jaar vóór het ook bij ons zeer succesvolle
Good Bye Lenin! (2003), een positief en komisch beeld werd opgehangen over de voormalige Duitse Democratische Republiek, zoals de Oost-Duitse Communisten hun land pleegden te noemen. Voor vele mensen waren de gedachten aan de DDR en de Stasi nog pijnlijk. Vooral degenen die het slachtoffer waren geworden van Stasi-terreur, van opsluiting wegens hun anticommunistisch gedachtegoed of wier familieleden in koelen bloede waren doodgeschoten tijdens een vluchtpoging over de Muur, hadden het er moeilijk mee. Maar ook heel wat West-Duitsers konden zich moeilijk vinden in Haussmanns aanpak. Zij herinnerden zich het jarenlange verbod om familieleden in de DDR te bezoeken, de pesterijen aan de grensovergangen en de sancties op contacten met westerlingen.
Leander Hausmann baseerde zich voor het draaien van zijn film op de roman
Am kürzeren Ende der Sonnenallee van zijn DDR-landgenoot Thomas Brussig (Oost-Berlijn, 1965), een schrijver die vooral bekendheid geniet vanwege de satirische en ironiserende wijze waarop hij de problemen van de laatste generatie Oost-Duitsers in zijn boeken beschrijft. Ondertussen is Brussig een gevierd auteur in de Bondsrepubliek en worden zijn romans er stuk voor stuk bestsellers. Ook zijn roman
Helden Wie Wir (1999) is inmiddels met succes verfilmd en in 2004 schreef hij samen met regisseur Edgar Reitz het boek bij de ARD-serie
Heimat 3: Chronik Einer Zeitenwende. In Sonnenallee maakt Bussig de rekening op van zijn jeugd in de DDR vanuit het standpunt van een tiener en zoals het in dat filmgenre meestal gaat, is de wereld van een adolescent niet die van een volwassene. De manier waarop de problematiek behandeld wordt, is met andere woorden oppervlakkiger en de thema’s zijn ook minder sociaal-economisch of politiek geladen. Wat niet betekent dat Thomas Brussig de miserabele leefomstandigheden en de onvrijheid probeert te minimaliseren. Zijn wapens zijn humoristisch en ironisch van aard, maar vertaald naar het witte doek bleek het resultaat voor vele bioscoopgangers té confronterend. Jammer, want uiteindelijk is
Sonnenallee een zeer grappige coming-of-age movie, misschien net iets te onschuldig en een tikkeltje ongeloofwaardig, maar altijd prettig gestoord, want zeg nu eerlijk: was
Good Bye Lenin! zoveel realistischer qua inhoud?
Zoals het een komedie past, voorziet regisseur Leander Haussmann zijn film van een aantal archetypes die voor het contrast, de tegenstellingen en de grappige situaties zorgen: de opstandige en naïeve mannelijke hoofdfiguur, het onbereikbare meisje van zijn dromen, de dappere vriend die uiteindelijk zijn idealen verloochent, de vaderfiguur die voortdurend afgeeft op het systeem en het in zijn broek doet als de Stasi aanbelt, de sterke moederfiguur met grootste plannen maar een klein hartje, die op het ultieme moment toch maar voor de geborgenheid van haar zwalpende huwelijk kiest, de domme oppermeester van de Stasi (Detlev Buck) die zijn hand overspeelt en gedegradeerd wordt en het blauwogige jochie dat zijn leven zou geven voor het album Exile On Main Street van de Rolling Stones, zijn laatste spaarcentjes ophoest voor een malafide zwarthandelaar en – hoe kan het anders – bedrogen wordt. De karakterschetsen zijn eerder oppervlakkig en stereotiep volgens de regels van het genre, maar in combinatie met de fijne ironie over het leven en vooral het overleven in de DDR, is Sonnenallee best een interessante en onderhoudende film.
Ondanks de controverse werd
Sonnenallee een grote hit in Duitsland. Twee en een half miljoen bioscoopgangers kochten een kaartje en legden op die manier de basis voor het succes van
Good Bye Lenin! Nadien sloeg de mentaliteit evenwel om en lag de weg naar de Oscar voor Beste Buitenlandse Film open voor
Das Leben Der Anderen, de snoeiharde en kritische film van Florian Henckel von Donnersmarck over de afluister- en intimidatiepraktijken van de Oost-Duitse Stasi.
BEELD EN GELUID
Voor de dvd-release heeft Sonnenallee een grondige schoonmaakbeurt gekregen. De kleuren zien er opnieuw natuurlijk uit en het zwart-witcontrast is zo goed als in orde. Het beeld is scherp met maar af en toe een beetje edge enhancement. In vergelijking met de korrelige trailer ziet het beeld er nu ook netjes en egaal uit. Beschadigingen en vuiltjes zijn zo goed als helemaal weggewerkt. Het geluid staat in een eenvoudige stereoversie, maar de opvallende soundtrack zorgt voor een aantrekkelijke en nostalgische sfeer die veel goed maakt. Muziek is er van o.a. Einstürzende Neubauten, Nina Hagen en Rudi Carrell (uit Am laufenden Band, de Duitse versie van de televisieshow Eén van de Acht, die bij ons in de jaren zestig razend populair was).
EXTRA'S
De Originele Bioscooptrailer, een trailer voor Good Bye Lenin! die bruusk afbreekt, een bibberende trailer voor Gegen Die Wand en nog twee Andere Trailers (Das Leben der Anderen en Sophie Scholl – Die Letzten Tage).
CONCLUSIE
Mocht u nog ruimte hebben voor een aantrekkelijke feelgoodfilm, dan komt Sonnenallee van de Duitse regisseur Leander Haussmann wellicht in aanmerking. De prent is grappig en onderhoudend, ironisch en sarcastisch, en wie nooit in Oost-Berlijn is geweest ten tijde van het DDR-regime krijgt via de zeer realistische decors een indruk van hoe het er thuis en op straat aan toe ging. Germanofielen hoeven niet te twijfelen: dit is verplichte (lichte) kost!
