Als Tom Joad (Henry Fonda) na een gevangenisstraf wegens doodslag naar de boerderij van zijn ouders in Oklahoma terugkeert, blijkt het krakkemikkige huis al een tijdje leeg te staan. Z’n familie is vertrokken na een aanmaning van de eigenaar van het terrein: duizenden ingehuurde boertjes verliezen hun job omdat de tractor definitief z’n intrede doet op de megafarms. Na meer dan vijftig jaar worden de Joads uit het huis gedreven dat ze ondertussen als het hunne beschouwen, waar ze hun kinderen ter wereld brachten en waar hun grootouders hun laatste adem uitbliezen. Ze wonen inmiddels bij Toms oom John een eind verderop in dezelfde staat, maar ook die heeft een aanzegging gekregen en dus besluit de 10-koppige familie om het overbodige van de hand te doen en koers te zetten naar Californië, want volgens de flyers die in de buurt circuleren is er daar werk voor zo’n 800 fruitplukkers.

 

Met hun gammele truck gaan de Joads op weg. Het wordt een lange rit door vijandig gebied, want overal zijn de jobs schaars en willen ze van de nieuwkomers af. In Arizona krijgen ze een doorgangsvergunning en mogen ze alleen stoppen om te tanken. Elders moeten ze eerst bewijzen over voldoende geld te beschikken vooral hun tank vol wordt gegooid. Op het grondgebied van Californië worden ze door boze dorpelingen aan een wegblokkade verplicht om rechtsomkeer te maken. Ondertussen slinkt hun spaargeld en veel valt er niet te verdienen met de pluk van perziken en katoen: wegens het overaanbod van werkkrachten is het stukloon gezakt van 5 naar 2,5 cent, wat onvoldoende is om een familie te voeden. Op de geïmproviseerde kampeerterreinen hokken de nieuwkomers samen in bedroevende omstandigheden. Er wordt honger geleden en kleine kinderen sterven er als vliegen door ondervoeding en het ontbreken van medische zorg (of het geld om die te betalen). Na een eerste incident tussen Tom en de politie verkast de familie Joad naar een terrein van het ministerie van landbouw. Ze gaan aan de slag op een naburige katoenplantage, maar opnieuw krijgt Tom het aan de stok met de overheidsdienaars naar aanleiding van een incident aan een stakingspost. Daarbij komt z’n vriend Casy (John Carradine) om het leven. Instinctief slaat Tom terug en doodt een politieman.

 

The Grapes Of Wrath is de indrukwekkend verfilming van de gelijknamige Pultizer-prijswinnaar van John Steinbeck uit 1939, een ondertussen klassieke roman over de trek van verarmde boeren uit de midwest naar het land van belofte in het westen in het begin van de vorige eeuw. Doch Californië is op dat moment alles behalve het land van melk en honig zoals de flyers de burgers willen doen geloven en de toevloed van immigranten uit de rest van de V.S. veroorzaakt er een sociaal drama. John Ford maakt van The Grapes of Wrath een onvergetelijke klassieker over menselijk leed, onrecht, machtsmisbruik, corruptie, maar ook over sterke familiebanden en eeuwige vriendschap. Hij legt niet altijd dezelfde accenten als Steinbeck, maar door de bank is zijn interpretatie zinvol en lovenswaardig, want op geen enkel moment probeert hij het corrupte politiekorps en de criminele landeigenaren wit te wassen of de angel uit de conflictstof te halen, wat hij bijv. een jaar later wél zou doen in How Green Was My Valley (1941), waarin van de sociale context geen spaander heel wordt gelaten. John Ford was helemaal niet vertrouwd met de sociale wantoestanden in de steenkoolbekkens van Wales en als de film een graadmeter is voor zijn interesse terzake, dan was die in elk geval zwak. De verhaalstof uit het boek van Steinbeck ligt hem duidelijk nauwer aan het hart. Bovendien was het allemaal nog niet zo heel lang geleden en waren hem verhalen over de misbruiken uit die tijd uit de eerst hand bekend.

 

Dé grote naam in deze film is Henry Fonda (On Golden Pond, 1981), een acteur die op dat moment al 20 bioscoopfilms achter zijn naam heeft staan en die op een zeer indrukwekkende en realistische manier verslag doet over vormen van uitbuiting en corruptie die we vandaag vooral associëren met landen als Haïti of Somalië. Scenarioschrijver Nunnally Johnson geeft het personage Tom een centrale plaats in een drama dat zonder schmalz of storende sentimentaliteit wordt verteld. John Ford houdt de touwtjes strak in de hand en hij zorgt in The Grapes of Wrath  voor een verrassend hoog tempo. Daarbij krijgt hij de steun van de no-nonsense actrice Jane Darwell als Ma Joad in haar 117de bioscoopproductie (!), John Carradine, in Amerika vooral bekend door zijn werk voor tv-series, als Casy en Russell Simpson (Seven Brides For Seven Brothers, 1954) als Pa Joad, stuk voor stuk filmacteurs die zeer precies in dit sociale drama passen en het diepgang weten te geven.

 

Tijdens de Oscar-uitreiking van 1941 ging het beeldje voor de best vrouwelijke hoofdrol zeer terecht naar Jane Darwell voor de diepmenselijke manier waarop ze de rol van haar personage gestalte geeft. John Ford kreeg de Oscar voor beste regisseur. De Oscar voor beste film – die hij voor The Grapes Of Wrath zeker verdiende – ging evenwel naar Alfred Hitchcock voor zijn sublieme verfilming van Daphne Du Mauriers Rebecca (1940). Henry Fonda miste de Oscar voor beste mannelijke hoofdrol. Die ging naar James Stewart voor zijn rol in The Philadelphia Story van regisseur George Cukor.

 

 

Net zoals de andere films in de Fox-classicsreeks is The Grapes of Wrath flink onder handen genomen. Mocht het om een kleurenfilm gaan, dan was ie wellicht niet te onderscheiden van gelijksoortig materiaal uit de jaren vijftig en het begin van de jaren zestig. Zoals we eerder al aan hebben gegeven in de recensie over How Green is my Valley, gaat het om spectaculaire resultaten. Opnieuw zijn niet alle witte vlekjes weggewerkt en blijven er hier en daar nog minimale ongerechtigheden over (uiteindelijk is digitale restauratie ook maar een lapmiddel als het om zwaar beschadigde filmrollen gaat), maar het zwart-witpalet met oneindig veel schakeringen van grijs tussen beide polen, zorgt voor een perfecte synchronisatie met de sociaalrealistische toon van de film. Opnieuw wordt u getrakteerd op een originele stereotrack, ook al werd de film eertijds om praktische redenen met een monospoor in de zalen gebracht. Fox behoorde tot de pioniers inzake stereogeluid en dat komt nu, zoveel jaar later, goed van pas. Verwacht evenwel geen spectaculaire effecten zoals in hedendaagse films. Daarvoor was de technologie nog te broos.  De Franse, Spaanse, Duitse en Italiaanse tracks zijn evenwel géén originele stereotracks. Die reserveerde Fox anno 1940 voor zijn Engelstalige versies. Het geluid is evenwel goed gerestaureerd: nauwelijks kraakjes en ruis en een geluidsband die beslist minder scherp klinkt dan bij de release in 1940.

 

Geen

 

The Grapes Of Wrath van de Amerikaanse regisseur John Ford is een indrukwekkend epos over de trek van arme boeren uit de midwest naar Californië in het begin van de vorige eeuw. Henry Fonda neemt de hoofdrol voor z’n rekening en bewijst zich als een uitstekend acteur die heeft afgerekend met de toneelmatige technieken van de stille film. Hetzelfde geldt voor zijn medespelers, waardoor The Grapes Of Wrath ook vandaag nog bekijkbaar is en in staat om de kijker/toeschouwer te boeien en te emotioneren.