Fabriek 420 staat bijna pal in het centrum van Chengdu, een stad in de provincie Sichuan in het zuidwesten van China. De stad telt ondertussen bijna 5 miljoen inwoners en dat betekent dat de voorsteden stilaan opgeslorpt worden door de binnenstad. Fabriek 420, een fabriek waar vliegtuigmotoren worden gebouwd voor het Chinese leger, stond oorspronkelijk in het noordoosten van het land, maar om strategische redenen besloot Mao ze te verplaatsen naar het binnenland. Leiding en arbeiders verhuisden mee en werden ondergebracht in woonkazernes die functioneerden als kleine autonome eenheden binnen de stadsgrenzen van Chengdu. Het loon was goed en de extra’s waren aantrekkelijk, maar van het werkvolk werd ook heel veel discipline en precisie geëist. Het ging uiteindelijk om machines en wapens voor de oorlogsindustrie. Na de oorlog in Vietnam (waarin China openlijk de kant koos van z’n eveneens communistische buurland) ging de wapenindustrie langzaam achteruit. Die evolutie was al veel langer aan de gang in de kwetsbare industriebekkens in Shenyang (zie Tie Xi Qu: West of the Tracks, 2003) in het noordoosten, waar de omschakeling van zware staalindustrie naar de productie van consumptiegoederen op een fiasco was uitgedraaid. In Chengdu hield de zware industrie langer stand, maar ook hier was het een kwestie van tijd. Na de omschakeling naar de markteconomie kregen de logge staatsbedrijven de definitieve doodsteek.

In Fabriek 420 krijgen ze ondertussen de mededeling over de definitieve sluiting: de afbraakwerken vangen over drie weken aan. In de enorme hallen is de ontmanteling van machines en ovens al volop bezig. Het terrein is verkocht aan een projectontwikkelaar die er het luxetorencomplex 24 City wil bouwen. Het personeel – meestal vijftigers die bijna de pensioenleeftijd bereikt hebben – helpt bij de afbraakwerkzaamheden, net zoals het veertig jaar eerder meehielp aan de opbouw van de fabriek. Sommigen zijn er het hart van in, anderen denken terug aan hoe ze hier toentertijd verplicht aan de slag gingen, ver van hun familie en hun geboortegrond en hoe ze het zich konden permitteren om van hun ruime salaris een gedeelte naar hun familie in het oostelijk gelegen Shanghai te sturen, want daar hadden ze het destijds minder goed. Inmiddels is de geldstroom van richting veranderd en komen de enveloppen met Chinese yuans uit het oosten richting Chengdu.

De Chinese regisseur Jia Zhang Ke (The World, 2004) is een veelzijdig filmmaker. In 2006 viel hij in de prijzen op het Filmfestival van Venetië en sleepte er de Gouden Leeuw in de wacht voor zijn kritische productie Still Life over de gevolgen van het gigantische Drieklovendamproject voor de miljoenen inwoners die langs het traject wonen, een langspeelfilm met documentaire accenten. In 24 City zet hij opnieuw één van de pijnpunten uit het nieuwe China in de kijker, nl. de massale sluiting van verlieslatende overheidsbedrijven en de impact daarvan voor de werklozen en hun families in een maatschappij waar het ruwe Amerikaanse kapitalisme aan de borst gedrukt wordt ten nadele van een systeem met een ingebouwd sociaal vangnet om de ergste uitwassen te temperen. Jia Zhang Ke hanteert een hybride stijl om z’n documentaire interessant en bekijkbaar te maken voor een ruim publiek. Hij zorgt met name voor een evenwicht tussen inhoud en visuele beeldtaal: de overvloedige informatie wordt verpakt alsof het om een gewone bioscoopfilm zou gaan, met veel aandacht voor wat er getoond wordt en hoe het getoond en gemonteerd wordt. In tegenstelling tot zijn landgenoot Wang Bing slaagt Jia Zhang Ke erin om in minder dan twee uur een omstandig verslag te maken over de teloorgang van Fabriek 420, om de voormalige werknemers aan het woord te laten en om een portret op te hangen van Chengdu en het leven in de volkswijken. Zijn beeldmateriaal is uiterst verzorgd, mede omdat sommige scènes geënsceneerd zijn met de medewerking van professionele acteurs, waardoor 24 City op elk moment de soepele voortgang van een bioscoopfilm krijgt. Voor de rustpunten (en de humor) gebruikt Zhang Ke lange close-ups van individuele Chinezen en/of van Chinese gezinnen.

De interviews in 24 City getuigen van een goed oor voor essentiële en terzake doende informatie. Soms zijn ze anekdotisch, andere keren – meestal zelfs – gaat het om schrijnende verhalen over het verlies van een geliefde, over heimwee, eenzaamheid of schaamte. Zeer indrukwekkend in dat verband is het verhaal van een gepensioneerde vrouw over hoe ze meer dan dertig jaar geleden haar enige zoontje kwijtraakte tijdens de verhuizing van fabriek 420 naar Chengdu en het verhaal van een jonge succesvolle zakenvrouw die na een lange afwezigheid haar ouders bezoekt en vaststelt dat haar moeder in haast onmenselijke omstandigheden in een staalfabriek werkt om de eindjes aan elkaar te knopen.

 

24 City is een HD-videoregistratie en dat garandeert een loepzuivere, zij het soms wat koele beeldkwaliteit. Omdat er weinig gebruik is gemaakt van kunstlicht, schommelt de lichtintensiteit af en toe tijdens de langere interviews, maar dat komt het documentaire aspect van de film ten goede. Zoals in de meeste Chinese grootsteden hangt er in Chengdu voortdurend mist tussen de wolkenkrabbers, waardoor de buitenopnamen altijd lichtjes grauw gekleurd zijn. De binnenhuisopnamen worden gedomineerd door bruine en vuilgele tinten.

Jia Zhang Ke maakt gebruik van Chinese en Europese gedichten die in Chinese karakters op het beeldmateriaal geprojecteerd worden. Ter ondersteuning gebruikt hij pianomuziek van Chopin en massa’s Chinese volksliedjes en mierzoete Chinese popdeuntjes. Het geluid zit vooral vooraan. Het surroundeffect is beperkt.

De Originele Bioscooptrailer en een drietal Andere Trailers (o.a. voor Ricky)      

 

24 City is een geslaagde poging om de sociale gevolgen van het failliet van de communistische staatsbedrijven in China zichtbaar te maken. Regisseur Jia Zhang Ke gebruikt een mengeling van filmische en documentaire effecten om z’n productie dramatische diepgang te geven en het geheel visueel aantrekkelijk te maken. Het resultaat is een bij momenten zeer ontroerende film met poëtische accenten die tegelijk kritisch is voor de manier waarop de Chinese overheid omgaat met sociale vraagstukken in een maatschappij die meer en meer gedomineerd wordt door geld en snel gewin.