FILM
Thorin Oakenshield (Richard Armitage) heeft de poorten van de hel geopend: zoals we in The Desolation Of Smaug zagen is hij erin geslaagd om Smaug (Benedict Cumberbatch) van de Lonely Mountain te verdrijven, maar de draak neemt wraak en verandert Lake-town in een brandend slagveld. Alleen het koelbloedige optreden van Bard the Bowman (Luke Evans), die met een zwarte pijl de draak kan doden, voorkomt erger. De ravage is echter enorm en niet geheel onterecht kloppen de mensen van Lake-town aan bij Thorin om tenminste hun beloofd deel van de schat te krijgen. Thorin is echter compleet verblind door het door de draak besmette goud en breekt nog liever zijn woord dan dat hij één cent met de dorpelingen moet delen. Hij wordt bovendien verteerd door het feit dat nergens in de schat de fameuze Arkensteen te vinden is, die hem volgens zijn geboorterecht toekomt en waarmee hij zichzelf kan uitroepen tot nieuwe Koning onder de Berg. Het bericht dat Smaug dood is verspreidt zich als een lopend vuurtje en ook de elfenkoning Thranduil (Lee Pace) staat met een leger voor de gebarricadeerde ingang van de berg om de hem ontstolen juwelen terug te eisen. Gandalf (Ian McKellen) arriveert echter met de onheilspellende tijding dat een leger van Orks op weg is naar Erebor, en dat de andere legers noodgedwongen zullen moeten samenwerken, willen ze ook maar één schijntje kans hebben om de confrontatie te overleven. Bilbo Baggins (Martin Freeman) neemt daarom de gok van zijn leven en overhandigt de Arkensteen aan Bard en Thranduil, in de hoop dat ze hem als pasmunt kunnen gebruiken om Thorin milder te stemmen. Thorin meent echter dat hij door iedereen verraden is...

 

Na zeventien jaar heeft Peter Jackson het sluitstuk van zijn verfilming van het voornaamste oeuvre van John Tolkien voltooid. Gandalf merkte in de oorspronkelijke trilogie op dat de éne ring het leven van de al lang niet meer in de films aanwezige Gollum onnatuurlijk verlengd had, en ongeveer hetzelfde is waar voor deze verfilmingen. The Battle Of The Five Armies is niet opgebouwd volgens de klassieke drie acts, maar is één grote derde act op zich, waarbij nagenoeg de volledige speelduur van de film wordt gewijd aan de titulaire veldslag. In tegenstelling tot de andere extended editions, worden de twintig minuten bonusmateriaal nagenoeg volledig ingenomen door een rauwere cut van de titulaire Battle of the Five Armies, waarin de Orcs Ben Hur-gewijs onder de wielen van de strijdwagens van de elfen tot een bijzonder fijne paté worden vermalen. De film duurt hierdoor in totaal 164 minuten, en in tegenstelling tot de respectvolle uitbreidingen in The Fellowship Of The Ring, intussen al 14 jaar geleden, is The Battle Of The Five Armies een film waarbij je je verstand best even onder een glazen stolp zet. Enerzijds wordt met deze film duidelijk dat de plot niet langer draait rond Bilbo Baggins, maar rond Thorin Oakenshield, briljant vertolkt door Richard Armitage, die ons middels een dure levensles leert waartoe hebzucht allemaal kan leiden. De vorige film besloeg al slechts vijf hoofdstukken van Tolkiens al niet te dikke boek en deze maar zes, en het mag duidelijk zijn dat, alhoewel enkele van Jacksons toevoegingen welkom zijn, het grootste deel filler material is. Een personage als Azog the Defiler (Manu Bennett) die welgeteld één keer in Tolkiens werk wordt genoemd uitbreiden naar de voornaamste antagonist was al behoorlijk controversieel, omdat in Tolkiens Hobbit-boek de Orks gewoon generische soldaten zijn, en ongeveer hetzelfde kan gezegd worden van de Necromancer. De ronduit belachelijke romance tussen Evangeline Lilly en Aidan Turner alsook de geforceerde gastrol van Orlando Bloom leiden nergens toe en de bruggen die naar de oorspronkelijke Lord Of The Rings-films worden gelegd - met als triest dieptepunt het namedropping van Aragorn - lijken eerder ingegeven door commerciële dan artistieke overwegingen. Verder is het compleet ongeloofwaardig dat Sauron zich in deze film openbaart aan Gandalf, Elrond (Hugo Weaving), Galadriel (Cate Blanchett) en Saruman (Christopher Lee), terwijl bij aanvang van The Fellowship Of The Ring het volledige collectief van elfen en Istari-tovenaars aan geheugenverlies schijnt te lijden. De hocuspocus waarmee Galadriel Sauron dan uit beeld blaast is zelfs te belachelijk om in een Dragonball Z-film te proppen en blijkbaar is die scène als laatste gefilmd want het budget voor speciale effecten was op. Nochtans komt deze plot uit The Silmarillion en enkele andere apocriefe geschriften van Tolkien, die pas na zijn dood zijn gepubliceerd en waarvan we denkelijk nooit zullen weten of ze voor de uiteindelijke versie bestemd waren, want het is John Tolkiens zoon Christopher die The Silmarillion, Unfinished Tales en maar liefst elf (!) delen van The History Of Middle-Earth heeft uitgebracht, zónder de encyclopedische kennis van zijn vader. De interessantste antagonist - Benedict Cumberbatch als Smaug - wordt bovendien al in de eerste twintig minuten uit zijn lijden verlost, wat de scansie tussen de tweede en de derde film hoogst eigenaardig maakt. Jackson had zich duidelijk moeten beperken tot zijn eerste keuze en twee films maken in plaats van drie, want veel van de bij de haren gesleurde actie die het tempo koudweg vermoordt maakt de film te ijl.

 

De drie Hobbit-films samen meanderen iets te vaak van het rechte pad af en steken schril af bij Jacksons bijna bijbelse exegese van The Lord Of The Rings. Al van bij de zingende trollenkoning in An Unexpected Journey (een attractie die volgens mij eerder in de Efteling thuishoort) begon het duidelijk te worden dat Jackson véél te veel hooi op zijn vork heeft genomen en te zeer zijn eigen visie heeft willen doordrukken opdat het geheel nog Tolkien zou uitademen. Niet dat we Jackson dadelijk gebrek aan enthousiasme verwijten, maar The Hobbit heeft relatief veel te veel soortelijk gewicht meegekregen. Dat één en ander ten koste gaat van de uitwerking van de personages is daar het onvermijdelijk gevolg van. Een acteur als Ian McKellen - overigens de enige acteur die in alle zes de films meespeelt - kan nog genoeg op de routine draaien die hij met de oorspronkelijke trilogie heeft verworven en Richard Armitage is een aangename verrassing als de getormenteerde Thorin Oakenshield, maar de rest van het zooitje dwergen is op zijn best inwisselbaar en op zijn slechtst irritant - de relatief niet van bizarre prothesen voorziene Kili staat bijvoorbeeld tussen het zooitje als een tang op een varken.

 

Toch maakt Jackson onderweg nog enkele goede keuzes ook: zijn vertelkunst staat buiten kijf en ook de manier waarop de wereld van Tolkien wordt gevisualiseerd zou de brave man zelf bij leven niet hebben kunnen bevroeden. Het centrale thema rond de waanzin en de uiteindelijke inkeer en verlossing van Thorin Oakenshield wordt netjes gestructureerd en ten opzichte van het bij momenten chaotische The Desolation Of Smaug - toch wat de theatrical cut betreft - lopen de nevenplots niet meer als koffiedrab door elkaar. Bard die tegen zijn zin de rol van de leider van de mensen opneemt bezorgt de film ook het nodige momentum. Na vijf films zit bovendien de routine om Midden-Aarde realistisch in beeld te brengen Jackson als een tweede huid gegoten, alhoewel een niet onbelangrijk deel van de verdienste ook naar Guillermo Del Toro gaat, die voor de regie verstek liet gaan om Pacific Rim te kunnen draaien, maar artistiek toch een niet onbelangrijk deel van het werk op zich heeft genomen. Midden-Aarde is op zich al natuurlijk een goed verkoopsargument en The Battle Of Five Armies levert ons de licht verteerbare popcorncinema die vanaf het begin beloofd werd. De cirkel is nu rond en Jackson kan zich nu ten volle wijden aan zijn ander pet project dat al enkele jaren in de ijskast zit, namelijk een Kuifje-sequel.

Natuurlijk zal Peter Jackson onvermijdelijk de filmgeschiedenis ingaan als de man die het aandurfde om Tolkiens turven te verfilmen en heeft het fantasygenre weer een boost gegeven zonder welke we ook geen Game Of Thrones of Harry Potter zouden gezien hebben. Van een enthousiasmerend project in The Lord of The Rings is The Hobbit voor Jackson duidelijk afgegleden naar een verplicht nummertje Orc-hakken, en het lijkt me niet dat zelfs de grootste Midden-Aarde-adept vooralsnog zit te wachten op nóg een prequel, sequel, sidequel of crapquel. Maar dat dachten we bij Star Wars ook.

BEELD EN GELUID
De transfer van de disk verschilt nauwelijks van de theatrical cut. Dus ook met deze Warner-release, die zoals gewoonlijk weer uitblinkt in technische perfectie, is alles dik oké, eens je de ietwat rare colour grading gewoon bent die Jackson zijn films meegeeft. De kleuren zijn niet altijd even natuurlijk en maken van The Hobbit een donker sprookje waarin nogal wat grijs en bruin de boventoon voeren, maar op de scherpte en het bijzonder goede contrast is niets aan te merken. Vooral de zuiverheid van het beeld is écht aangenaam. Jackson beheerst bovendien zeer goed de kunst om het CGI-karakter van zijn films weg te camoufleren, waardoor ook de massale veldslagen weten te overtuigen door hun solide karakter en rijke detaillering. Het hoogtepunt van de film zit echter in de eerste twintig minuten, wanneer Smaug Lake-town verandert in de hel op aarde. In de DTS-HD MA 7.1-track worden eens te meer de registers volledig opengetrokken: drakengebrul, instortende rotsformaties, opdoemende zandwormen (Dune gekeken, Peter?) en wapengekletter zetten van begin tot einde de toon. De balans met de dialogen en de muziek is voortreffelijk uitgewerkt en de geluidstrack voelt nergens oververzadigd aan, maar weet toch indruk te maken.

EXTRA'S
Wellicht koopt u net als ik deze versie vooral voor de bonussectie, die ook ditmaal weer uitblinkt in volledigheid - de laatste poetsvrouw bij Weta Digital heeft nu uiteindelijk ook haar mening mogen spuien over de films, en als men nóg meer betrokken personen wil interviewen, moeten de makers op straat willekeurige voorbijgangers gaan aanklampen. Van de theatrical cut werd alvast de derde toeristische documentaire New Zealand, home of Middle-Earth part 3 (6:07) weerhouden, waarin de toeristische dienst van Nieuw-Zeeland aan Peter Jackson een fortuin heeft betaald om de natuurpracht waar hij zijn locaties heeft aan onttrokken te promoten. Peter Jackson en Philippa Boyens delen op de audiocommentaartrack eens te meer hun leuke en minder leuke herinneringen aan de productie. De eerste schijf bevat ook nog 3 trailers (7:16).

Opmerkelijk is dat de rest van het bonusmateriaal geen galerijen of dergelijke bevat, maar uitsluitend documentaires. Beide disks zijn voorzien van een play all-functie, waardoor je tweemaal zes uur (!) ondergedomeld wordt in het productieproces van de film. Disk twee bevat The Appendices Part 11: The Gathering Storm (5:52:49) en na de Opening (3:46) waarin cast en crew ons verwelkomen. Bij het laatste stuk van de tweede trilogie volgen tien documentaires die min of meer de chronologie van het draaien van de film volgen en een soort van dagboek vormen. In the Dungeons of the Necromancer (30:08) toont ons de ietwat controversiële scène waarin Gandalf door Elrond, Galadriel, Radagast en Saruman wordt bevrijd - de brave man hangt er nog te drogen sinds de vorige film, ocharme. De scène zal wellicht vooral de geschiedenis ingaan als het laatste wapenfeit van de pas overleden Christopher Lee. Uiteraard worden de bejaarde acteurs in de vechtscènes vervangen door stand-ins. Omdat zijn personage al in het begin van de film het loodje legt en omdat Benedict Cumberbatch té heet is om al dadelijk te laten lopen, verzorgt deze ook de stem van de Necromancer, wat eigenlijk een beetje ondankbaar werk is. In Fire and Water (30:02) wordt de scène onder de loep genomen waarin Luke Evans in het half afgebrande, half overstroomde Lake-town Smaug te grazen neemt - of toch zijn digitale broertje. In Under the Shadow of the Mountain (18:03) worden de acteurs per helikopter aangevoerd naar de locatie waar de Lonely Mountain-scènes zullen worden geschoten, maar het weer in Nieuw-Zeeland zit niet altijd mee. In the Wake of the Dragon (27:28) toont de scènes waarin het restant van de inwoners van Lake-Town op een strand is aangespoeld; de weersomstandigheden zijn intussen veranderd en het is moordend heet, zeker als je rare kostuums moet dragen. The Gathering of the Clouds (30:10) toont hoe met behulp van greenscreens de vesting van de Dwergen wordt gebouwd, waar de troepen van Thorin Oakenshield zich verschansen - veel aandacht gaat naar de scène waarin Thorin Oakenshield begint te hallucineren. Many Partings (30:02) springt naar de slotscène, waarin Bilbo afscheid neemt van de dwergen, en Martin Freeman van zijn mede-acteurs. The Clouds Burst (29:49) toont ons het schieten van de meeste massascènes; Orlando Bloom en Evangeline Lilly komen aan boord en leveren hun scènes af, en met behulp van vechtchoreografen wagen cast en figuranten zich aan enkele swashbuckling-scènes. In A Last Desperate Stand (30:12) spelen voor greenscreen Martin Freeman, Richard Armitage, Orlando Bloom en Evangeline Lilly het laatste gevecht met Azog. Out from the Gate (30:10) toont de uitbraak van Thorin en zijn dwergen, en in The Last Stage (34:05) worden de laatste losse eindjes aan elkaar geknoopt, uiteraard met het onvermijdelijke feestje.

The Appendices Part 12: Here at Journey's End (6:00:14) duurt nog nét iets langer. De documentaire Beneath the Thunder: Forging a Battle of the Five Armies (90:00) is onderverdeeld in drie delen, A Master Plan, Long in the Making (30:18), On the Front Lines of a Virtual Battlefield (30:08) en Turning the Tide (29:49). Het enige onderwerp van de documentaire, dat dan wel in al zijn facetten wordt belicht, is de op deze extended editie mogelijk nóg iets uitgebreidere veldslag tussen de vijf legers uit de titel. Misschien zijn de effecten sinds de Lord Of The Rings-films wat op punt gesteld, maar allicht weet u ongeveer wat voor computerwizardry hiervoor benodigd is. The Peoples and Denizens of Middle-earth (88:08) belicht aan de hand van drie personages enkele van de in de film voorkomende volkeren: de elfen door Tauriel: Daughter of the Forest (27:55) en Thranduil: The King of Wood and Stone (30:17), en de dwergen door de ogen van Dain Ironfoot: Lord of the Iron Hills (30:16). Het volgende trio documentaires Realms of the Third Age: From the City of Dale to the Halls of Erebor (90:28) laat ons zien hoe het creatieve departement van Weta Digital de drie voornaamste locaties uit de film heeft gevisualiseerd: Dale: The City of Men (30:18), Dol Guldur: The Hill of Sorcery (30:14) en Erebor: The Lonely Mountain (30:16). Na vijftien jaar en twaalf documentaires komt er zelfs aan The Appendices een einde. In Farewell, Friends! (32:56) is het dan eindelijk zover en wordt er nog een laatste keer een hommage gebracht aan Christopher Lee en Andrew Lesnie, die jammer genoeg het einde van deze omvangrijke reeks releases niet hebben gehaald.

Drie korte, losse documentaires die feitelijk niet meer tot de appendices gerekend kunnen worden, krijgen nog eens een aparte sectie toebedeeld. De Butt-Numb-A-Thon Greeting (11:43) is een speciale bijdrage van Peter Jackson, Ian McKellen en een reporter van de website Ain't It Cool News, die speciaal voor het filmfestival Butt-Numb-A-Thon in Austin, Texas een gelegenheidsvideo in elkaar hebben gebokst voor de presentator. De videoclip "Rivers of Gold" (4:32) is een bedenkseltje van acteur Jed Brophy, Nori in de film, die een rapnummer wilde schrijven, en The Real Adam Brown (5:25) is een faux reportage van een roddelmagazine over de niet zo onberispelijke levenswandel van de acteur die Ori vertolkt. Het slotakkoord is iets ernstiger: een kort in memoriam Andrew Lesnie Remembered (5:47) voor de op 59 jaar overleden eerste cameraman.

CONCLUSIE
The Battle Of The Five Armies is het obligate sluitstuk geworden van bijna twee decennia Tolkien door Jackson, maar bevat geen nieuwe verrassingen meer. Vooral na een marathonzitting Hobbit voelt dit zes hoofdstukken overspannend sluitstuk als overcompleet aan - in de extended cut nog net een beetje méér dan in de theatrical cut - en Jackson doet iets te weinig zijn best om de fans te plezieren en iets te veel om zichzelf te plezieren; het spreekwoord kill your darlings indachtig en gebruik makend van een flinke schaar had Jackson beter de keuze gemaakt om het materiaal over twee dan over drie films te spreiden. Op de technische kant van de disk valt evenwel niets aan te merken, en deze disk bevat het bonusmateriaal waar u als completist zat op te wachten.