Ida Dalser, de naam zegt u wellicht niets, en dat was ook de bedoeling van de man die haar leven verwoestte: Benito Mussolini, de gedrongen Romeinse brulkikker die meende dat Hitler voor hem een maat te klein was en die de ambitie koesterde om van Italië opnieuw een grote natie en van de Middellandse Zee de ‘Italiaanse’ Zee te maken. Ida ontmoette Mussolini voor het eerst in het voorjaar van 1914. Het was liefde op het eerste gezicht, althans van haar kant: niet z’n ambitie of z’n ideeën spraken haar aan, maar de overtuiging en de vurigheid waarmee hij z’n zaak verdedigde. Ze begonnen een stormachtige relatie, Ida raakte in verwachting en dus traden ze in het huwelijk, maar de oorlog maakte een abrupt einde aan haar grote geluk: Benito verdween naar het slagveld en wat haar betreft kwam hij niet terug uit het alles vernietigende een waanzinnige conflict. Tot ze na de oorlog toevallig in de krant leest dat hij zwaar gewond in een Romeins ziekenhuis ligt en het bezoek gekregen heeft van een hoge oom wegens zijn uitzonderlijk moedig gedrag tijdens de moeilijke strijd. Ida laat alles vallen en snelt naar het ziekenhuis, waar ze tot haar consternatie vaststelt dat hij ondertussen met een andere vrouw getrouwd is en een zoontje bij haar heeft…

 

Vincere (Overwinnen) is een biografische film over de vrouw die haar leven lang beweerde dat ze Mussolini’s eerste wettelijke vrouw was, maar die dat niet kon bewijzen omdat de fascisten alle relevante materiaal daarover (o.a. de inschrijving van het huwelijk in het gemeentelijke en kerkelijke registers, plus al haar persoonlijke bezittingen) systematisch lieten verdwijnen. Mocht Ida Dalser zich geschikt hebben in haar lot, dan wachtte haar wellicht een rustige oude dag op het platteland, ver van Rome, om Mussolini en zijn nieuwe gezin niet te compromitteren (hij had inmiddels een politieke overeenkomst met de Heilige Stoel gesloten), maar dat was niet Ida’s stijl. Ze koos ervoor om voor haar rechten en die van haar zoon – Mussolini’s wettelijke erfgenaam – te vechten. Ze schreef brieven niet alleen aan haar voormalige geliefde en echtgenoot, doch ook aan de paus, politieoversten en rechters, maar nergens kreeg ze steun of hulp. Mussolini’s persoonlijke fascistische lijfwacht ging zelf zover dat ze Ida systematisch op een afstand hield, haar ontvoerde en aftroefde zonder de leider daarvan op de hoogte te brengen. Ida was een outcast en in plaats van haar te negeren, besloot Mussolini om haar te straffen voor haar weerstand: ze werd opgesloten in een gekkenhuis met de mededeling dat alleen een volledige ontkenning van een mogelijke relatie met Mussolini tot invrijheidsstelling zou leiden. Haar zoon werd bij haar weggehaald en op een internaat geplaatst waar hij helemaal alleen op een immense slaapzaal terechtkwam: we hebben het beste met je voor, verzekerde hem de hoofdzuster, we willen dat het je aan niets ontbreekt. Net zoals z’n moeder kwam hij in de psychiatrie terecht na z’n studietijd en in tegenstelling tot Ida kon hij niet op de sympathie van z’n omgeving rekenen. Benito jr. was een rariteit, een freak die op verzoek de brulkikker imiteerde tijdens één van z’n grote speeches vanaf het balkon van het Viktor Emanuel II-monument aan de Piazza Venezia in Rome en die daarmee de lachers op z’n hand kreeg. Maar het lijden van zijn moeder had bij hem een trauma veroorzaakt en Benito jr. kon zich onmogelijk losmaken van de schaduw die als een voortdurende dreiging over hem heen hing. Hij overleed in een gekkenhuis in Rome op 27-jarige leeftijd.

 

Vincere is vooral een zij-film, met een uitermate sterke Giovanna Mezzogiorno als het hoofdpersonage Ida Dalser. Ze is jong, aantrekkelijk en straalt een zeker sérieux uit waardoor ze in staat is om een veelzijdig palet van gevoelens in zeer diverse omstandigheden te ontwikkelen én ondertussen probleemloos clichés vermijdt. In de eerste helft van de film is ze vooral de jonge vrouw die onder de indruk is van het talent van de jonge Mussolini op wie ze dolverliefd wordt. Ze doet geen enkele moeite om die gevoelens weg te stoppen en op eigen initiatief zal ze al haar bezittingen verkopen om de opstart van z’n eigen partijkrant Il Populo de Italia mogelijk te maken. Ze gelooft in z’n zelf gekozen missie, ook al heeft ze nauwelijks voeling met het ideeëngoed dat Mussolini verdedigt. Hij is de enige man in haar leven en daarvoor zal ze in de tweede helft van de film, na de Eerste Wereldoorlog en de ontdekking van zijn huwelijk met een andere vrouw, blijven vechten, ook al kost haar dat haar vrijheid, haar sociale positie en uiteindelijk ook haar leven. Giovanna Mezzogiorno heeft weinig woorden nodig om het persoonlijke drama van haar personage zichtbaar te maken. Zowel in voor- als tegenspoed blijft Ida Dalsen een sterke vrouw, ontgoocheld en gekwetst tot in het diepst van haar hart, maar altijd overtuigd van haar gelijk en haar recht op erkenning als Mussolini’s eerste en enige echtgenote.

 

Haar tegenspeler Filippo Timi is een gesloten boek. Uiteraard houdt zijn personage Mussolini van de beeldmooie Ida Dalsen, maar dat uitdrukken in woorden ligt hem niet zo. Waarom hij haar uiteindelijk inruilt voor een veel minder aantrekkelijke vrouw is een raadsel, maar wellicht was het dienstertje met wie hij uiteindelijk trouwde meer van zijn eigen niveau, veel meer dan de mondaine en goed opgevoede Ida Dalsen die emotioneel en intellectueel zijn meerdere was. Dat hij evenwel niet immuun was voor bourgeoisideeën blijkt uit zijn jarenlange pogingen – vooral sinds z’n overeenkomst met het Vaticaan – om elke insinuatie over een andere vrouw of een maîtresse de kop in te drukken. Dat er meer aan de hand was dan louter praatjes blijkt dan weer uit de manier waarop Ida Dalsen uit z’n buurt werd gehouden, huisarrest kreeg op een afgelegen eiland en uiteindelijk geïnterneerd werd wegens haar zgn. vergevorderde waanzin. Timi krijgt alleen in het eerste deel van de film de kans om z’n onderkoelde talent te tonen, want na de laatste ontmoeting tussen Ida en Mussolini verdwijnt hij helemaal uit beeld omdat de regisseur het ingenieuze idee heeft opgevat om vanaf dan uitsluitend zwart-witfootage van de echte Mussolini te gebruiken, wat een geloofwaardige ingreep is, want ook Ida ziet hem vanaf dan nog alleen in de journaals in de bioscoop of op foto’s in de krant. Timi komt nog wel terug als de volwassen Benito jr, op het einde van de film, maar die interpretatie is veel minder sterk en veel minder indrukkwekkend wegens te karikaturaal.

 

Vincere dankt veel van zijn kracht ook aan de manier waarop regisseur Marco Bellocchio het materiaal in beeld brengt: de decors zijn zonder meer prachtig en tot in de kleinste details gereconstrueerd. Hetzelfde geldt voor de toiletten, de kapsels en de knevels die de periode 1914-1927 helemaal tot leven wekken. Bellocchio gebruikt ook regelmatig oude zwart-witfilmpjes over de Italiaanse fascisten, de propagandamachine en het optreden van Benito Mussolini om de politieke achtergrond van die tijd te situeren. Het materiaal past naadloos in elkaar en is zeer precies gekozen, zodat niet nodeloos veel tijd moet worden besteed aan uitleg over het opkomend fascisme in Italië, over de beide Wereldoorlogen of over de rol en mentaliteit van Benito Mussolini. Het geheel wordt overigens – op heel typische Italiaanse wijze – onderstreept door een opzwepende en bombastische soundtrack van componist Carlo Crivelli die perfect bij de sfeer en de tijdsgeest past.

 

 

De beeldkwaliteit van Vincere is acceptabel zonder digitale ongerechtigheden, maar met af en toe ghosting in de vaak zeer donkere scènes. Bij normale lichtintensiteit is het materiaal scherp en gedetailleerd en in combinatie met een zorgvuldig geselecteerd kleurenpalet is het resultaat bij momenten indrukwekkend.

De geluidstrack in 5.1 is zeer opvallend aanwezig en voegt sfeer en emotie toe. Componist Carlo Crivelli grasduint af en toe in het oeuvre van de Amerikaanse minimalist Philip Glass, maar vooral zijn door Italiaanse voorbeelden geïnspireerde bombastische muziekstukken doen het uitstekend in deze film.

 
EXTRA’S

Een veel tekort Interview met Regisseur Marco Bellocchio met wat fragmenten uit de film en een aantal Andere Trailers die automatisch opstarten. Tot voor kort stonden de titels van de reclametrailers overigens netjes op het infoscherm vermeld, maar van die methode is Homescreen jammer genoeg afgestapt.

 

Vincere van regisseur Marco Bellocchio is een schot in de roos, ook al zal het onderwerp Benelux-kijkers wellicht niet meteen inspireren om de portemonnee aan te spreken. Dat is dan jammer, want Bellocchio maakt een indrukwekkend portret van Mussolini’s verstoten echtgenote, kan rekenen op sterke acteurs om de rollen van Ida en Mussolini gestalte te geven en voorziet de film van een prachtig production design, schitterende muziek en een zeer aparte en soms verrassende vormgeving.