FILM
God heeft zijn engelen opgedragen om de mensheid te straffen voor hun goddeloos bestaan, en de straf bestaat erin dat de Stenen Tafelen terug moeten naar de hemel worden gebracht. Onder leiding van de Engel Gabriël (Jeroen Krabbé) zijn de Engelen al jaren bezig met een plot om een mensenkind te laten geboren worden die deze opdracht moet uitvoeren. Door hun ingrijpen zorgen ze ervoor dat de saaie socialistische politicus Onno Quist (Stephen Fry), een expert in dode talen en zoon van een voormalige eerste minister van Nederland, op een avond de sterrenkundige Max Delius (Greg Wise) tegen het lijf loopt. Omdat ze ontdekken dat ze op hetzelfde moment verwekt moeten zijn, onstaat er een hechte vriendschap. Hun relatie wordt enigszins gecompliceerder wanneer ze de celliste Ada Brons (Flora Montgomery) leren kennen. Max wordt verliefd op Ada, maar de relatie wordt al snel een driehoeksrelatie wanneer Max, met een problematische hormoonspiegel, zijn vriendin bedriegt, en Ada kiest voor de eerder saaie maar trouwe Onno. Max leeft bovendien met de frustratie dat zijn vader, een nazi, zijn moeder, een joodse, bewust naar de concentratiekampen heeft gestuurd, en die existentiële vragen kwellen hem zodanig dat hij op zoek gaat naat antwoorden in Auschwitz. Na zijn terugkeer hebben Ada en Onno zich verloofd, maar ze blijven met Max goede vriendschapsbanden onderhouden. Wanneer Ada een uitnodiging krijgt om een concert te gaan spelen in Cuba, en de twee heren per abuis in een pro-communistische conferentie belanden, speelt zich op een avond een bizar tafereel af, waarbij Ada schijnbaar zowel met Max als met Onno apart de liefde bedrijft. Kort na hun terugkeer naar Nederland blijkt Ada zwanger te zijn. Maar deze hele vertoning is door de engelen in elkaar gezet, en ze gaan verder met hun machinaties wanneer Ada onder een vallende boom terecht komt en in coma geraakt. Ada wordt aan machines in leven gehouden, en zoon Quinten (Neil Newborn) wordt gezond en wel geboren. Vader Onno, wiens politieke carrière in een stroomversnelling is terecht gekomen, besluit het kind te laten opvoeden door Max en de moeder van Ada. Quinten heeft al vanaf zijn jeugd rare dromen, waarbij hij door de engelen naar de kamer wordt gestuurd waar de Stenen Tafelen liggen. Ook kan hij voorspellen wanneer iemand uit zijn naaste omgeving gaat sterven. Wanneer Onno's tweede vrouw Helga op straat wordt vermoord voor een autoradio, trekt Onno zich uit het publieke leven terug. Wanneer ook Max tijdens een bizar ongeluk het leven laat, net op het ogenblik dat hij bijna de lokatie van de hemel heeft ontdekt, gaat Quinten op zoek naar zijn vader om op zoek te gaan naar de Stenen Tafelen. Samen zetten ze één van de meest gedurfde kunstinbraken aller tijden op poten om de Tafelen te bemachtigen.

Dit is niet de eerste verfilming van een boek van Harry Mulisch; in 1986 verfilmde Fons Rademakers De Aanslag, en won daar prompt in 1987 de Oscar voor beste niet-Engelstalige film mee. Mulisch krijgt nogal eens het verwijt om met zijn boeken te veel de intellectuele toer op te willen gaan, en vooral te willen pochen met zijn eigen culturele bagage. En waar een boek als De Aanslag briljant is in zijn opzet en toch nog bevattelijk genoeg, zijn sommige van zijn latere werken, zoals De Elementen, volledig in de tweede persoon enkelvoud geschreven, pure aanstellerij, een inhoudsloos verhaaltje waar de plot draait om een duiker die in een watervliegtuig op een brandend bos wordt gegooid, zodat de vier elementen in hem verenigd zijn. Pure pretentie, dus. Ook in The Discovery Of Heaven, of De Ontdekking Van De Hemel kan Mulisch het pochen met de eigen kennis weer eens niet laten, maar het boek heeft tenminste wel een verhaal. Alle klassieke thema's uit Mulisch' eerdere werk komen terug: de fascinatie van de auteur voor de Tweede Wereldoorlog, het toeval, hoofdpersonages met palindromen als eigennaam, het religieuze aspect, zijn voorliefde voor de renaissance en semiotiek zijn ook hier aanwezig. Mulisch heeft wel degelijk talent, maar hij loopt er iets te graag mee te pronken. En zo is het ook een beetje gesteld met regisseur Jeroen Krabbé: zijn vorige film, Left Luggage, over de joodse gemeenschap in Antwerpen, is genadeloos geflopt, en de Engelstalige verfilming van een zich voornamelijk in Nederland gesitueerd boek met een Engelse cast, en ook nog eens gedeeltelijk geschoten in Israël, Italië en Spanje (in het echte Cuba mochten ze niet binnen) was een op zijn minst risicovolle onderneming. Ook Krabbé laat namelijk het artiestieke aspect nogal eens doorwegen op het commerciële. Wat een eerbaar doel is, maar daar heb je geen ruk aan als geen hond naar je film komt kijken, natuurlijk. Bij The Discovery Of Heaven viel dit allemaal nog redelijk mee, maar als je de hoestekst mag geloven verdrongen de mensen zich aan de deuren van de cinema op leven en dood, en voor zover we ons kunnen herinneren heeft het nooit zo'n vaart gelopen. Ook is het onmogelijk om een boek van de omvang van De Ontdekking Van De Hemel tot een film van twee uur terug te brengen zonder inhoudelijke toegevingen te doen. Sommige belangrijke details, zoals de bos met sleutels die Quinten voor zijn vijfde verjaardag krijgt en details uit de familiegeschiedenis van Onno Quist en Max Delius worden in de film maar erg oppervlakkig behandeld in verhouding tot het belang in het verhaal. Toch zitten bepaalde plotwendingen in het scenario, zonder in detail te willen treden, bijzonder goed in elkaar. Alleen de eindscène is redelijk diffuus en zonder pointe. De mengeling van Nederlandse en Engelse acteurs leveren een behoorlijke prestatie af, vooral dan de zowel flamboyante (in de eerste helft) als ingetogen (in de tweede helft) rol van Onno Quist wordt door Stephen Fry goed vertolkt. Af en toe kan er ook al eens een streepje humor af, en - het is per slot van rekening een Nederlandse film - een paar fraaie full frontal nudity-scènes, ongetwijfeld voor Jeroen Krabbé nog een overblijfsel uit zijn Willem Van Oranje-periode. Ook zitten er enkele mooie stukken fotografie in de film, zoals de rij telescopen in Westerbork, en enkele mooie shots in Italië. De gehele stijl van filmen komt bij momenten erg surrealistisch over, maar dit is dan weer helemaal in overeenstemming met de inhoud van de film. Al bij al zijn het vooral de geleidelijk meer en meer in elkaar passende stukjes plot die je als kijker twee uur lang geboeid houden.

BEELD EN GELUID
We hebben onze bespreking gebaseerd op de DTS-track met een volledige bitrate-capaciteit van 1509 Kbps. Deze klinkt zeer subtiel maar weinig dynamisch. Er zitten niet al te veel stukken in de film die een erg breed spectrum aan geluidseffecten behoeven, maar bijvoorbeeld de escheriaans aandoende gangen waarin de zwartgeklede engelen ronddwalen ten midden van de raven geeft op het juiste moment wel een goed creepy gevoel. Ook in de scènes op het platteland, of bij de anti-Amerikaanse Cubabetoging zorgen de achterspeakers voor een goeie ambience. Het beeld is goed scherp, met weinig grain, een goed contrastniveau en heldere, stabiele kleuren. Er zitten wel twee storende foutjes in: een zware compressiefout ergens in de scènes in Rome, en een zeer zwaar geval van edge enhancement in de nachtelijke scènes in Jeruzalem, waar het hoofd van acteur Neil Newborn er bijna uitziet als in een stripverhaal.

EXTRA'S
Als we de hoes mogen geloven, is deze disc overladen met extra's, maar in de praktijk valt dat dik tegen. Met een "Uitgebreid bewegend selectie menu" wordt bedoeld dat elk ander menu een ander plaatje en een ander streepje muziek heeft. "Scènes zijn los te kiezen" is nog zo'n giller, want de film is in te weinig hoofdstukken verdeeld om handig te kunnen navigeren. De trailers zijn enkel cross-promotionele stukjes voor Traffic, Chocolat, Malena. Blijft nog enkel een commentaartrack over van regisseur Jeroen Krabbé, scenarist Edwin De Vries en producent Ate De Jong. En die is dan weer wel de moeite waard, en is bovendien zeer uitzonderlijk Nederlands gesproken. Voor een niet zo evidente film als deze alleszins een verrijking, maar helaas is dat ook de enige extra van betekenis. Overigens duurt de film geen 150 minuten zoals op de hoes aangegeven, maar hooguit 127 minuten - een flinke misrekening.

CONCLUSIE
Een merkwaardige film, die je als liefhebber van het minder commerciële genre toch minstens eens een keertje gehuurd moet hebben, en dan toch een paar keer moet zien om er de essentie van door te hebben.