FILM
Belle (Paige O'Hara) woont met haar vader Maurice (Rex Everhart), een rare uitvinder, in een Frans boerendorpje. Waar Belle verschijnt is ze meestal het onderwerp van gesprek; bovendien heeft de macho Gaston (Richard White) een oogje op haar, maar Belle ziet doorheen Gastons macho-gedrag, en wat daaronder zit bevalt haar niet het minst. Gaston, in wiens ideale toekomst hij na een vermoeiende jachtpartij zijn modderschuiten laat masseren door zijn nieuwbakken vrouw Belle, vindt bijvoorbeeld dat ze maar wat minder boeken moet lezen, waarschijnlijk omdat hij bang is dat zij slimmer zou worden dan hijzelf - wat overigens al te laat is. Wanneer haar vader, op weg naar de kermis om één of andere uitvinding te demonstreren, de weg kwijtspeelt, komt hij op het kasteel van het Beest terecht. Het Beest (Robby Benson) was ooit een hoogmoedige prins, die de vloek van een heks over zich heeft gehaald, waardoor hijzelf in een afzichtelijk beest en zijn complete huishouding in een huwelijkslijst is veranderd: maitre d'hotel Lumière de kandelaar (Jerry Orbach), butler Cogsworth de klok (David Ogden Stiers) en huishoudster Mrs. Potts een theepot (en haar kinderen de kopjes). Alleen als het lelijke Beest erin slaagt om van iemand te houden en ook liefde terug te krijgen, kan de vloek terug ongedaan gemaakt worden. Helaas, naar goede gewoonte zit er ook een pressiemiddel achter dergelijke vloeken, deze keer in de vorm van een zeer fragiele roos: als het Beest zijn ware liefde niet vindt vooraleer die verwelkt is, wordt de vloek onomkeerbaar. Maar even terug naar Maurice, die op het kasteel gevangen wordt gezet. Belle volgt de sporen van zijn paard, en wanneer ze haar zieke vader in de kerker vindt, stelt in een wanhoopsdaad aan het Beest voor zijn plaats in te nemen. Het Beest stemt toe, met in het achterhoofd dat zij wel eens de laatste kans zou kunnen zijn om de vloek te verbreken. Zijn gedrag is er alleszins niet naar om het Belle in haar nieuwe ballingsoord naar haar zin te maken. Belle durft echter, waarschijnlijk als eerste ooit, de ongemanierde bullebak de les te lezen, wat langzaam maar zeker een drastische persoonlijkheidswissel bij het Beest terecht brengt. Maurice is intussen in het dorp verschenen, waar iedereen, Gaston op kop, hem voor gek verslijt als hij met zijn verhaal over het Beest komt aandraven. Gaston meent wel dat de oude man gek laten verklaren het ultieme pressiemiddel zou kunnen zijn om Belle alsnog tot een huwelijk te dwingen.


Deze beoordeling wil ik toch even illustreren met een persoonlijk verhaaltje. Lang, lang geleden, toen er van DVD nog geen sprake was, ben ik ooit Disney-video's beginnen te verzamelen (na aansporen van mijn echtgenote), maar mijn eerste idee was dat dergelijke tekenfilms alleen voor kinderen zouden zijn. De funny sidekicks, die ook weer in deze film ruim aanwezig zijn, naast Cogsworth en Lumière ook in de figuur van LeFou, Gastons rechterhand annex boksbal, leken me te kinderachtig, en Disney had die tijd niet echt de reputatie om goede films te maken. Met het aantreden van een nieuwe ploeg regisseurs (zoals Gary Trousdale en Kirk Wise), animatoren, en vooral musici als Alan Menken sloeg de studio echter sinds The Little Mermaid een heel andere richting in, wat ze zelf bestempelden als "de renaissance van de tekenfilm". Nu is het inderdaad zo dat tekenfilms vòòr Beauty and the Beast erg stiefmoederlijk behandeld werden door de studiobazen, die het verschil tussen een produkt als dit en een Tom en Jerry-cartoon niet konden onderscheiden. Beauty and the Beast werd echter de toetssteen voor zowat alle animatiefilms die de tien jaren daarna uit zijn gekomen, met als enige opmerkelijke verschil dat er voor deze film nog geen bekende stemmen gecast werden, behalve dan Angela Lansbury, wat blijkbaar in zodanige goede aarde is gevallen, dat volgende filmsterren de laatste jaren hun stem leenden aan Disney-figuren (from the top of my head): Tom Hulce, Demi More, Kevin Kline, Michael J. Fox, Robin Williams, Mel Gibson, Rowan Atkinson, Jeremy Irons, James Earl Jones, Whoopi Goldberg, Matthew Broderick, John Goodman, Eartha Kitt, James Woods, Leonard Nimoy, James Garner, Eddy Murphy, Tia Carrere, ... en dan ben ik nog ongetwijfeld de helft vergeten.


Animatiefilms als deze kan je op meerdere manieren genieten, niet alleen als kindersprookje, maar nog meer als een quasi-Shakespeareaans drama, met alle klassieke elementen zoals liefde, haat, jaloezie, vriendschap, trouw, en zelfs een vleugje erotiek - Belle is zowat de eerste getekende vrouwelijke protagonist die er niet ronduit karikaturaal uitziet. De erkenning van het genre culmineerde in het feit dat deze film als eerste en voorlopig enige animatiefilm ooit werd genomineerd voor een Oscar voor beste film, waarmee de studio eindelijk de erkenning kreeg die ze verdiende, en waarmee de Academy impliciet erkende dat dit genre was uitgegroeid tot een volwassen industrie.


De film was met erg veel liefde gemaakt, besteedt meer dan genoeg aandacht aan de uitwerking van de karakters, vooral in de transformatie van het Beest, lelijk van buiten maar een gouden hart, gelouterd door zijn beproeving, en in contrast met Gaston, de snoever waar alle vrouwen voor vallen, maar die een door en door rotkarakter heeft. Maar alle karakters zijn erg in de diepte uitgewerkt, niet in het minst de naïeve maar volwassen, romantisch ingestelde Belle, die zal leren dat liefde vanbinnen zit en niet vanbuiten. En op de honderden tot huishoudgerei omgetoverde personeelsleden konden de animatoren hun fantasie botvieren, wat maakt dat de film een overweldigende rollercoaster-ride is geworden. Bovendien werden ook nog eens voor het eerst state-of-the-art computeranimatietechnieken gebruikt in de fameuze balzaal-scène, die de kijkers met verstomming deden slaan. Kortom, Beauty and the Beast werd naast het artistieke hoogtepunt van de Disney-studío's ook nog eens een commerciële voltreffer. De trend was gezet voor de komende jaren, en kwaliteitsfilms als Aladdin en The Lion King zouden volgen. Beauty and the Beast was alleszins één van de meest belangrijke exponenten van de vernieuwde wind die door de Disney-studio's waait. En daarenboven is het ook nog eens een goede film!


Tegen dan was ik zelf ook overtuigd van de artistieke kwaliteiten van de- ahum - "kinderfilms", en ben het genre door de jaren alsmaar meer worden waarderen, totdat ik er nu een verwoed fan van ben geworden. Niet alleen van Disney-producties, want onder hun stimulans begonnen ook maatschappijen als 20th Century Fox, Warner en Dreamworks de mogelijkheden van het medium te ontdekken. En ik verzamelde video's. Aladdin. The Lion King. Allemaal stonden ze bij me op het schap, behalve Beauty And The Beast. Waarom niet? Omdat ik nu eenmaal gruw van de Nederlands gedubde versie van dergelijke films, en ik per sé een Nederlands ondertitelde versie prefereer. Aangezien Disney pas videofilms met Nederlandse ondertiteling is beginnen aanbieden vanaf Alladin, bleef Beauty and the Beast een leemte in mijn collectie. Nu had Disney in die tijd de gewoonte alle classics om de 7 jaar opnieuw op video uit te brengen. Mijn collectie groeide en groeide, maar het werd 1998 en geen Beauty and the Beast te bespeuren. Inmiddels begon het medium DVD door te breken, en toen Mulan samen met zes oudere films als eerste de markt op kwamen (de inferieure versies van Dombo en Alice in Wonderland even buiten beschouwing latend), nam de hoop weer toe om ooit nog eens Beauty and the Beast aan te treffen. Helaas was er nog geen einde aan het wachten; de nieuwe boosdoener heette Imax. Disney was namelijk een speciale versie voor het grote scherm aan het voorbereiden, die nog een extra scène zou bevatten die niet in de originele versie zat. Lap, alwéér een jaar uitstel. Toen kwam het bericht dat in de Platinum Collection van Disney, nadat vorig jaar het obligate maar toch wat door de tijd aangevreten Snow White werd uitgebracht, het dit jaar de beurt zou zijn aan Beauty and the Beast.

Vanavond heb ik voor het eerst in meer dan tien jaar Beauty and the Beast opnieuw bekeken. Ik heb gelachen. Gehuild. Meegeklapt met de bende beschonken trawanten in het café bij Gaston. Naar de balzaalscène gegaapt. Op het puntje van mijn stoel gezeten wanneer het Beest en Gaston de ultieme confrontatie aangaan. Dank u, Buena Vista. Maar volgende keer mijn geduld geen tien jaar meer op de proef stellen a.u.b.


BEELD EN GELUID
Disney kan het zich niet veroorloven om van wat misschien hun grootste film ooit is, een minderwaardige versie af te leveren. We krijgen in deze release niet één maar drie verschillende versies van de film: de originele bioscooprelease, de speciale editie met de extra Imax-scène erin, en de Work In Progress-versie, een versie waarbij sommige scènes nog werden vervangen door storyboards om de film toch al maar te kunnen schijnen op het New York Filmfestival van 1991. Het vele seamless branching en multi angle-werk dat daarvoor nodig was, heeft gelukkig geen repercussies op beeld of geluid gehad. Integendeel: de film is helemaal gerestaureerd in het originele formaat, de kleuren zijn herwerkt, en bijgevolg is dit qua beeldtransfer één van de mooiste stukjes ambacht die op DVD door Disney zijn gemaakt (de Pixar-produkten even buiten beschouwing gelaten). De animatie is waanzinnig scherp, zonder grain of beeldfouten, en zelfs relatief weinig interlacing. Bovendien - Atlantis, anyone? - is gelukkig de originele aspect ratio behouden! Het geluid heeft een gelijkaardige behandeling gekregen, en de hermixing is werkelijk prachtig, zowel in de hoogte als in de laagte. Geen bombastisch gepoch over de mogelijkheden van het surroundsysteem, maar een zeer evenwichtige en subtiele track, met onder meer indrukwekkende scènes tijdens de sequenties met slecht weer, prachtige ambience op de markt in de openingsscène, en de eerste verschijning van het Beest jaagt je gegarandeerd de rillingen op het lijf. Werkelijk keurig!


VERSIE
Naast deze 2-disc deluxe versie is er ook een single disc versie, met een beperkte selectie aan bonusmateriaal, die bovendien niet de Work In Progress-versie bevat. Wij bevelen ondubbelzinnig de 2-discversie aan.

EXTRA'S
Disney heeft jaren lang een zeer slechte reputatie gehad wanneer het op hun extra's aankwam. Voornaamste probleem was dat de dik gezaaide speciale edities alleen maar in het buitenland werden uitgebracht, zonder Nederlandse ondertiteling, wat voor mensen met kinderen hier een belangrijk argument was om toch niet uit te wijken naar UK-import. Wij, en met ons tal van liefhebbers, hebben deze toestand jaren lang aangeklaagd, onder meer naar aanleiding van de inferieure release van Atlantis, The Lost Empire, en als er iets is dat Buena Vista de laatste maanden bewezen heeft, is dat ze in de mate van het mogelijke rekening houden met de verzuchtingen van de consument. Mag wel, want de special editions zijn niet goedkoop, maar elk beetje liefhebber legt een dergelijk bedrag met een brede glimlach neer. De eerste disc die een gedelocaliseerde special edition-behandeling kreeg was de Pixarfilm Monsters Inc., en daar joeg Buena Vista DVD-minnend Vlaanderen en Nederland mee in het harnas. Want wat was er nu gebeurd? Zowat alle extra's waren Nederlands... gedubd, wat de disc praktisch onbruikbaar maakte. In een bijzonder deemoedige bui erkende Buena Vista Nederland het probleem, en in samenwerking met de Nederlandse site dvd.nl zette men een éénmalige inruilactie op touw, waarbij de bonusdisc kon worden ingeruild voor een niet ondertiteld maar tenminste Engels gesproken exemplaar.


Wij dus met een bang hartje de bonus-disc van Beauty and the Beast in de DVD-speler gestopt, en de schrik sloeg ons al om het hart toen we hoorden dat de menuschermen ook allemaal in een afschuwelijk Hollands gedubd zijn. Gelukkig zijn de extra's zélf deze keer wél grotendeels gespaard gebleven van dit euvel, en in het Engels met Nederlandse ondertiteling weergegeven, een paar uitzonderingen zoals spelletjes voor kinderen uitgezonderd. Oef! Nu we van die spanning verlost zijn, kunnen we de extra's eens nader bekijken.


Dat de verplichte hap trailers van de disc verdwenen is, kunnen we alleen maar toejuichen. De verschillende copyright-notices en de geanimeerde menu's duren echter nog steeds te lang, en een shortcut zou op zijn plaats zijn. Op disc 1 krijgen we naast de 3 versies van de film - waarbij je in het hoofdmenu kan zien welke versie er klaar staat - ook nog eens een Nederlands ondertiteld audiocommentaar van Gary Trousdale en Kirk Wise voorgeschoteld, versterkt met bijdragen van producent Don Hahn, en componist Alan Menken. Bovendien wordt de Work in Progress-versie nog eens speciaal ingeleid, handig voor als je daar nog nooit van had gehoord. Daarnaast vinden we op de eerste disc nog een karaoke-liedje en een inleiding tot een spelletje dat op disc 2 staat. Als je op die Disneydiscs één spelletje hebt gezien, heb je ze allemaal gezien, dus we gaan hier verder niet te veel aandacht aan besteden. Er zijn namelijk belangrijkere facetten.


Zoals disc 2, bijvoorbeeld. De disc is één ingewikkeld kluwen van menu's en submenu's waarin tal van filmpjes, conceptuele schetsen, videoclips, spelletjes en promo-materiaal thematisch aan elkaar geregen wordt. Gelukkig worden we hierin wegwijs gemaakt door middel van een handige flyer die in het doosje zit. In het hoofdmenu moeten we kiezen uit een glasraam met Cogsworth en Lumière, ééntje met Chip en ééntje met Mrs. Potts. Bij Cogsworth en Lumière vinden we alle mogelijke documentairefilmpjes terug, gerangschikt volgens thema: Het ontstaan, Ontwikkeling, Verhaal, Muziek, Personages, Productieontwerp, Animatie, Kneepjes van het Vak, Release en Reactie, de Broadway-Musical, en, niet op de inlay vermeld, de Special Edition. Naast diversie filmpjes, voornamelijk interviews met de makers en fragmenten, kan je hier ook een play all-optie kiezen, waarbij alle filmpjes uit deze selectie achter elkaar worden gespeeld. Op die manier mis je natuurlijk het meer statisch materiaal, zoals de stills, en een paar videoclips, maar de thematische schikking maakt het mogelijk om zeer snel een bepaald aspect terug te vinden. Bij Mrs. Potts vinden we een making of-documentaire van een klein half uur, die echter veel stukjes uit de sectie van Cogsworth en Lumière herneemt, nog maar eens - guess what - een spelletje, de muziekvideo van Céline Dion en Peabo Bryson - en als men het Franse menu kiest ook nog een coverversie van "who the fuck are" Patrick Fiori en Julie Zenatti - en een spijtig genoeg Nederlands overdubde reeks filmpjes over het verhaal achter het verhaal van verschillende Disneyklassiekers, zoals Cinderella, The Lion King, Pocahontas, Jungle Book, The Sleeping Beauty, Mulan en The Hunchback of Notre Dame. Bij Chip tenslotte vinden we - tja - nóg een spelletje, een clip van een coverversie van het titelnummer door één of ander ééndagsvlieggroepje, "Jump 5", en een documentaire van een kwartier uit één of ander Disney Channel-achtig jongerenprogramma waarin de verschillende stadia van animatie aan een veelal jonge publiek worden uitgelegd. In het hoofdmenu kan je bovendien nog op de roos bovenaan klikken om het - je gaat dit nooit raden - spelletje van de eerste disc uit te spelen, of op de toverspiegel om terug te keren naar het bonusmenu. En dan is er nog minstens één Easter Egg te ontdekken...


Alle essentiële documentaires zijn Nederlands ondertiteld, met uitzondering van die over het verhaal achter verschillende Disneyfilms, Céline Dion die haar videoclip inleidt en zowat alle spelletjes. Het bonusmateriaal is kort samengevat zeer substantieel, biedt erg veel meerwaarde aan de release, maar vervalt soms in herhaling door op verschillende plaatsen 3 keer hetzelfde filmpje te laten zien, waardoor het lijkt alsof er meer bonusmateriaal opstaat dan er feitelijk is. Bovendien zouden ook de laatste restjes Nederlands gesproken onderdelen tegen de volgende Platinum Edition helemaal van de disc moeten verdwenen zijn (Buena Vista, are you reading this?). De paar schoonheidsfoutjes van het bonusmateriaal afwegend tegen de substantie en variatie ervan vinden we 8,5/10 een rechtvaardige score.

Tot slot nog een extra vermelding voor de bijzonder mooie stijlvolle verpakking. Alleen in leer gebonden was nóg beter geweest.

CONCLUSIE
Wat kunnen we hier nu meer over zeggen dat dit een op en top romantische film is die in elke collectie een plaats verdient? Niks dus. De hoge prijs is alleszins in dit geval méér dan verantwoord om voor de 2 disc-versie te gaan.