In 12 hoofdstukken laat de van oorsprong Australische regisseur Scott Hicks de kijker kennismaken met de Amerikaanse componist Philip Glass op een cruciaal moment in diens carrière, nl. tijdens de afwerking en repetities van de 8ste Symfonie en de proefuitvoeringen van z’n nieuwe opera Waiting for the Barbarians naar een roman van de Zuid-Afrikaanse auteur J.M. Coetzee. Hij treedt daarmee in de voetsporen van Eric Darmon die Glass in 2004 voor z’n camera haalde op het moment dat in Parijs de laatste hand werd gelegd aan de nieuwe soundtrack voor La Belle Et La Bête (1946) van de Franse regisseur Jean Cocteau en in New York de repetitie- en premièreopnamen van het meesterlijke Tirol Concerto afgerond werden. Anders dan Darmon kiest Hicks ervoor om de familie en de vriendenkring van de componist bij z’n project te betrekken en Glass voor de rest zelf aan het woord te laten over de dingen die hem in z’n werk en z’n privéleven interesseren. Het resultaat is een openhartig en eerlijk zelfportret dat de regisseur aanvult met beeld- en geluidfragmenten uit het ondertussen indrukwekkende oeuvre van Philip Glass.
 

 

12 hoofdstukken naar Glass’ meer dan vier uur durende minimalistische compositie Music in 12 Parts, een werk voor drie elektrische orgels en kleine instrumenten dat hij schreef tussen 1971 en 1974. Het biedt de regisseur de mogelijkheid om de bezigheden, het privéleven, de hobby’s en de compositorische activiteiten van Philip Glass overzichtelijk te rangschikken. Over de jeugd en de vroege carrière van de componist wijdt Hicks niet uitgebreid uit. Dat deed Darnon al in zijn documentaire en dus beperkt de regisseur zich tot wat Glass’ oudere zus Sheppie hem vertelt aan de hand van oude foto’s en persknipsels die ze zorgvuldig heeft bewaard. Mijn ouders vonden dat Phil muziektheorie moest studeren, herinnert ze zich bij een oude foto die kort na de oorlog is genomen, maar Phil wilde zelf muziek maken en dat was niet naar de zin van zijn vader. Jarenlang sprak hij niet tegen z’n zoon, zelfs niet toen Phil al internationaal succes oogstte. Ouders kunnen zulke driftkoppen zijn. Na z’n studie aan de Juilliard School of Music (1962) trok Philip Glass naar Parijs waar hij les nam bij Nadia Boulanger, de invloedrijkste muziekpedagoge uit de tweede helft van de vorige eeuw. Zij maakte van de afgestudeerde van Juilliard een componist, zegt hij over die tijd en hij vergelijkt de opleiding die hij bij haar genoot met de invloed die Ravi Shankar nadien op hem had. Haar methode was angst, zegt hij, en die van Ravi liefde, maar hun resultaat was hetzelfde.
 

 

Glass’ eerste vrouw JoAnne Akalaitis haalt herinneringen op aan hun tijd in Soho na de terugkeer uit Parijs. We hadden niet veel, zegt ze, maar we hadden niet veel nodig. En schilder Chuck Close herinnert zich hoe ze besloten om hun eigen weg te gaan en nieuwe procedures en technieken te hanteren, want alleen dan kan je wat nieuws brengen. Glass richtte z’n eigen ensemble op waarvoor hij onafgebroken muziek schreef. Overdag was hij taxichauffeur en loodgieter om z’n muzikanten te betalen. Optreden deden ze in lofts, in kunstgalerijen en musea, zegt Close, en Glass: elders waren we niet welkom! De recensies waren overigens bar slecht, zelfs die in de New York Times: repetitieve nonsens, was het meest gehoorde verwijt. Ik heb het me nooit aangetrokken, reageert Glass, ik heb me nooit wat van de kritiek aangetrokken. Ik wilde m’n eigen muziek maken en dat is precies wat ik al die tijd heb gedaan. Acht jaar later, in 1976, ging z’n opera Einstein on the Beach in New York in première en elke avond waren alle 4000 tickets verkocht.
 

 

Voor de vakanties trekt Glass met z’n jonge vrouw Holly en hun beide zoontjes van vier en half en drie naar Cape Breton Island in Nova Scotia. De componist heeft er al sinds de late jaren zestig een buitenhuis dat z’n vrienden Phil-ville noemen. Maar voor Philip zijn het werkvakanties, klaagt z’n vrouw Holly, werken doet hij gewoon elke dag. Muziek is therapie voor Philip en tegelijk is muziek z’n grote passie, de plek waar hij elke dag wil zijn. Een paar fragmenten later geeft ze toe dat Glass’ carrière hun relatie ondermijnt: we houden erg veel van elkaar, zegt ze, maar we hebben ondertussen verschillende doelen in ons leven. Glass komt de kamer binnen en vraagt naar Hollys computerpaswoord en aan z’n ogen zie je dat hij de bui ziet hangen, maar veel tijd om daarover te kibbelen is er niet en zoals Holly weet is hij niet de persoon om op die manier z’n gevoelens te uiten: dat doet hij allemaal via z’n muziek; via z’n muziek kan hij zich beter uiten. Maar Philip Glass heeft momenteel andere zorgen: de repetities met het Bruckner Orchester uit Linz (Zwitserland) – speciaal voor de repetities van de 8ste Symfonie naar de Brooklyn Academy overgevlogen – staan voor de deur en met dirigent Dennis Russell Davies zijn nog niet alle discussiepunten over de partituur van de pauken en het overige slagwerk uitgepraat. Ondertussen komen ook de voorbereidingen voor de première van z’n recente opera Waiting for the Barbarians in het Duitse Erfurt in een definitief stadium. In 1950 kon je je niet voorstellen hoe we nu tegen de dingen aankijken, zegt hij, maar Coetzee schreef al in 1980 over een rijk dat preventief oorlog voert om de vrede niet in gevaar te brengen. Het is een visionair werk.

Regisseur Scott Hicks legt het allemaal met z’n camera vast, net zoals de oefensessies met Glass’ QI Gong-leraar Sat Han en de gesprekken met z’n Boeddhistische adviseur Gelek Rimpoch, die met hun eigen methodes waken over de geestelijke en lichamelijke gezondheid van de componist. Samen met Toltec-schrijver en -verdediger Victor Sanchez trekt Hicks naar New Mexico waar Philip regelmatig gaat klimmen. Geen evidentie op mijn leeftijd, grapt hij, want hij is 20 jaar jonger dan ik, maar het is goed voor mijn conditie. Tussendoor zijn er opnamen met Woody Allen voor wie Glass een filmscore schrijft en Martin Scorsese vertelt over de gongs die hij afkeurde voor de score voor Kundun. Ik wilde antieke gongs, lacht hij, en zij waren zo trots op de nieuwe die ze gekocht hadden! Maar Glass doet niet moeilijk, het hoort er allemaal bij, meent hij.
 

Documentairemakers kiezen de belichting van hun onderwerp tijdens het draaiproces zelden zelf. Ze zijn afhankelijk van de omstandigheden, van toevalligheden en unieke momenten. Het was dus een goede keuze van Scott Hicks om voor een HD-opname te kiezen om alzo vanuit de meest comfortabele positie te vertrekken. Het resultaat is zonder meer uitstekend. Soms is het beeld heel even flou als hij voor een andere instelling kiest, maar het euvel wordt heel snel verholpen en het effect is vaak zelfs interessant, zoals in de opnamen van Glass’ vrouw Holly op de sofa. De kleuren zijn realistisch en afhankelijk van het weer zijn ze fel en heftig of eerder gedempt. De binnenhuisopnamen zijn vaak nauwelijks donkerder, want de huizen van Philip Glass zijn voorzien van grote ramen die naargelang hun ligging uitkijken op een tuin of op de Atlantische Oceaan. In de theaters en opnamestudio’s is het beeld donkerder, met een voorkeur voor geel en bruin. Het neusje van de zalm is evenwel het geluid dat via alle beschikbare kanalen de huiskamer instroomt met prachtige hoge en midden- en een dikke laag bastonen via de subwoofer, werkelijk indrukwekkend, vooral tijdens de heftigere passages uit de 8ste Symfonie en uit Waiting for the Barbarians.
 

 

Geen

 

Glass -  A Portrait Of Philip Glass in Twelve Part is een intimistisch, grappig en interessant portret over één van de belangwekkendste hedendaagse componisten. Regisseur Scott Hicks filmt Philip Glass thuis met zijn familie, tijdens z’n werk aan de 8ste Symfonie, volgt hem op tournee in New York en Erfurt, toont fragmenten uit de opera’s Einstein on the Beach en Waiting for the Barbarians en ondervraagt de componist over zijn werkwijze en zijn levensvisie. Het is een openhartig en eerlijk verslag en een perfecte kennismaking voor wie zich aangesproken voelt door ‘s mans oeuvre.