FILM
If it can be written, or thought, it can be filmed. (Stanley Kubrick)
 

Onlangs viel mijn oog op een opmerkelijke zin bij het lezen van een artikel; een medewerker noemde Stanley Kubrick een overroepen cineast. Het is zo'n bewering die de tongen losmaakt en ook al wil het toeval dat zowel A Clockwork Orange als Paths Of Glory één van mijn persoonlijke favoriete films aller tijden zijn, zou ik niet te vlug brandhout van deze stelling maken. De regisseur wordt te pas en te onpas met de grootste superlatieven overladen en ofschoon Kubricks karige filmografie onmiskenbare meesterwerken als Barry Lyndon en 2001:A Space Oddysey bevat, heb je ook Eyes Wide Shut, The Shining (wat bij nader inzien niet meer dan een geslaagde horrorfilm is) en Full Metal Jacket. Destijds waren de critici bikkelhard voor deze Vietnamfilm die werd weggeblazen door het veel krachterige Platoon van Oliver Stone. Achteraf bekeken is Full Metal Jacket beslist een geslaagde prent, toch is het geen voiwaardige vrucht van 's werelds zgn. grootste cineast. Het grootste probleem van Full Metal Jacket is zonder twijfel de grote tegenstelling tussen het eerste (de opleiding) en het tweede deel (de oorlog in Vietnam). Het is nooit Kubricks bedoeling geweest om een traditionele oorlogsfilm te regisseren, wel wilde hij aantonen dat niet alleen  veldslagen zinloos zijn, maar dat de hele militaire macht overtollig is. In het eerste deel slaagt Kubrick er met verve in om de toeschouwer mee te slepen in zijn epos en dat is uiteraard grotendeels de verdienste van Lee Emrey die met Hartman de meest brutale officier uit de filmgeschiedenis neerzet, maar helaas ontgoochelen de latere scènes in Vietnam zo sterk dat je vaak het gevoel krijgt dat je naar een andere film kijkt.

De onbeschofte officier Hartman (Lee Emrey) die verantwoordelijk is voor de militaire opleiding vindt er plezier in om de rekruten belachelijk te maken. De schreeuwlelijkerd snauwt de jongens af, hij legt hun onmenswaardige straffen op en dwingt hun tijdens het lopen liedjes te zingen die gaan over het feit dat een echte vent zowel een geweer op de schouder als in de broek heeft. De zwakke schakel in Hartmans peloton is de zwaarlijvige Gomer Pyle die nooit over de hindernissen raakt en daarmee zijn ploeg hopeloos belachelijk maakt. De arme stakkerd slikt dagelijks de grootste vernederingen en wordt regelmatig door zijn medesoldaten in elkaar geslagen waardoor de eens zo brave jongen in een levensgevaarlijke psychopaat verandert. Kubrick gunt de kijker echter weinig tijd om van deze shock te bekomen, want net op het hoogtepunt van het eerste deel loodst een Vietnamees hoertje ons op de tonen van These Boots are Made For Walkin’ naar de hel van Hue.

“Joker” Davis (Matthew Modine) is een militair die de opdracht krijgt om een artikel neer te pennen over gebeurtenissen waarover professionele journalisten niet durven schrijven. Zijn schrijfsels moeten ervoor zorgen dat de moed van de soldaten wordt aangewakkerd en dat is een allesbehalve eenvoudige klus, want Amerika is in een hopeloze oorlog verwikkeld waarvan andere landen nauwelijks wakker liggen. Joker toont met zijn uniform de dualiteit die de soldaten kenmerkt: op zijn helm staan de gebalde woorden Born To Kill geschreven, terwijl het vredesteken op zijn hemd het verlangen naar de veilige thuishaven symboliseert. Ondanks de vele hersenspoelingen waar de soldaten aan worden onderworpen, beleeft iedere militair de oorlog op zijn manier, zo is de ene soldaat er trots op dat hij een hele groep onschuldige Vietnamese boeren vanuit een helikopter omverschiet terwijl een andere soldaat de boel onderkotst wanneer hij ziet hoe een onschuldig kind aan flarden wordt geschoten.

Het is reeds meerdere malen gezegd en het blijft een waarheid als een koe dat het eerste deel van de film zonder twijfel het sterkste is en dat is uiteraard te danken aan Lee Ermey die van Full Metal Jacket een onemanshow maakt om vingers en duim af te likken, ook al lijkt het verhaal bij momenten als twee druppels water op de openingsscène van Taylor Hackfords An Officer And A Gentleman (een "detail" dat je merkwaardig genoeg zelden of nooit leest als men het heeft over de genialiteit van Kubrick). Het tweede deel van het oorlogsepos lijdt duidelijk onder het gebrek van een echt verhaal. We zien enkel gevechtsscènes waarin de soldaten gevangenen van een waanzinnige situatie zijn. Kubricks boodschap luidt duidelijk: oorlog is waanzin. Toch bestaan er in dit genre helaas ook meesterwerken zoals Coppolas Apocalypse Now en Stones Platoon waardoor Full Metal Jacket eerder op het kleine broertje van deze twee lijkt. Neen, Full Metal Jacket is helemaal geen slechte film, alleen heeft Kubrick op twee paardjes gewed en het is duidelijk welke van de twee het vlugst kan lopen.

 

Wat is er toch aan de hand met de films van Kubrick? Een decennia terug bracht Warner de dvd’s uit met een verknipt beeld en nu hebben we op Blu-ray wel het juiste beeldformaat, maar heeft men geen enkele moeite gedaan om de versie op te poetsen waardoor je geen enkel verschil merkt tussen de dvd en de Blu-ray. Veel onscherpe beelden en bijna alle donkere opnames bezitten tonnen filmgrain. Gelukkig zit het wel snor met de geluidskwaliteit want door de vele explosieven wordt je huiskamer in een waar slagveld omgetoverd.

 

Hoe het mogelijk is, weten we ook niet, maar op een simpele trailer na, is hier niks aan extra materiaal te vinden. Een grote foei!

 

Full Metal Jacket behoort zeker niet tot het kruim van Kubricks kunnen en door de dualiteit van de film, heb je het gevoel dat één deel een waar meesterwerk is, terwijl het andere gedeelte slechts als een verdienstelijke oorlogsfilm oogt en voor een cineast als Kubrick, die volgens sommige filmkenners als de grootste regisseur aller tijden wordt beschouwd, blijft deze Vietnamfilm een te mager beestje. Toch blijft Full Metal Jacket een film die je moet hebben gezien, al was het maar voor het eerste deel.