CONCERT
Ze had eigenlijk concertpianiste willen worden, want dat was haar grote droom, maar na een vruchteloze toelatingspoging tot de prestigieuze Julliard School in New York City en een afwijzing aan het Curtis Institute, zat er voor de jonge zwarte Eunice Kathleen Waymon niets anders op dan haar ambities bij te stellen. Achteraf weet Nina Simone de dubbele afwijzing aan haar zwarte huidskleur, want in het begin van de jaren 50 was de situatie van zwarten in Amerika nog zeer precair, maar het gebrek aan fondsen speelden allicht ook een rol evenals als haar onstuimig karakter en vurig temperament die in geen van beide instellingen op begrip konden rekenen. De zwarte artieste zag zich dus om den brode verplicht om een baantje als pianiste in een blues- of jazzclub aan te nemen en het budget aan te vullen met pianolessen aan kinderen en tieners. 

Maar een groot en zeldzaam talent wordt uiteindelijk toch ontdekt, vooral waar zoals in Atlantic City vertegenwoordigers van grote platenmaatschappijen bijna voortdurend op pad zijn om jonge artiesten voor hun label te werven. In Nina Simones geval kwam de interesse van de professionals evenwel pas nadat ze door het enthousiaste publiek was ontdekt. Haar aparte pianospel, authentieke stem en perfecte repertoirekeuze lokten na een tijdje heel veel volk en dat bleef uiteindelijk niet onopgemerkt. In 1954 nam ze de artiestennaam Nina Simone aan (Nina als verbastering van het Spaanse niña (klein meisje), de bijnaam die een jeugdvriendje haar gaf, en Simone naar de Franse actrice Simone Signoret, die ze eerder dat jaar in Casque d’Or had gezien), en in 1958 – ze was toen net 25 geworden - nam ze Gerswins I Love You, Porgy op, dat ze kende van een Billy Holiday-album. Het was Nina Simone enige top 20-hit in Amerika en werd gevolgd door Little Girl Blue, haar eerste langspeelplaatrelease.

In de jaren zestig kwam het rassenvraagstuk op de politieke agenda in de VS en Nina Simone werd één van de voorvechters voor gelijke behandeling van zwarte medeburgers. Op haar debuutalbum voor Philips (Nina Simone in Concert, 1964) koos ze voor het eerst openlijk positie in de song Mississippi Goddam, naar aanleiding van de moord op Medgar Evers en de bomaanslag op een kerk in Birmingham (Alabama) die het leven kostte aan vier zwarte kinderen. De single werd in een aantal zuidelijke staten van de VS geboycot, maar daardoor liet Nina Simone zich niet afschrikken, want haar boodschappen ten voordele van de burgerrechtenbeweging werden nadien een onderdeel van haar liveconcerten waarin ze tevens ook meer een meer aandacht schonk aan haar Afrikaanse roots. In tegenstelling tot Martin Luther King predikte Nina Simone de gewelddadige revolutie en noemde zich een voorstander van de gewapende strijd van zwarte Amerikanen voor de oprichting van een eigen staat. Dat standpunt werd haar niet in dank afgenomen en na een mislukt huwelijk, problemen met de Amerikaanse belastingdiensten over onbetaalde schulden en een reeks tegenvallende concertdeals verkaste Nina Simone naar Afrika, maar vooral naar Europa waar ze tot op het einde van haar leven populair bleef.

Nina Simone bleef er haar hele jonge leven van overtuigd dat ze op een dag een klassieke concertpianiste zou zijn en zelfs toen ze al een zekere naam had in Amerika én Europa bleef ze erop hopen de hogere studies ooit aan te vatten. Het zou er nooit van komen, want toen de financiële beperkingen min of meer van de baan waren, waren er de platenbazen die haar voortdurend onder druk zetten om nieuw werk op te nemen en liveconcerten toe te zeggen.  Maar Nina Simone beschouwde haar populaire carrière altijd als een tweederangs keuze, want in gedachten zag ze zich werk van Bach, Beethoven en Mozart spelen met een filharmonisch orkest. Haar frustratie reageerde ze niet alleen op haar familie en haar omgeving af, maar ook op de concertorganisatoren die bijgevolg steeds minder geneigd waren om haar te programmeren, want vaak weigerde ze op het laatste nippertje om aan een optreden te beginnen (tenzij er extra geld werd geboden) of verliet ze na een paar nummers het podium omdat ze ontevreden was over de reacties van het publiek of omdat het niet reageerde zoals zij zich dat had voorgesteld. Optredens van Nina Simone waren m.a.w. risico-ondernemingen die haar carrière niet ten goede kwamen: ze schold vaak op het publiek of ze maakte denigrerende opmerkingen, maar veel pijnlijker was haar gewoonte om over haar persoonlijke problemen te beginnen, wat niet zelden eindigde als een zielig zelfbeklag.

Ook in Montreux ontsnapte Nina Simone zelden aan haar demonen en de praatjes tussen de liedjes zijn dan ook meer dan eens veel te lang, nietszeggende, cryptisch of gewoon saai of zelfs pijnlijk en ze zijn een smet op haar faam als één van de grootste vrouwelijke vocalisten van de 20ste eeuw. Tussen 1968 en 1990 trad ze vier keer op in de mondaine Zwitserse stad. Op deze dvd staat het hele optreden uit 1976, aangevuld met uittreksels uit de concerten van 1987 en 1990. Pianospel en stem blijven gedurende die hele periode van dezelfde hoge kwaliteit, maar de 43-jarige uit 1976 is 14 jaar later een oude vrouw geworden.

Playlist:
1976
01. Little Girl Blue
02. Backlash Blues
03. Be My Husband
04. I Wish I Knew (How It Would Feel to be Free)
05. Stars/Feelings
06. African Mailman

Bonus Tracks
1987
07. Someone to Watch Over Me
08. My Baby Just Cares For Me
1990
09. I Loves You, Porgy
10. Liberian Calypso
11. Four Women/Mississippi Goddam
12. Ne Me Quitte Pas (Don't Leave Me)

Nina Simone was er niet de artieste naar om uitgebreide concerten te geven. Met iets meer dan een uur geldt het concert uit 1976 als een standaardvoorbeeld van een Simone-concert. De artieste lijkt enigszins verbaasd wegens het enthousiaste applaus en staart een beetje onbehouwen naar het publiek. Maar met het rustige jazznummer Little Girl Blue, uit haar debuutalbum uit 1958, maakt ze onmiskenbaar een grote entree. Het krachtige Blacklash Blues uit haar eerste RCA-album op tekst van de zwarte activist Langston Hughes levert meteen het bewijs van haar engagement voor de goede zaak. Iedereen nam een stukje van me, klaagt ze al rappend in Be My Husband, dat een complete make-over krijgt ten opzichte van de studioversie op het album Pastel Blues uit 1965. Het weemoedige Wish I Knew (How It Would Feel to be Free) zou zowaar het lijflied kunnen zijn van een artieste die haar hele leven lang tussen drie continenten heeft gezworven. Janis Ians Stars wordt vervolgens gekoppeld aan het overbekende Feelings dat Nina Simone helemaal ontdoet van z’n kleffe sentimentaliteit, om te besluiten met het ritmische African Mailman, waarvoor zelfs een Senegalese drummer naar Montreux is gehaald.
 

Met Someone to Watch Over Me kiest Nina Simone resoluut voor een Gershwin-klassieker en vervolgens brengt ze een gereviseerde versie van My Baby Just Cares For Me, een nummer dat ze drie decennia eerder opnam, maar dat in 1987 een wereldhit werd dankzij de reclamecampagne voor Channel No. 5 op de Engelse televisie. Pittig detail: Nina Simone liep meer dan een miljoen dollar aan royalty’s mis, want de rechten van het nummer verkocht ze in de jaren vijftig aan Bethlehem Records voor 3000 dollar. Ik heb geen parfum… en het geld ook niet, murmelt ze zachtjes en haalt meteen hard uit naar de vele bootlegs van haar werk waarop ze geen cent verdient.
 

Uit het concert van 1990 zijn vier nummers voor deze dvd-release overgehouden. Uiteraard mag de Gershwin-klassieker I Loves You, Porgy niet ontbreken, haar enige echte hit in Amerika, waarmee ze zich de onsterfelijke faam verzekerde van grote namen zoals Billy Holiday, Bessie Smith en Ella Fitzgerald. In Liberian Calypso neemt Nina Simone het publiek en de dvd-kijkers mee naar Afrika. Het gevoelige Four Woman draagt ze op aan Nelson Mandela die eerder dat jaar was vrijgelaten door het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime en in het geüpdate Mississippi Goddam gaat ze te keer tegen Bush, Reagan en Thatcher die het niet op de zwarte man, maar op de arme medemens gemunt hadden. Afsluiten doet Nina Simone deze bonussectie met het bloedmooie Ne Me Quitte Pas (Don't Leave Me), wat ons betreft de op één na beste versie die van het nummer ooit is gemaakt.