FILM
Legerchirurg dr. William Chester Minor (Sean Penn) heeft in de oorlog een deserteur moeten brandmerken in het gezicht. Sindsdien lijdt de man aan paranoïa, en meent hij dat de man, Declan Reilly (Ruaidhri Conroy), hem overal volgt, tot op zijn slaapkamer toe. In een vlaag van waanzin schiet Minor de eerste de beste voorbijganger dood. De rechtbank verklaart hem ontoerekeningsvatbaar, en hij wordt veroordeeld tot levenslange opsluiting in de psychiatrische instelling van dr. Richard Brayn (Stephen Dillane). Bij een ongeluk met een valhek kan dr. Minor echter het been van een bewaker amputeren, en hem zo van een gewisse dood redden, waardoor de man een lichter regime toebedeeld krijgt: zo mag hij zijn schildersspullen en zijn geliefde boeken behouden, dit allemaal zeer tot ongenoege van Eliza Merrett (Natalie Dormer), de weduwe van de man die is neergeschoten.

En dan nu iets totaal anders: leraar James Murray (Mel Gibson) is maar tot zijn veertiende naar school geweest, maar is autodidact en spreekt een taal of twintig. Zijn grote ambitie is om hét definitieve woordenboek der Engelse taal te schrijven, waarin niet alleen de woorden een betekenis krijgen, maar waar ook de historiek en het voorkomen in de literatuur geschetst wordt. Zo'n titanenwerk is natuurlijk te veel voor één man, en Murray plaatst dan ook een advertentie in de lokale kranten waarin hij burgers oproept om alle bestaande literatuur van de laatste eeuwen uit te vlooien op woorden en hun betekenis. Hij verhuist van Londen naar Oxford, en zijn vrouw Ada (Jennifer Ehle) schikt zich in de ambitie van haar man.

De advertentie komt onder ogen van dr. Minor, die een zelfde passie voor het woord deelt, en hij stuurt dan ook duizenden steekkaartjes naar Murray, vaak lemma's waar het team van Murray bij vast zit. Dankzij het werk van Minor geraakt het eerste deel van de encyclopedie eindelijk verschenen. Wanneer Murray dr. Minor voor zijn medewerking een bezoekje wil brengen, meent hij verkeerdelijk dat die laatste in het gekkenhuis werkt, en zijn verbazing is dan ook groot wanneer hij een patiënt blijkt te zijn. Het voortdurende werk aan het woordenboek heeft voor dr. Minor echter een helend effect, want zo lang hij aan het woordenboek werkt, vergeet hij toch voor even zijn achtervolgingswaanzin. Hij besluit het pensioen dat hij van het leger krijgt aan de weduwe Merrett te schenken. Die moet aanvankelijk niets hebben van de moordenaar van haar man, maar na een bezoek aan de instelling draait ze bij, en uiteindelijk wordt ze zelfs verliefd op de man. Geplaagd door schuldgevoelens krijgt die laatste echter een terugval.

En er zijn nog kapers op de kust. Voor de uitgever van het woordenboek, Philip Lyttelton Gell (Laurence Fox), die enkel denkt in functie van aantal verkochte exemplaren, duurt het allemaal veel te lang, en hij ziet Murray, die in Oxford intussen voor zijn werk een doctorstitel heeft ontvangen, liefst falen. Wanneer in de lokale pers uitlekt dat het eerste deel van de encyclopedie niet alleen een paar woorden ontbreken, maar ook dat het boek mede mogelijk is gemaakt door een geesteszieke, breekt de hel los, en dreigt Murray de controle over 'zijn' woordenboek te verliezen. Hem is er veel aan gelegen om dr. Minor zo snel mogelijk weer te laten genezen, maar de experimentele therapieën van dr. Brayn hebben van dr. Minor een menselijk wrak gemaakt.

Regisseur P.B. Shemran was onder zijn échte naam Farhad Safinia scenarist van Mel Gibsons martelpornofeest Apocalypto. Een nieuwe samenwerking met Gibson, de man die intussen zélf tegenwoordig de grootste mentale patiënt van Hollywood is, is op papier een recept voor een ongemitigeerde ramp. Gibson had 17 jaar daarvoor al de rechten op het boek The Surgeon of Crowthorne van Simon Winchester gekocht, en wilde vooral zijn visie doordrukken, maar de studio Voltage Pictures stak daar een stokje voor. Er was onder meer geen budget meer om scènes te filmen in Oxford, omdat de film al obsceen over het budget was, en er moest uitgeweken worden naar het 'goedkopere' Dublin, waar Trinity College model stond voor de Bodlean Library in Oxford. Gibson en zijn protégé-regisseur verlieten daarop het project en poogden om voor de rechtbank om de release van de film te verbieden. Gibson beet echter in het zand, en, rancuneus ventje als hij is, vertikte het om achteraf promotie te maken voor de film in welke vorm dan ook.

The Professor And The Madman is alleszins geen spek voor ieders bek. De film is beslist bij momenten wat langdradig, en je kan je afvragen hoe je meer dan twee uur kan vullen met entries in een woordenboek. Je krijgt echter op die twee uur topacteerprestaties te zien, niet in het minst van Sean Penn als de waanzinnige dr. Minor, die zijn schizofrene personage met verve uitbeeldt. Zelfs Gibson is vóór de camera nog best te pruimen als acteur, iets wat dubbel hard moet aankomen bij de man die nog maar een schaduw is van wat hij ooit was, en zich in alle mogelijke talen die zijn personage verondersteld wordt te spreken, van deze film wil distantiëren. Als Gibson wat toegeeflijker zou zijn geweest om promotie te maken voor deze prent, zou hij niet alleen een groter publiek bereikt hebben, maar misschien ook de aandacht getrokken hebben van de Academy, want onder meer Penns spel is Oscarwaardig. In bijrollen ontdekken we Game Of Thrones-alumni Natalie Dormer - altijd prettig om te zien - en Stephen Dillane - niet zo prettig om te zien -, alsook Laurence Fox, in een vorig leven de adjudant van inspecteur Lewis.

The Professor And The Madman wordt dus compleet bezoedeld door zot Melleke, niet vóór maar achter de camera. Zonde.

BEELD EN GELUID
The Professor And The Madman staat - we hadden al zoiets vermoed toen we zagen welk label de film uitbracht - op een singlelayerschijf, en dit heeft zo zijn gevolgen voor het beeld. Er zijn wat zwarte vegen te zien, en het beeld is niet vrij van posterisatie. Qua kleuren zijn blauw en groen weggefilterd, zodat het eindresultaat baadt in een zee van sepia. Het contrast werd dan ook nog eens opgeschroefd, wat wel tot resultaat heeft dat het zwart echt wel diep is, maar sommige scènes komen onnatuurlijk over. Of dit een bewuste keuze was van de makers, daar hebben we het raden naar, want we hebben geen buitenlandse screenshots om mee te vergelijken. De geluidsband is uitgevoerd in DTS-HD MA 5.1, en is adequaa genoeg voor een film die voor 95 % bestaat uit academische uiteenzettingen. In de overige 5% wordt er al wel eens leuk uitgehaald met surrounds, onder meer in de scènes waarin de kinderen van Murray buiten in de sneeuw spelen, of in de achtergrondgeluiden van de psychiatrische instelling.

EXTRA'S
Naar verwachting bevat ook deze Dutch FilmWorks-cheapie geen extra's, behalve dan verplicht opgelepelde cross-promotionele trailers, waar we uiteraard geen punten voor toekennen.

CONCLUSIE
The Professor And The Madman is een goede film, niet dankzij maar ondanks Mel Gibsons betrokkenheid. De presentatie van Dutch Filmworks is er vooral op gericht om zo goedkoop mogelijk een schijf op de markt te hebben.