Mississippi, U.S.A., 1960: volgens een recente telling is 45 procent van de bevolking zwart. De (blanke) overheid heeft daarvoor evenwel een maatschappelijke oplossing gevonden zodat de situatie leefbaar blijft: segregatie. Dat betekent dat er bordjes zijn opgehangen voor blanken en zwarten in het park, in openbare toiletten, op de bus, in de bioscoop, in eetgelegenheden, in cafés en in het stadje Forrest zelfs op de begraafplaats: een afdeling voor blanke en eentje voor zwarte doden. Wie de rassenscheidingregels overtreedt is strafbaar. Vanaf het begin verzetten sommige zwarten zich echter tegen het verbod: op 1 december 1955 weigert de zwarte Rosa Parks in buurstaat Alabama – waar dezelfde harde regels zijn ingevoerd – om haar plaats op de bus af te staan aan een blanke. Ze wordt gearresteerd. De zwarte gemeenschap reageert ontzet en de jonge Martin Luther King, sinds kort dominee in de plaatselijke baptistenkerk, leidt het verzet en organiseert de zgn. busboycot: zwarten weigern nog langer gebruik te maken van het openbaar vervoer. King wordt de leider van het geweldloze zwarte protest dat na een jaar succes oplevert, niet via een toegeving van de gouverneur van Alabama, maar via een uitspraak van het opperste gerechtshof: de segregatie op het openbaar vervoer is – net zoals de segregatie op publieke scholen – niet in overeenstemming met de Amerikaanse grondwet.

 

De relatieve rust keert tijdelijk terug, maar in 1962 maakte Alabama zich op voor een nieuwe aanrijding met de zwarte gemeenschap. Ditmaal staat het verbod op vrije toegang tot restaurants en bars ter discussie. De kersverse gouverneur George Wallace – in een vorig leven nog een heftig tegenstander van racistische wetten – wordt verkozen met de steun van de segregationisten. Hij gaat meteen de confrontatie aan en blokkeert persoonlijk de toegang tot de Universiteit van Alabama voor twee zwarte studenten. Onder het motto segregatie vandaag, segregatie morgen, altijd segregatie!, predikte Wallace openlijk het geweld tegen de zwarte bevolking waardoor het straatgeweld onfatsoenlijke proporties aanneemt. Omdat de sit-in in bars en eetgelegenheden lijkt te zullen mislukken – wegens de harde houding van de blanke middenstand – geeft Martin Luther King toe aan de druk om ook schoolkinderen bij de actie te betrekken. In het stadje Selma (Alabama) komt het tot een heftige confrontatie tussen onschuldige zwarte schoolkinderen die met spandoeken en Amerikaanse vlaggetjes protesteren, en de ordediensten. De zwart-witbeelden worden in prime time coast-to-coast uitgezonden en schokken de rest van Amerika. Na een hardhandig politieoptreden tegen zwarten die zich op diverse plaatsen in het zuiden willen laten registreren voor de verkiezingen, slaat de vlam in de pijp. Er volgen zwarte optochten, protestbijeenkomsten en een aantal marsen op Washington. In augustus 1965 ondertekent president Lyndon Johnson de Voting Rights Bill en komt daarmee tegemoet aan een eis van Martin Luther King. Uiteindelijk wordt de Nationale Garde ingezet om de rust in het zuiden te herstellen en om de wet na te doen leven door burgers én overheid. King zet z’n werk voor gelijke behandeling voort en wordt in april 1968 vermoord.

 

Apartheid is een woord dat we vooral associëren met het blanke regime in Zuid-Afrika in de periode 1948-1990, want van een land als de Verenigde Staten, dat zegt de vrijheid hoog in het vaandel te voeren, dat de slavernij in 1863 afschafte (in de noordelijke staten) en dat anno 2010 kan bogen op een zwarte president, kunnen we ons dat moeilijk voorstellen. Toch heeft het nog tot in de late jaren zestig geduurd vooraleer zwarten in de V.S. gelijkberechtigd werden en tot die tijd had de centrale overheid af te rekenen met een virulente vorm van racisme die in vele gevallen openlijk werd gesteund door de plaatselijke overheden. In Mississippi en Alabama was de tegenstand naar verhouding groter en gewelddadiger dan elders en konden de racisten rekenen op de steun van een figuur als George Wallace, die zich in 1964 opwierp als presidentskandidaat voor de Democraten, in 1968 voor de rechtse Amerikaanse Onafhankelijkheidspartij en in 1972 opnieuw voor de Democraten. Hij werd telkens verslagen. Eind jaren zeventig bekeerde Wallace zich tot de zgn. Born-again Christians en bood z’n excuses aan voor het leed dat hij de zwarte bevolking al die jaren had aangedaan.

 

 

In Soundtrack For A Revolution wordt de strijd van de Amerikaanse zwarten voor democratische rechten verteld, en geïllustreerd met originele footage over de harde confrontaties tussen geweldloos protesterende zwarten en een hardvochtige politiemacht die optreedt in naam van veiligheid en democratie, maar die eigenlijk onder het mom van wettelijkheid de rol overneemt van de beruchte Ku Klux Klan, opgericht in Tennessee in 1865 om de suprematie van het blanke ras in de V.S. te garanderen. Bijzonder sterk onderdeel van deze documentaire vormen de getuigenissen van zwarte mannen een vrouwen, ondertussen allemaal bejaard, die het geweld aan den lijve ondervonden hebben, die afgeranseld werden op straat tijdens een vreedzame demonstratie, opgesloten in een politiewagen en achteraf veroordeeld, soms tot zes maanden cel en meer, puur en alleen omdat ze voor hun rechten opkwamen en eisten dat het First Amendement van de Grondwet van de Verenigde Staten van Amerika naar de letter zou worden toegepast (o.a. vrijheid van meningsuiting en vrijheid van samenkomst). Lynda Lowery was 12 jaar oud toen ze deelnam aan een protestbetoging, bij de kraag  werd gevat en weggesleept. Ze beet de politieman in de hand en die sloeg haar twee keer in het gezicht. Ze hield er twee littekens aan over, precies boven haar rechteroog. Ondertussen was haar negenjarig zusje Joanne in het traangas terechtgekomen en flauwgevallen. Toen ze weer bijkwam lag ze in Lynda’s schoot en stroomde het bloed van haar zusje over haar gezicht en kleren. John Lewis, voormalig leider van de zwarte studentenbeweging en ondertussen congreslid voor de Democraten, zegt over de sit-ins : iemand spuwde op je, drukte z’n sigaret uit in je haar of op je rug; ze overgoten je met heet water, trokken je aan je haar van de barkruk, of ze sloegen ons. Maar wij kwamen steeds weer terug.

 

De muziek creëerde samenhorigheid, zegt John Lewis, ook als er iemand werd opgesloten in een cel, was er altijd iemand die een lied zong. De muziek van onze voorouders gaf ons moed. Oude gospelsongs die de zwarte slaven honderd jaar eerder op de katoenvelden zong, werden van onder het stof gehaald en gebruikt in de strijd tegen de segregatie en de rassendiscriminatie, in hun originele vorm of met een aangepast tekst en We Shall Overcome groeide uit tot de slogan van een hele generatie op weg naar een betere wereld, want, zegt John Lewis, we konden niet meer terug, we moesten vooruit, Amerika zou nooit meer hetzelfde land zijn. In Soundtrack For A Revolution worden de oude strijdliederen nog één keer uitgevoerd, door jonge artiesten (Angie Stone, Joss Stone, Wyclef Jean, Mary Mary en John Legend), door beroemde zwarte gospelkoren (The Blind Boys of Alabama, The Memorial Unity Choir) en door Woodstock-veteraan Richie Havens. Hun versies zijn minder militant, maar doorleefd en ze getuigen van de lange en moeizame strijd van hun ouders en grootouders tegen onrecht, achterstelling en discriminatie.

De documentaire bestaat grotendeels uit historisch beeldmateriaal voor de Amerikaanse bioscoopjournaals en/of de televisieberichtgeving in de jaren vijftig en zestig. De fragmenten zijn in zwart-wit, maar eerder grijs en ze worden geplaagd door beschadigingen en allerhande ongerechtigheden die niet zijn weggewerkt. De recente interviews en de registraties van de muzikale bijdragen zijn uitstekend, met prachtige kleuren, een goed zwartniveau en niet één enkele beschadiging of technische tekortkoming. Het geluid staat in 5.1 en dat komt de uitvoering van de protestsongs, de gospels en de traditionals ten goede. Het oude materiaal is soms vergezeld door een geluidstrack en die wordt dan uiteraard geplaagd door korte onderbrekingen, kraakjes en veel ruis. Maar voor een documentairefilm is er uiteindelijk sprake van een zeer acceptabele presentatie.

 

Geen 
 

Soundtrack For A Revolution is een ijzersterke documentaire over de strijd van de Amerikaanse zwarten voor gelijkberechtiging. Het originele beeldmateriaal is indrukwekkend en het begeleidende commentaar van een lange rij geïnterviewden is boeiend, pakkend en releverend. Een ruime selectie bekende artiesten brengt hedendaagse interpretaties van de oude strijdliederen. De regisseurs Bill Guttentag en Dan Sturman maken van Soundtrack for a Revolution geen afrekening, maar een eerbetoon aan al wie zich ooit ingezet heeft voor de strijd, die fysiek of mentaal geleden heeft, die mishandeld, doodgeschoten of geluncht is wegens zijn overtuiging. De documentaire toont indirect ook aan wat een wonderlijk land de Verenigde Staten van Amerika wel zijn, waar mogelijk is wat elders voor totaal onvoorstelbaar wordt gehouden, nl. dat een lid van een gediscrimineerde bevolkingsgroep een halve eeuw na de hevigste rassenrellen in het westelijke halfrond president kan worden van de natie.