SERIE
Net zoals bij de meeste langlopende tv-reeksen is het laatste seizoen van Frasier niet het beste. De schrijvers knopen weliswaar interessante eindjes aan de karakterbogen van de voornaamste personages, maar de plots bieden weinig nieuws voor de trouwe fan. Dat neemt niet weg dat de serie de kijker in seizoen 11 een emotionele climax aanbiedt, waaruit eens te meer duidelijk wordt dat er nooit een sitcom was die zo lang en zo constant een hoge kwaliteit haalde. Ook al heb je de meeste situaties in dit seizoen dus al eens eerder gezien - Frasier die de ware liefde zoekt, double entendres die tot een Babylonische verwarring leiden - je blijft gniffelen, omdat je de personages inmiddels door en door kent.

Dat is in de eerste plaats de verdienste van de acteurs. Het is ongewoon dat een tv-reeks het elf seizoenen volhoudt met dezelfde hoofdcast, maar Frasier deed net dat. Kelsey Grammer vertolkt in dit seizoen dezelfde licht pompeuze psychiater die hij in de voorbije twee decennia gestalte gaf, maar als je het eerste optreden van het personage in Cheers vergelijkt met het karakter dat in Goodnight Seattle afscheid neemt van de kijker, dan zie je met eigen ogen hoe één goede acteur leven kan blazen in wat door de schrijvers oorspronkelijk als een tijdelijk karakter was bedacht. Ook de weg die David Hyde Pierce aflegde als Niles kan tellen: van een angstige, routineuze snob met smetvrees tot een zelfverzekerde, kersverse vader. De derde poot van 'team Crane' had meestal een bijrol in vergelijking tot de twee eerder genoemde personages, maar in het laatste seizoen krijgt ook John Mahoney de kans te schijnen als vader Martin omdat de schrijvers hem een nieuw huwelijk in de schoot werpen. De twee vrouwen in de cast, Peri Gilpin als Roz en Jane Leeves als Daphne hebben minder omhanden in het laatste seizoen, maar hun karakterboog was al grotendeels afgerond in eerdere seizoenen.

Voor de aanvang van de elfde reeks was al bekend dat het de zwanenzang van Frasier zou worden en daarom klommen enkele belangrijke scenaristen na een tijdelijke afwezig opnieuw aan boord. Dat leidt tot afleveringen die vaker teruggrijpen naar komsiche technieken uit het begin van de reeks (persoonsverwarring, slapstick) en die mede daardoor een grote verbetering zijn ten opzichte van het tiende seizoen. Dat weerhoudt de schrijvers er echter niet van om af en toe innovatief uit de hoek te komen. In de aflevering Freudian Sleep wordt bijv. naar hartelust geëxperimenteerd met groteske droombeelden en Crock Tales blijkt één lange flashback over sleutelmomenten in het leven van het hoofdpersonage in de voorbije elf jaar. Als puntje bij paaltje komt, blijven echter vooral de klassieke episodes je bij. Het toont aan hoe een goede formule geen verfrissende ideeën nodig heeft als die op solide fundamenten gebouwd is.

Dat brengt ons meteen bij de laatste aflevering, een van de meest perfecte ooit geconstrueerd voor een tv-reeks. De scenaristen lijken erop gebrand om alles wat Frasier zo'n onvergetelijke reeks maakte in één extra lange episode te proppen. De broers Crane die samen een huwelijksfeest organiseren en door de Wet van Murphy getroffen worden, een liefdesdilemma, een slapstickmoment in een dierenartspraktijk: ze passeren allemaal de revue. Maar ook datgene wat Frasier boven alle andere sitcoms verhief - een ongewone intelligentie en oog voor artistiek detail - wordt niet vergeten, in de vorm van een ontroerend gedicht van Lord Tennyson. Zodra de eindgeneriek voor de laatste maal over het scherm rolt, besef je als kijker meteen dat een unieke reeks voorgoed afgelopen is en dat iets soortgelijks wellicht nooit meer zal terugkeren. Ik zal ze missen, de familie Crane...

EPISODES
236. No Sex Please, We're Skittish
Roz vindt haar nieuwe job maar niets en wil terug naar KACL. Maar daarvoor moet ze de plooien gladstrijken met Frasier en zijn nieuwe vriendin. Niles en Daphne willen een baby verwekken.

237. A Man, A Plan and A Gal: Julia
Als Niles besluit dat Frasier al zijn potentiële relaties eigenhandig saboteert, bewijst de psychiater het tegendeel door zich volop in zijn relatie met Julia te gooien. Maar of dat een goede zet blijkt, is zeer de vraag.

238. The Doctor Is Out
Frasier wil bewijzen dat Roz' nieuwe vriend homo is, maar hij out zichzelf vervolgens voor heel Seattle. Hoewel alles op een misverstand berust, gaat Frasier mee in het verhaal om in de gunst van een homoseksuele operadirecteur te vallen.

239. The Babysitter
Frasier ontmoet toevallig z'n oude babysitter en vraagt haar mee uit. Maar hij is niet de enige met interesse: ook Martin heeft een oogje op haar.

240. The Placeholder
Roz regelt een date voor Frasier met een van haar vriendinnen. Tijdens het dineetje ontmoet Frasier echter het nichtje van KACL-baas Kenny. Hij doet meteen verwoede pogingen om zijn date te dumpen voor haar. Niles en Daphne verdenken inmiddels hun huishoudhulpje van diefstal.

241. I'm Listening
Frasier waarschuwt Martin dat Ronee ook nog een andere man date, maar die wil dat niet geloven en beschuldigt hem van ongeoorloofd luistervinken. Dat blijkt echter nog maar het begin van Frasiers toevallige nieuwsgierigheid.

242. Maris Returns
Niles probeert angstvallig voor Daphne verborgen te houden dat hij Maris heeft gezien. Frasier begint opnieuw als privépsychiater, maar zijn eerste drie klanten zetten het wel erg snel op een lopen.

243. Murder Most Maris
Maris wordt verdacht van de moord op haar minnaar. Ook Niles belandt in het oog van de storm als blijkt dat hij haar het moordwapen - een antieke kruisboog - leende. Frasiers pogingen om de media te kalmeren lopen bovendien faliekant af.

244. Guns 'N' Neuroses
Een vriendin van Lilith ontmoet toevallig Frasier en overtuigt hem van een blind date... met Lilith. Geen van beide beseft echter dat het een afspraakje met elkaar is.

245. Seabea Jeebies
Frasier is jaloers op Niles omdat die dankzij de Maris-zaak kind aan huis wordt bij de society van Seattle. Hij hoopt dat een interview naar aanleiding van de SeaBea Awards - waar hij een oeuvreprijs ontvangt - het tij kan keren.

246. High Holidays
Niles wil bewijzen dat ook hij kan rebelleren en bestelt bij Roz een wiet-brownie. Het goedje belandt echter bij een nietsvermoedende Martin. Frasier kan inmiddels niet aanvaarden dat zijn zoon Freddie zich een goth-look aanmeet.

247. Frasier-Lite
Frasiers motivatie voor een afslankweek krijgt een extra impuls als hij hoort dat een ex-pester van de middelbare school in het andere team zit. Niles en Martin verzorgen een duif die goed bevriend is geraakt met Eddie.

248. The Ann Who Came To Dinner
Frasier geeft onderdak aan een verzekeringsagente die hij niet kan uitstaan omdat hij hoopt dat haar verliefdheid voor hem een rechtszaak kan vermijden omdat hij vergat zijn premie te betalen. Maris betrekt een nietsvermoedende Niles bij haar plan om voor het gerecht op de vlucht te slaan.

249. Freudian Sleep
Het hele gezin Crane trekt naar de bergen voor een weekendje. Veel gerust wordt er echter niet want zowel Frasier, Niles, Daphne als Martin lijden onder levendige en surrealistische dromen over hun angsten in het echte leven.

250. Caught In The Act
Als Frasiers eerste vrouw Seattle aandoet, is meteen duidelijk dat beide één wilde nacht nog wel zien zitten. Dat die op het podium van een kindershow zou plaatsvinden, hadden ze echter niet gedacht.

251. Boo!
Martin laat Frasier meermaals schrikken en de psychiater besluit weerwraak te nemen. Verkleed als een clown met slagersmes jaagt hij zijn vader angst aan... en bezorgt hem een lichte hartaanval. Dat Martin dit niet aan Ronee durft te zeggen, heeft onverwachte en ingrijpende gevolgen.

252. Coots And Ladders
Frasier heeft berouw nadat hij in een plotse bui van kleptomanie de Olympische medaille stal van een  buurvrouw. Hij rekruteert Niles om zijn fout recht te zetten.

253. Match Game
Frasier neemt een relatieconsulente in de arm in de hoop het tij te keren in zijn zoektocht naar een goed lief. Niles en Daphne trachten het uiterste te puren uit Daphnes zwangerschap.

254. Miss Right Now
Het bezoek van Ronees conservatieve moeder valt samen met het moment dat Frasier besluit een vrouw op te pikken in een café en ze mee naar huis te nemen. Niles geraakt intussen verslaafd aan fastfood.

255. And Frasier Makes Three
Frasier tracht Charlotte los te weken van haar huidige vriend Frank. Maar het draait er vooral op uit dat ze veel tijd met z'n drietjes doorbrengen. Frank beschouwt Frasier op den duur zelfs als een van zijn beste vrienden.

256. Detour
Frasier en Charlotte belanden bij een vreemde familie in het midden van de woestijn nadat hun auto het begeeft op weg naar het treinstation. In Seattle ontstaat verwarring als binnen een periode van 15 minuten zowel een kandidaat voor Martins nieuwe fysiotherapeut als een stripper voor zijn hengstenfuif opdagen.

257. Crock Tales
Een gebroken aarden pot doet Frasier mijmeren over al de aangename momenten die hij het voorbije decennium in zijn appartement beleefde met zijn familie en vrienden.

258. Goodnight, Seattle
Het huwelijk van Martin en Ronee verzandt in chaos nadat een truck met stinkend vee crasht. De geboorte van Niles' en Daphnes zoon verloopt evenmin zoals gepland. Frasier krijgt het aanbod om een radioshow in San Francisco over te nemen en zegt vaarwel aan Seattle.

BEELD EN GELUID
De beeldkwaliteit evenaart de hoge toppen die de transfer van het tiende seizoen scheerde. Heldere kleuren, een goed contrast zijn namelijk ook in seizoen 11 aanwezig. Er is geen sprake van printbeschadigingen  Ook de soundtrack is uitstekend, dankzij een goede mix tussen de dialogen en de geluidseffecten.

EXTRA'S
De disk bevat twee korte featurettes waarin zowel de cast als de schrijvers aan het woord komen over de voorbije elf jaar van de tv-show. Observations, Analyses and Goodbyes duurt 16 minuten, Frasier Says Farewell is met 13 minuten nog een beetje korter. Onvergeeflijk is echter dat een special die de originele uitzending van de laatste tv-episode in de Verenigde Staten voorafging nergens te bespeuren valt.

CONCLUSIE
Frasier eindigt zoals je verwacht van een reeks die in mijn ogen de beste sitcom ooit is: kwalitatief hoogstaand. Met name de slotaflevering bereikt een zelden geziene, quasi perfecte mix tussen emotie en humor, tussen het oude en het nieuwe. Beeld en geluid zijn dik in orde op de disks, maar het is teleurstellend dat een mijlpaal in de tv-geschiedenis zo'n zwakke bonussectie meekrijgt.