Even de feiten. In de Spaanse burgeroorlog staan twee partijen tegenover elkaar: de fascisten van generaal Franco, gesteund door hun nazi-geestgenoten o.l.v. Adolf Hitler. De democratie wordt verdedigd door de Republikeinen (of Loyalisten zoals ze zichzelf noemen) en zij krijgen de steun van Moskou, waar Stalin op dat moment de plak zwaait. Op het moment dat de film begint, zo’n vijf dagen vóór het bombardement van Guernica, hebben de Loyalisten net Madrid bevrijd. De fascisten besluiten om in noordelijke richting de strijd voort te zetten om Bilbao, het bolwerk van de Loyalisten in Baskenland, in handen te krijgen. Op het Republikeinse perscentrum in Bilbao zijn buitenlandse journalisten druk in de weer om hun oorlogsverhalen naar Parijs, Londen en New York door te seinen, maar net zoals in het andere kamp is er sprake van beperkingen en censuur. De Russen, die de strijd van de Loyalisten bekijken als de voortzetting van hun eigen proletarische revolutie, zijn heer en meester op het perscentrum en zij hanteren geraffineerde pressiemiddelen om de buitenlandse verslaggevers onder controle te houden.
 

Eén van hen is de Amerikaan Henry Howell, journalist bij de New York Herald Tribune en de belangrijkste buitenlandse correspondent in Bilbao. Maar Howell, die eerder met succes verslag heeft uitgebracht over de Italiaans-Ethiopische oorlog (1936),  is z’n interesse voor het Spaanse conflict kwijt als gevolg van de censuur die z’n teksten keer op keer in beslag neemt. Hij wil naar Parijs om er verslag uit te brengen over een Picassotentoonstelling, maar zijn chef in New York is het daar niet mee eens. Dus gaat Howell in op de uitnodiging van Teresa Ozcotea, de aantrekkelijke jonge censor van het Loyalistische perscentrum om een bezoek te brengen aan een door de Republikeinen – uiteraard met Russische steun – gefinancierd ziekenhuis. Z’n verslag over wat hij heeft gezien en gehoord valt evenwel in slechte aarde bij Teresa’s Russische chef Vasyl die een oogje heeft op z’n jonge medewerkster en er Henry van verdenkt onder z’n duiven te willen schieten. Hij is de Amerikaan m.a.w. liever zo gauw mogelijk kwijt en naar goede Russische gewoonte valt de keuze dan op een aanklacht wegens spionage of verraad. Alleen heeft Vasyl een steuntje nodig, waarvoor de Russische consul in Bilbao met plezier zal zorgen…
 

130 km verderop langs de kust bereiden de soldaten van het Condorlegioen zich ondertussen voor om een bombardement op een Spaans dorp of een stadje uit te voeren. Dat lijkt kolonel Van Richthofen nl. een gepast verjaardagsgeschenk voor Adolf Hitler. Voor de Duitse luchtmacht is het een uitgelezen kans om een nieuwe techniek, de zgn. Blitzkrieg, op het terrein uit te testen. Bovendien willen de Duitsers er ook het nieuwe pyrotechnische product thermiet voor het eerst gebruiken, een mengsel van metaalpoeder, brandstof en metaaloxide, dat bij ontbranding een hitte van meer dan 1000 graden oplevert en niet kan worden gedoofd met water of zand. De Duitsers zijn er klaar voor. Ze wachten op Franco om het doel te bepalen.

Guernica is een film in de stijl van Pearl Harbor (2001) en soortgelijke producties waarin sprake is van een groot historisch evenement dat als apotheose aan het einde van een film is gemonteerd. Het probleem is dat je als filmmaker voor een functionele invulling van het eerste uur moet zorgen en daarvoor valt men dan makkelijk terug op een aantal kleinere conflicten en ontwikkelingen in de marge van de finale scène, of zoals in dit geval op een liefdesaffaire, want dat het tussen Henry Howell en de Republikeinse censor Teresa tot een intieme relatie komt, het staat vanaf het begin in de sterren geschreven. Gelukkig heeft Koldo Serra geen batterij bedscènes nodig om z’n doel te bereiken en is er voldoende spanning tussen beide hoofdfiguren voor een min of meer interessante verhaallijn. James D’Arcy (Cloud Atlas, 2012; Broadchurch, 2015) neemt de rol van Henry Howell voor zijn rekening, een avontuurlijke kerel met het voordeel dat James D’Arcy meer dan een beetje op Harrison Ford lijkt, waardoor de kijker geen moeite heeft om hem te accepteren. Bovendien maakt D’Arcy gebruik van trucs die je keer op keer aan Ford doen denken zonder dat er sprake is van een goedkope imitatie. María Valverde (Exodus: Gods And Knights, 2014) kruipt in de huid van Teresa. Met haar Spaanse gelaatstrekken en strakke kapsel overtuigt ze probleemloos als strenge censor, terwijl ze ook geen moeite heeft met de intelligentie en de emoties van het personage dat in de gesprekken met de Amerikaan op de voorgrond treedt.
 

Koldo Sella’s grote probleem is het feit dat hij veel meer materiaal nodig heeft om z’n film tot 106 minuten op te rekken en dat hij er niet altijd in slaagt om met sterke verhaallijnen op de proppen te komen. Zo is de ontmoeting tussen de hoofdpersonages en de familie van Teresa zonder meer naast de kwestie, is de verhaallijn over de verdwaalde Spaanse (of was het Portugese?) journalist die later door de Russische consul in koelen bloede wordt vermoord, onvoldoende uitgewerkt om de kijker voor het lot van de onfortuinlijke man te winnen en is er ook weleens een los eindje in de montage gestopt (o.a. de scène waarin Von Richthofen tijdens een ritje met zijn chauffeur een opmerking maakt over een wandeling aan het strand) waardoor je naar de Verwijderde Scènes moet klikken voor de vervolgscène. Ondertussen word je weliswaar bij de les gehouden door de verhaallijn over de Russische consul die Henry Howell in de val wil lokken, maar daarbij op een voorgevoel van Teresa stoot waardoor z’n plan in de war wordt gestuurd, maar het is moeilijk om een gevoel van aanzwellende verveling te onderdrukken als het tempo zakt, want dan zit je gewoon op de eindscène te wachten.
 

Die eindscène is zondermeer spectaculair. Koldo Sella had maar 5,8 miljoen euro ter beschikking voor dit project, maar dat is er niet aan te zien. Om binnen het budget te blijven was hij verplicht om de lichte Duitse bommenwerpers met CGI tevoorschijn te toveren, maar dat was ons tijdens twee opeenvolgende kijkbeurten niet opgevallen, terwijl in de luchtopnamen van de neerploffende thermietbommen verbluffende effecten zijn gecreëerd en de brandende huizenblokken zeer realistisch ogen: het puin vliegt naar alle kanten en de instortende daken en muren dragen op een efficiënte manier bij aan de dramatische spanning. Nee, Koldo Serra hoeft wat in deze niet onder te doen voor een productie zoals Pearl Harbor waarvoor destijds (2001) 140 miljoen dollar op tafel werd gelegd…
 

Interessant bijrollen zijn er voor Ingrid García Jonsson als de fotografe Martha, die in tegenstelling tot Henry Howell wél bereid is om haar leven te riskeren voor die ene foto die de Amerikaanse en Europese publieke opinie kan wakker schudden en choqueren; voor Burn Gornman (The Hour, 2011-2012; Spies Of Warsaw, 2013) die met z’n aparte gelaatstrekken uitstekend geschikt is voor de rol van Duitse of Russische smeerlap (hier als de Russische consul), en voor Jack Davenport (Coupling, 200-2004; Pirates Of The Caribbean 2 : Dead Man’s Chest, 2006) als Teresa’s Russische chef Vasyl, een personage dat halverwege de film van aanbidder in vijand verandert omdat hij z’n broer in Siberië probeert te redden ten koste van een vijand van de revolutie zoals dat in Moskou-jargon wordt genoemd. Een interessante maar moeilijke rol.

We houden aan Guernica een dubbel gevoel over: een belangrijk initiatief omdat het om de allereerste verfilming gaat over het gruwelijke verhaal achter Picasso’s indrukwekkende schilderij; anderzijds een gevoel dat Kolo Silla niet voldoende sterke verhaaltjes ter beschikking had voor een film van 106 minuten, waardoor de aandacht af en toe verslapt.
 

De Duitse luchtmachtkolonel Wolfram von Richthofen gebruikte tijdens WOII zijn Guernica-ervaringen om Warschau en Stalingrad in puin te leggen.