SERIE
Tijd is een wiel dat alsmaar voortwentelt. De toekomst is het verleden, en mensen die duizenden jaren geleden stierven, worden wedergeboren. In deze wereld is ook magie aanwezig, de Ene Kracht, en deze is strikt verdeeld in een mannelijke helft, saidin, en een vrouwelijke, saidar. Tijdens de laatste Eeuw der Legenden, voor het Breken van de Wereld, heeft de Draak, Lews Therin Telamon (Alexander Karim), de Duistere opgesloten in zijn gevangenis. De Duistere heeft echter nog een laatste keer uitgehaald, en heeft de mannelijke helft van de Ene Kracht bezoedeld. Mannen die saidin geleiden, worden er op de duur waanzinnig door. Toch spreekt de voorspelling dat de Draak zal herrijzen en de wereld redden - of opnieuw breken.




De vrouwen die saidar kunnen geleiden, noemen zichzelf de Aes Sedai, en ondanks het feit dat ze hun krachten kunnen inzetten voor het goede, worden ze niet altijd met dezelfde egards behandeld. Zo zijn er de Witmantels, een bende religieuze zeloten die op de vrouwen jagen en hen doden. De Aes Sedai zelf zijn gebonden door hun Drie Eden. Zo kunnen ze niet liegen, en kunnen ze de Ene Kracht niet gebruiken als wapen, tenzij tegen Schaduwgebroed.




En daar begint het verhaal, in een verafgelegen dorpje dat Tweewater heet. De Aes Sedai Moiraine Damodred (Rosamund Pike) arriveert er samen met haar zwaardhand Lan (Daniel Henney). Moiraine heeft een sterke aanwijzing dat de Draak er hergeboren is, en nu ongeveer de leeftijd van achttien jaar moet hebben bereikt. In Tweewater wordt haar aandacht getrokken door vijf jongeren: de schaapherder Rhand Altor (Josha Stradowski), de ritselaar Mart Cauton (Barney Harris), de smid Perijn Aybara (Marcus Rutherford), de wijsheid-genezeres van het dorp Nynaeve Almaeren (Zoë Robins) en de dochter van de herbergier, Egwene Alveren (Madeleine Madden). Moiraine is ervan overtuigd dat één van hen de Herrezen Draak moet zijn, maar vooraleer ze verder onderzoek kan doen, wordt het dorp aangevallen door Trolloks, moordende schaduwwezens die wel eens graag een portie mensenvlees lusten, aangevoerd door een Myrddraal, een wezen met twee ogen te weinig en een honderdtal tanden te veel om een mens te zijn. De groep moet vluchten, terwijl de Trolloks in Tweewater een slachting aanrichten.




Met Moiraine gewond in de strijd, heeft Lan geen andere keuze dan de groep naar Shadar Logoth te laten vluchten, een vervloekte stad waar zelfs de Trolloks angst voor hebben. Daar geraakt Mart in contact met een dolk die langzaam bezit van hem neemt en het leven uit hem zuigt. Wanneer de smet van Shadar Logoth de groep in stukken uit elkaar trekt, geraken de kinderen uit Tweewater gesplitst. Perijn en Egwene kruisen het pad van de ketellappers, een zigeunerachtig volk dat geweld heeft afgezworen, maar ze worden al snel ingehaald door de Witmantels. De ondervrager Eamon Valda (Abdul Salis), een sadist eerste klas, is ervan overtuigd dat Egwene een Aes Sedai is, en hij martelt de twee. Daarbij komt er bij Perijn een ongewone gave naar boven. Rhand en Mart ontmoeten dan weer de speelman Thom Merrilin (Alexandre Willaume), die niet is wie hij lijkt en hen helpt te ontkomen aan het schaduwgebroed.




De groep ontmoet elkaar weer in Tar Valon, de stad waar de Witte Toren is gevestigd, het machtscentrum van de Aes Sedai. Mart is echter dodelijk ziek geworden van de dolk en moet dringend door de Aes Sedai geheeld worden. Moiraine wordt door de Amyrlin Zetel Siuan Sanche (Sophie Okonedo), het hoofd van de Aes Sedai, uitgestuurd naar het Oog van de Wereld, in een poging om de Duistere tegen te houden. Maar er zijn ook nog Verzakers op het pad, getrouwen van de Duistere, en één van hen, Ba'alzamon (Fares Fares), heeft het op Rhand gemunt. Voeg daarbij nog een valse Draak, Logain Ablar (Álvaro Morte), die een oorlog in de staat Gheldan heeft ontketend, en het plaatje is compleet.

Ik ben nogal belezen in fantasy, en de vijftien delen (veertien delen en een prequel) van wijlen Robert Jordans epos The Wheel Of Time, of in het Nederlands Het Rad Des Tijds, zijn voor mij de beste boeken die ooit geschreven zijn. Jordan had last van uitstelgedrag en kon zijn serie maar niet beëindigen; na zijn dood heeft de bekende fantasy-auteur Brandon Sanderson, die net als Jordans weduwe Harriet McDougal uitvoerend producent van deze reeks is, uit de nota's van Jordan nog drie finale delen geput die het verhaal tot een bevredigend einde hebben gebracht. Toen Amazon bekend maakte dat ze een poging zouden doen om de quasi onverfilmbare reeks toch in een televisiereeks te gieten, waren mijn verwachtingen hooggespannen. En ik moet toegeven dat het resultaat een beetje teleurstellend is.




In de eerste plaats komt dat door de overdreven wokeness in de reeks. De inwoners van Tweewater zijn een raciaal gemengde groep, wat lijnrecht de boeken tegenspreekt, waarin wordt gesteld dat de kracht van het oude Manetheren net in Tweewater gevrijwaard werd omdat de inwoners sinds generaties onder elkaar zijn blijven trouwen, met als enige uitzondering Rhand zelf - om redenen die later duidelijk worden. Niet dat er geen plaats is voor andere rassen in Jordans epos: personages zoals het Zeevolk, die in volgende delen een belangrijke rol toebemeten krijgen, zijn duidelijk donkerhuidig, en ook de kroonprinses van de Seanchanen, Tuon, wordt geacht de donkerste huid te hebben die een mens ooit heeft aanschouwd. Dat dan Egwene en Nynaeve per se door actrices uit de zwarte gemeenschap moeten worden gespeeld, staat een beetje haaks op het gegeven.




Ten tweede wordt in de reeks lang gespeculeerd wie van de Vijf van Tweewater de Draak is. In de boeken wordt er vanaf het begin geen twijfeld over gezaaid dat het Rhand is, maar zoals in de reeks veronderstellen dat de Draak ook een vrouw kan zijn, in casu Egwene, spreekt opnieuw de interne logica van de reeks tegen, want de Draak wordt geacht uiteindelijk waanzinnig te worden van het gebruik van saidin, wat impliceert dat het een man is.




Daarnaast zijn er nog tal van kleinigheden waar de boekenlezer zich aan zal storen. Rhand en Mart reizen niet naar Tar Valon in de boeken, maar naar Caemlin, wat onder meer maakt dat de ontmoeting met prinses Elayne, die gecast is in het tweede seizoen, niet plaatsvindt. Van de boottocht met Baile Domon is er ook al geen sprake meer. Ook de Ogier Loial, die geacht wordt een reus te zijn, wordt gespeeld door een zwarte acteur, Hammed Animashaun, met te veel prostetische make-up, terwijl de Ogier verondersteld wordt dubbel zo groot te zijn als een mens. Het dient evenwel gezegd dat Hammed Animashaun de maniertjes van Loial bijzonder goed onder de knie heeft. Min is al even slecht gecast, door een Aziatische vrouw die ongeveer het dubbel van de leeftijd heeft die Min geacht wordt te hebben. Ook de lesbische relatie die Moiraine plots lijkt te hebben met Siuan Sanche staat als een tang op een varken. De grootste zonde is echter dat bij de confrontatie in de laatste aflevering aan het Oog van de Wereld de personages van de Verzakers Aginor en Balthamel gewoon uit de reeks zijn gesneden, wat me doet vermoeden dat er op het aantal Verzakers is beknibbeld - terwijl het voor de interne logica van de reeks essentieel is dat die met dertien moeten zijn. Ook bij de laatste confrontatie met de Trolloks is er duidelijk beknibbeld op grootschalige actiescènes. Acteur Barney Harris, die met Mart één van de belangrijkste rollen speelt, zag de bui al hangen en gaf er na aflevering zes de brui aan. Terwijl zijn rol hercast wordt voor het tweede seizoen, worden er in het scenario opnieuw kunstgrepen toegepast die normaal het daglicht niet zouden mogen zien.




Het heeft overigens geen haar gescheeld, of de televisieserie zou nooit gemaakt geweest zijn. De rechten voor de verfilming lagen oorspronkelijk bij FXX, en om te voorkomen dat die zouden vervallen, hadden die een verfilming gemaakt van Winter Dragon, de proloog van het eerste boek, met in de hoofdrol Billy Zane (Titanic). De proloog werd ongeveer uitgezonden om drie uur 's nachts, en "amateurtoneel" zou nog een te vriendelijke omschrijving zijn voor het treinwrak dat gepresenteerd werd. Het fragment is nog te vinden op youtube, maar zoals vaak geldt: kijken op eigen risico. Net zoals de infameuze Fantstic Four- en Captain America-verfilmingen diende dit vehikel dus enkel om te voorkomen dat de rechten zouden terugkeren naar de rechthebbenden, in casu weduwe Harriet McDougal, goed wetende dat Amazon interesse had voor de verfilming. De rest van de saga is uitgevochten geweest voor de rechtbank, en - guess what? - FXX trok aan het kortste eind.

Sommige dingen doet showrunner Rafe Judkins wel goed: zo ziet Shadar Logoth er precies uit zoals in de boeken omschreven wordt, zijn de Witmantels en dan vooral Eamon Valda extreem goede opponenten you love to hate, is er veel werk gestoken in het uitbeelden van de ketellappers, is de in het boek niet voorkomende scène waarin Logain gevangen wordt een welkome aanvulling, en is vooral Daniel Henney als Lan zeer goed gecast. En ik besef dat een verfilming van een boek zelden iets oplevert als het letterlijk gebeurt, zeker een bijbels werk als dat van Jordan. De veranderingen die pakweg in Game Of Thrones, hetgeen nog het meest te vergelijken is met The Wheel Of Time, zijn aangebracht, vooraleer het bronmateriaal was opgedroogd en Benioff en Weiss zelf zijn beginnen knoeien met het scenario, waren bijvoorbeeld ook perfect verdedigbaar, zeker in een reeks met honderden personages. The Wheel Of Time kreunt echter onder te veel kleine wijzigingen die in de latere boeken belangrijk blijken te zijn en onder een overdreven laag woke, zodanig dat de reeks nu uiteindelijk iets is geworden dat niet slecht kan genoemd worden, maar geen rigoureuze verfilming van Jordans boekenreeks is. Grosso modo het eerste van de veertien boeken verfilmen in amper acht afleveringen, is ook niet bepaald de gelukkigste keuze.




BEELD EN GELUID
Deze reeks wordt (voorlopig) exclusief uitgebracht door de Engelse keten HMV en haar dochteronderneming Fopp. Geen van beide levert schijven aan het Europese vasteland, dus ofwel moet u een trip over de plas maken, ofwel veilingsites in het oog houden. De acht afleveringen zijn gelijkmatig gespreid over twee disks, en doordat er alleen maar een Engelse DTS-HD MA 5.1-track aanwezig is, is de ruimte op de schijf meer dan voldoende om een goede beeldkwaliteit te garanderen. De reeks is geschoten in Tsjechië, en de natuurlandschappen waarbij kunstmatig grote bergketens en tot de verbeelding sprekende steden aan toegevoegd zijn zoals Tar Valon, zijn aangenaam om te bekijken. De kleuren zijn soms fel, zoals de diverse kleuren die de zeven Ajahs van de Aes Sedai gebruiken om elkaar te doen onderscheiden. Ook het geluid is fijn, met een paar creepy scènes zoals de tocht door de saidinwegen. Niets om over te klagen, dus.




EXTRA'S
Het bonusmateriaal zit samen met de Duistere voorlopig nog opgesloten in de Bres van de Wereld, verzegeld met zeven cuendillar-zegels. Om maar te zeggen: niks.

CONCLUSIE
Had Rafe Judkins zich niet zo bezondigd aan het willen doordrukken van zijn eigen visie op Jordans werk, zou dit een topreeks geweest zijn. Nu is het hoogstens een reeks die toevallig qua namen en gebeurtenissen een beetje lijkt op het werk van Jordan.