Ergens in de nabije toekomst werkt de zeskoppige bemanning van de ruimtemissie Ares III in opdracht van de NASA aan een verkenningsopdracht op Mars. Het team wordt echter overvallen door een plotse storm, en commandant Melissa Lewis (Jessica Chastain) beslist om de missie af te breken. Botanist Mark Watney (Matt Damon) krijgt echter een afgewaaide antenne in zijn buik, en omdat ze een beslissing moet maken in een split second, vertrekt Lewis met de vier andere crewleden van de planeet, in de veronderstelling dat Watney dood is. Watney heeft echter zijn ongeval overleefd, en nadat hij het ijzer uit zijn lichaam heeft verwijderd door een operatie uit te voeren op zichzelf (!), komt hij tot de constatatie dat dit slechts uitstel van executie was. Eenmaal vertrokken kan de raket namelijk niet meer terugkeren naar Mars, en zijn voedselvoorraad is hopeloos ontoereikend voor de minimum vier jaar die nodig zullen zijn vooraleer er nog maar sprake kan zijn van een reddingsoperatie. Ook op aarde is iedereen ervan overtuigd dat Watney dood is, wat onvermijdelijk leidt tot bijltjesdag bij de NASA. Directeur Teddy Sanders (Jeff Daniels) probeert als een volleerde Pontius Pilatus zijn handen in onschuld te wassen, en hij steekt de schuld op vluchtleider Mitch Henderson (Sean Bean).

 

Met behulp van de op Mars achtergelaten Pathfinder kan Watney dankzij zijn ingeniositeit contact maken met de aarde, meer bepaald met missieleider Vincent Kapoor (Chiwetel Ejiofor), die er zich nooit heeft bij neergelegd dat Watney is omgekomen. Aanvankelijk verloopt de communicatie moeizaam, en met een camerafeed in de éne richting en een bewegende camera die 360 graden kan draaien in de andere, is Watney aanvankelijk beperkt tot het stellen van ja-neevragen, maar al snel werkt hij dankzij een ASCII-tabel een systeem uit waarbij hij boodschappen in hexadecimale code kan sturen. Het bericht dat Watney nog leeft, veroorzaakt een schokgolf bij de publieke opinie, en de vraag die zich opdringt is wat de NASA van plan is te doen om de man terug te halen. Het enige uit de voedselvoorraad dat Watney kan planten zijn aardappelen, en als botanicus slaagt hij erin om in een voedseltent plantjes te laten groeien. Zijn voedselvooraad strekt zich echter niet uit tot in het oneindige, en zelfs met de beste optimistische schattingen zal een reddingsmissie krap worden. Bovendien zijn Marks vijf co-astronauten, die nog enkele maanden voor de boeg hebben vooraleer ze weer op aarde zijn, niet op de hoogte gebracht van het feit dat hij het ongeval heeft overleefd, dit om de missie niet te compromitteren. Vooral Lewis voelt zich nog elke dag schuldig omdat ze Mark heeft moeten achterlaten, en zodra mission control het overleven van Mark niet meer met de mantel der liefde kan toedekken, staan de astronauten perplex (voor zover je kan staan in gewichtloze toestand). De geplande reddingsmissie voor Watney verloopt bovendien niet van een leien dakje: een raket met noodhulp overleeft zijn eigen lancering niet, maar de solidariteit onder de wereldbevolking is zo groot dat de Chinezen hun geheim ruimteprogramma openbaren en eventueel bereid zijn om een helpende hand te reiken.

 

 

Het sciencefictiongenre neemt een belangrijke plaats in in het oeuvre van regisseur Ridley Scott. Sterk in contrast echter met de dystopische toekomst uit Blade Runner of het monsterlijke kat-en-muisspel in Alien zou je de verfilming van Andy Weirs boek The Martian eigenlijk moeten beschouwen als science faction. Het onderzoek naar de levensomstandigheden op de planeet Mars en het plan voor een bemande missie zijn allerminst fictief. Dankzij het succes van ruimtevaartfilms als Gravity en Interstellar is er duidelijk weer interesse in het genre. Eerder echter dan Mission To Mars en Red Planet probeert Ridley Scott zijn films degelijk te voorzien van een wetenschappelijke basis (qua plot heeft Andy Weir uit die laatstegenomende film flink geleend), alhoewel hij zich de schaarse haren uit het hoofd zal hebben getrokken toen, kort na het lanceren van de film, bleek dat er wél water op Mars is, in tegenstelling tot wat in de film wordt beweerd. Scott is in geen slecht gezelschap, want de Belgische stripauteur Hergé maakte in het Kuifjesalbum Mannen Op de Maan een soortgelijke fout. Scotts aanpak doet onwillekeurig terugdenken aan Cast Away en Apollo 13 en is vooral een verhaal waarin een paar slimme lagere bedienden bij de NASA uiteindelijk met de oplossing op de proppen komen, terwijl de directeurs ten aanzien van de publieke opinie eigenlijk alleen maar bezig zijn met damage control.

 

De droge en nuchtere wetenschappelijke aanpak werkt echter; vooral Matt Damon is in de rol van de wetenschapper die nooit, maar dan ook nooit opgeeft, briljant gecast. Naarmate de film vordert, takelt hij fysiek behoorlijk af, maar weet dankzij een ijzeren mentale discipline te voorkomen dat hij stapelgek wordt. Er kan af en toe zelfs een cynische kwinkslag af, zoals de boude bewerking dat hij de beste botanicus op de planeet is (wat by default uiteraard niet kan worden tegengesproken), of dat niet zozeer het voedseltekort hem zal doden, maar wel het feit dat hij voor zijn ontspanning uitsluitend een beroep kan doen op cassettebandjes met Donna Summer en Abba. Het Marslandschap wordt majestueus in beeld gebracht, en in de trektocht die Matt Damons personage onderneemt naar een andere, potentiële lanceerplaats, sijpelt de oprechte verwondering door dat, overal waar Watney zijn voet zet, het de eerste keer is in viereneenhalf miljard jaar dat een levend wezen een voet op desbetreffende plek zet.
 

 

Perfect is de film niet, want Ridley Scott maakt een paar stomme fouten door onder meer eerst correct te stellen dat een bericht over en weer van de aarde naar Mars acht minuten nodig heeft, maar later in de film tegen dit principe enkele keren flink te zondigen. Ook lijkt het me niet waarschijnlijk dat menselijke uitwerpselen bij een temperatuur zo'n slordige honderd graden lager dan die op het aardoppervlak, kunnen dienen als kunstmest voor het kweken van aardappelen. Toch probeert Scott bij monde van Matt Damons monologen alle fenomenen die zich voordoen, van een aanvaardbare wetenschappelijke uitleg te voorzien, zoals de manier waarop Watney moet proberen water te maken uit een waterstoftank - wie ook maar íets weet van scheikunde wéét wat er dan kan gebeuren in ongecontroleerde omstandigheden. De film poogt voor de rest iets té hard om politiek correct te zijn, en de quota aan raciale of gender-minderheden stroken niet met de realiteit, alhoewel er een punt kan gemaakt worden dat de film zich een twintigtal jaar in de nabije toekomst afspeelt, en dergelijke issues tegen dan wellicht anders zullen zijn. Alhoewel ik niet verwacht dat de volgende directeur van de NASA een zwarte, lesbische dominatrix met maar één been zal zijn. Matt Damon is groots in zijn rol, en ook onder meer Chiwetel Ejiofor bevestigt zijn wereldklasse. Alleen Kristen Wiig als PR-directeur van de NASA is duidelijk miscast. Desondanks is The Martian een film die vooral de jeugd ertoe moet aanzetten om wetenschap weer cool te vinden. Wie kan daar tegen zijn?

BEELD EN GELUID
Driekwart van de film speelt zich zogezegd af op het Marsoppervlak; de gebruikte state of the art-camera's tonen een desolaat landschap met gesatureerde kleuren, dat veel diepte vertoont en kan bogen op een fijne textuur van de rotsen en het zand. Opmerkelijk genoeg zien de scènes op Mars, waar het honderd graden kouder is, er warmer uit dan het koele controlecentrum van de NASA. Scott maakt hierbij zeer overdadig gebruik van kleurfilters, waarbij Mars rood en de NASA blauw en grijs getint worden. Ook de ruimteschepen zien er adembenemend uit; de film heeft wat minder deep space footage dan pakweg Gravity, maar ook de scène waarin men tracht Mark weer op te pikken in volle vlucht, wekken bewondering. Vooral de zwarttinten zijn fenomenaal. Een deel van de footage is bewust in lagere resolutie geschoten: als handig vehikel om de kijker de gedachtengang van Watney te laten volgen, neemt hij voortdurend videodagboeken op van zichzelf, die we op allerlei soorten monitors kunnen volgen, en die beelden zien er kunstmatig 'slechter' uit. De DTS-HD MA 7.1-track is een feest voor het oor, met zeer veel aandacht voor de storm op Mars, lanceringen van allerlei ruimtespul, tot en met subtielere afwerking in onder meer de besloten ruimtes waarin Watney gedwongen verblijft. De soundtrack van Harry Gregson-Williams is aangenaam en wordt niet te opdringerig naar voor geschoven.

EXTRA'S
De bonussectie begint met een documentaire Signal Acquired: Writing and Direction (9:36), die enkele solide stukjes interview bevat met regisseur en auteur, die het niet alleen over de inhoud hebben, maar ook over onder meer de speciale effecten. De tweede featurette, Occupy Mars: Casting and Costumes (14:13), is om een onduidelijke reden van de eerste afgesplitst; nog meer interviews, dus, afgewisseld met informatie over het design van de ruimtepakken. In ben niet dadelijk liefhebber van gag reels (7:33), zeker niet bij films met een meer ernstige ondertoon, en ook deze biedt geen meerwaarde. Ares III: Refocused (17:18) is een nepdocumentaire over de reis naar Mars uit de film, waarin de crewleden uitvoerig elkaar mogen becommentariëren, met in dezelfde stijl Ares III: Farewell (3:35), waarin Watney zijn medereizigers voorstelt. The Right Stuff (3:20) is zogezegd found footage met daarin fragmenten uit de training van de crew. Ook Ares: Our Greatest Adventure (3:39) is zo'n fake promodocumentaire uit 2035 (!) over het nut van de Marsreis van Ares III, gepresenteerd door de bekende tv-ruimtevaartdeskundige Neil DeGrasse Tyson, die binnen twintig jaar blijkbaar nog geen spat verouderd is. Volgende nepstukje is Leave Your Mark (1:03) waarin Watneys profiel wordt getoond, en Bring Him Home (1:34) is een awareness-filmpje dat de aandacht van het publiek voor Marks penibele lot levend moet houden. Om af te sluiten krijgen we nog een Production Art Gallery (16:39) met productiefoto's, die je zowel manueel als automatisch kan doorbladeren, en een trailer (2:55). Mijn indruk is toch dat de bonussectie mager is, en de faux documentaires na een tijdje gaan vervelen - zeker als het er zes zijn. Een Oscarpretendent als The Martian verdient meer substantiële extra's.

CONCLUSIE
The Martian is één van de meest spraakmakende films van 2015. Met Michael Fassbender, Eddie Redmayne, Bryan Cranston en Leonardo DiCaprio als concurrenten zal het dit jaar op de Oscaruitreiking voor de beste acteur alvast spannend worden. Scotts keuze om het fantastische genre vaarwel te zeggen en zich meer te richten op 'realistische' sciencefiction, blijkt alvast een goede keuze.