FILM
In essentie is HHhH: The Man With The Iron Heart het biografische portret van nazikopstuk Reinhard Heydrich, het brein achter de Holocaust, en het verslag van de aanslag die in de loop van 1942 op zijn leven werd gepleegd door de jonge Tsjechoslovaakse rekruten Jozef Gabcik en Jan Kubis. Zij zouden operatie Anthropoid niet overleven, maar Heydrich evenmin. Hij overleed kort na de feiten aan z’n verwondingen.

Om praktische redenen valt de film uiteen in twee delen, want regisseur Cédric Jimenez begint z’n verhaal in 1929 op het moment dat de blonde commandant Reinhard Heydrich oneervol wordt ontslagen uit de Reichsmarine na een klacht van een jonge vrouw i.v.m. mishandeling en een gebroken huwelijksbelofte. Dat haar vader belangrijke contacten had in Berlijn, het speelde uiteraard niet in het voordeel van de beklaagde. Op dat moment is er uiteraard nog geen sprake van de Tsjechoslovaken die vanuit Schotland een aanslag op zijn leven zullen voorbereiden. Jozef Gabcik is in 1929 net 17 geworden, z’n collega Jan Kubis nauwelijks 16. Allebei te jong voor een dergelijk project...

 

Dat geeft de regisseur de kans om uitgebreid in te gaan op het traject dat Reinhard Heydrich aflegt tussen z’n veroordeling eind jaren twintig en de dag dat over zijn leven wordt beslist in 1942. Zijn ontmoeting met de aantrekkelijke blondine Lina von Osten in 1930 zal zijn leven in een totaal nieuwe richting sturen, want zij vertelt hem dat ze lid is van de NSDAP en dat ze zinnens is om ooit opnieuw het luxeleventje te leiden van haar familie – lage aristocratie uit het Nood-Duitse Kiel – vóór de beurskrach en de economische crisis. Zij zorgt voor een tête-à-tête met Heinrich Himmler die net op dat moment op zoek is naar een nieuwe chef voor de veiligheids- en spionagedienst van de SS. Heydrich krijgt de job en leidt in 1934 samen met Himmler de zgn. Nacht van de Lange Messen, om de top van de SA (Sturmabteilung) weg te vegen, oppositie in de schoot van de nazipartij definitief de mond te snoeren en Hitlers machtspositie te consolideren.

 

Als hoofd van de Einsatzgruppen, een speciale taskforce die in het spoor van de Wehrmacht in Oost-Europa ruim 2 miljoen burgers vermoordt (waaronder 1.3 miljoen joden), komt Heydrich in Berlijn op de radar. Hitler noemt hem de man met het ijzeren hart en bevordert hem on 1939 tot Reichsprotektor van Bohemen en Moldavië en halverwege de film zien we opnieuw de beelden van de aanslag door de beide jonge Tsjechoslovaakse rekruten in Praag. Dat zou in elke andere productie wellicht het hoogtepunt én de eindscène zijn, maar regisseur Cédric Jimenez gebruikt dat cruciale moment om de focus te verleggen naar het Tsjechoslovaakse verzet dat zich in een opleidingskamp in Schotland voorbereidt op de aanslag. We zien hoe de beide jongemannen worden gedropt in de buurt van Pilzen en opgevangen door contactpersonen die ze naar Praag brengen waar de laatste voorbereidingen worden getroffen (en waar ze tussendoor verliefd worden op een plaatselijke schoonheid), maar spannend is het niet: er is nauwelijks actie en de beide figuren zijn amper interessant of relevant, waardoor er terecht geen sprake is van een poging tot karakteruitdieping. Pas op het moment dat we voor de derde keer de aanslagscène op gang zien komen, gevolgd door een zeer gewelddadige en uitstekend in beeld gebrachte afloop, keert de spanning terug en sluit deze film aan bij het interessante eerste deel.

 

The Man With The Iron Heart is gebaseerd op de succesvolle roman HHhH (staat voor Himmlers Hirn heisst Heydrich – Himmlers Hersenen heten Heydrich) van de Franse schrijver Laurent Binet uit 2010. Wat werkt in een boek, werkt niet per se in een film en regisseur Cédric Jimenez levert het bewijs. Het is nl. een foute keuze om de film – net zoals de roman overigens – in 1929 te laten beginnen. Daardoor wordt de voorbereiding van de aanslag naar een veel later tijdstip verschoven en is er van een coherent scenario geen sprake. Jimenez had de film beter ergens na 1940 laten beginnen, waardoor de samenzweerders veel eerder in beeld konden komen en hij de voorgeschiedenis van Reinhard Heydrich in verschillende korte flashbacks (i.p.v. één lange) tussen het materiaal had kunnen monteren.

 

Gezien de vele situaties die aan bod komen, is er weinig ruimte voor karakteruitdieping, al zit wellicht niemand echt te wachten op de motivatie van booswichten zoals Heinrich Himmler (overigens  uitstekend gespeeld door Stephen Graham, die u herkent als Al Capone uit Boardwalk Empire, 2010-2014) en Reinhard Heydrich (overtuigend neergezet door Jason Clarke, die in 2012 ook al een sterke indruk maakte als het hoofdpersonage in Kathryn Bigelows Zero Dark Thirty). Interessantste personage is evenwel Lina van Osten (later Lina Heydrich), de vrouw die Reinhard Heydrich na zijn in het water gevallen carrière bij de Reichsmarine in de richting van de nazipartij manoeuvreert, want, zo vertrouwt ze Himmler toe, hij is tot grootse dingen in staat. De echte Linda Heydrich zou na de oorlog beweren dat ze nooit op de hoogte was geweest van de misdaden die haar echtgenoot had gepleegd… De rol wordt uitstekend gespeeld door de Engelse actrice Rosamund Pike, die charme combineert met intelligentie en overtuiging en ook later – als de fascistische droom zo goed al aan diggelen ligt -  het gedachtengoed trouw blijft, waarmee wordt aangetoond dat de aanhangers van Hitler en van de nazipartij niet alleen moeten worden gezocht onder het gewone volk.