FILM
Vera Katkov (Geraldine James), een verlopen Russische edelvrouw, wil haar dochter Natalia (Emily Watson) maar wat graag van de straat helpen, en heeft tijdens een vakantie in Italië een perfecte match voor haar gevonden in de persoon van de oersaaie Franse edelman Jean de Stassard (Christopher Thompson). Natalia is echter meer geïntrigeerd door de wereldvreemde schaakspeler Aleksandr Luzhin (John Turturro), die gezegend is door zijn genialiteit en tegelijkertijd vervloekt door zijn hopeloze incompetentie om zich naar de algemene gangbare normen te schikken. Voortdurend komen bij hem de herinneringen boven aan zijn jeugd (waarin hij vertolkt wordt door de jonge Alexander Hunting), waarin hij reeds uitblonk als schaakgrootmeester, maar daarbij de rest van zijn opleiding verwaarloosde. En het resultaat is navenant: Luzhin is een meesterlijke schaker geworden, onder impuls van zijn sinistere mentor Leo Valentinov (Stuart Wilson), maar voor de rest is hij compleet niet in staat om te functioneren in de maatschappij. Enkel Natalia is gecharmeerd door zijn onhandigheid en kinderlijke naïviteit, en alhoewel ze elkaar nog maar één keer voordien gesproken hebben, vraagt Luzhin haar ten huwelijk, en tot afgrijzen van haar ouders neemt Natalia het aanbod ernstig. Luzhin neemt het in het toernooi intussen op tegen de befaamde doctor Salvatore Turati (Fabio Sartor), en de emotionele stress die gepaard gaan met de nieuwe, voor hem onbekende gevoelens van verliefdheid, doen hem alvast geen briljante start nemen. Bovendien is Valentinov ook aanwezig op het schaaktoernooi, en zou die zijn leerling liefst op een zo schandelijk mogelijke wijze kopje onder zien gaan. Maar of kwaliteit uiteindelijk komt bovendrijven?

The Luzhin Defence heeft alles mee om een stijlvolle en intrigerende film te zijn: een oscarwinnende regisseur, de Nederlandse Marleen Gorris (Antonia, 1995), prachtige lokaties en kostuums die de sfeer van het Italië in de jaren '20-'30 oproepen, en vooral twee schitterende hoofdacteurs. Auteur van het oorspronkelijke boek was bovendien Vladimir Nabokov, die roem (én een reputatie) verwierf met zijn schandaalboek Lolita, tweemaal verfilmd door Stanley Kubrick en Adrian Lyne. Maar toch mist de film iets essentieels: inhoud. Marleen Gorris is enorm goed in het creëren van complexe personages met diepgang, maar eens dat alle stukken op het schaakbord staan, om eens een passende beeldspraak te gebruiken, weet ze niet of ze er nu voor-of achteruit mee moet. Als je al het klatergoud en de marmeren beelden even wegdenkt, blijft er feitelijk een mager romantisch niemendalletje over, het klassieke verhaal over een onmogelijke liefde en een schurk langs de zijlijn die alles doet om stokken in de wielen te steken. Het geheel heeft dan maar om den brode een intellectuele schijn meegekregen doordat het geheel in het gezelschap van de schaak-wereldtop wordt gesitueerd; of dat is toch de indruk die we moeten krijgen. En als we de cliché's mogen geloven - of ook al als we naar de biografie van Bobby Fisher kijken - kan men in deze denksport de top niet bereiken zonder tot een wereldvreemde parvenu te verworden die niet zonder hulp de weg naar het toilet kan vinden. John Turturro doet wel zijn best om de tics van zijn personage geloofwaardig te maken, maar naarmate zijn karakter zich voor de liefde van zijn leven begint open te plooien, wordt zijn incoherent gebabbel soms net iets té coherent om hem nog langer geloofwaardig als idiot savant af te schilderen. Films waarin genialiteit gepaard gaat met waanzin hebben we al in overvloed gezien. Of het nu gaat om een pianist (Shine), een componist (Amadeus), een schilder (Pollock) of desnoods een professionele kaartenteller (Rain Man), uiteindelijk brengt deze film alleen maar wat we al anders en beter hebben gezien. En we kennen intussen zowat de boodschap: alle artistieke genieën zijn op zijn minst één vijs kwijt, mogelijk zelfs meer. Kortom, The Luzhin Defence is een film met een enorme uitstraling en potentieel, maar op de één of andere manier komt het er allemaal niet uit. De scherpe kantjes zijn er iets te driftig afgevijld, en de pap glijdt soms iets té goed binnen. Wat de film desondanks toch een kijkbeurt waard maakt: de dramatische ontknoping, de mooie sfeersetting, en vooral Emily Watson. Zij voegt aan haar erelijst van meer Europees getinte kwaliteitsfilms zoals Breaking The Waves, Hilary & Jackie en Angela's Ashes alweer een rol toe om trots op te zijn. Watson kan erg overtuigend zijn als onzekere, hulpbehoevende vrouw, zoals ze in Breaking The Waves en Red Dragon heeft getoond, maar ook de rol van een aristocrate-aan-lager-wal met toch een ijzeren wil, zet ze neer met volle overtuigingskracht.

BEELD EN GELUID
Wat we hier krijgen, is alweer een titel waarvoor de rechten in Groot-Brittanië bij Entertainment In Video liggen, en die daardoor bijna automatisch in de directe afprijsbakken-collectie van RCV verzeilt. De film wordt gelukkig uitgebracht in een anamorfische 1.85:1-uitvoering, en feitelijk mogen we al blij zijn dat we tenminste het juiste beeldformaat voorgeschoteld krijgen. De beeldkwaliteit kan ermee door, maar de kleuren zien er niet fris uit, het beeld mist scherpte, vooral in donkere scènes, en er zit behoorlijk wat ruis op. Printbeschadigingen zijn er niet, en gegeven dat dit een single layer-disc is valt het met de compressiefouten al bij al nog redelijk mee. Van de Engelse 2.0-geluidstrack worden we ook al niet erg vrolijk, want alhoewel een film als deze niet echt behoefte heeft aan een uitgebreide dynamiek, heeft ook de muziek, waarvan Wals #2 van Dimitri Shostakovich het hoogtepunt zou moeten zijn, de diepgang van een betonnen afdekplaat. Waarom de Engelse 5.1-track die we op de UK-versie terugvinden ons niet gegund werd, kunnen we alleen maar raden, maar als we dan toch mogen raden, gokken we beslist op: "het mocht niet te veel kosten".

EXTRA'S
Ook de featurette van de UK-versie is op deze disc niet te vinden. Het enige wat we als "extra" zouden moeten beschouwen zijn drie cross-promotionele trailers. Omdat die bij het opstarten van de disc verplicht te bekijken zijn, verliest de extra-kwotering daardoor ook nog het enige half puntje dat we onder normale omstandigheden aan een dergelijke "extra" zouden toekennen.

CONCLUSIE
Het is dat de film voor werkelijk een habbekrats te koop is, want de technische afwerking van deze The Luzhin Defence is verre van memorabel. De film zelf is niet het meesterwerk van Gorris waar we op te wachten zaten, ongeacht in hoe een groot lettertype RCV op de cover ook beweert van wel.