FILM
"Als ik al lopend de bocht bereik vóór de auto, dan leeft Manech", "als de appelschil zo meteen in stukken op tafel valt, dan zie ik hem nooit weer", "als de conducteur in de coupé komt vóór de trein een tunnel in rijdt, leeft Manech nog", dat zijn de gedachtenspinsels waar Mathilde, een jonge Bretoense, mee bezig is nadat ze heeft vernomen dat haar verloofde overleden is aan het front, maar de auto is de bocht al gepasseerd en de schil breekt! En iemand die zich uitgeeft voor conducteur komt haar treincoupé binnen.

Bretagne, Frankrijk, in een dorpje van niks op de boerderij van tante Bénédicte en oom Sylvain, twee mensen op leeftijd, twee engelen ook, die Mathilde als driejarige in huis nemen na de tragische en plotse dood van haar ouders. Als kind krijgt Mathilde polio en daar houdt ze een slepend been aan over. Voor de rest is haar jeugd gelukkig, met twee verwanten die zielsveel van haar houden. Op school ontmoet ze Manech, een klasgenoot die interesse voor haar opbrengt, ondanks haar been, en samen groeien ze op om uiteindelijk verliefd te worden. Maar dan komt een legerwagen langs om Manech op te halen en naar het front te brengen. In Noord-Frankrijk woedt de Eerste Wereldoorlog. Het is 1917 en de gevechten zijn stilgevallen terwijl Fransen en Duitsers op luttele afstand van elkaar zich ingegraven hebben in loopgraven. De oorlog is er één van gasaanvallen, modder, koude, ontbering en eindeloos wachten, weken aan een stuk, maandenlang. Wie het niet meer ziet zitten pleegt zelfmoord door de loop van zijn geweer in de mond te drukken; wie minder heldhaftig is of nog net iets meer overlevingsdrang heeft schiet zich door de voet of door de hand in de hoop naar huis te kunnen. Maar de Franse legeroversten zijn niet gediend met deze manier van ‘desertie’ en wanneer fraude wordt verondersteld krijgen de soldaten de doodstraf.

Vijf soldaten krijgen op die manier af te rekenen met de legerrechtbank en worden veroordeeld tot de kogel. Om een voorbeeld te stellen voor de anderen worden ze door hun officieren in het niemandsland gedreven, waar hun een gewisse dood wacht onder het vuur van de vijand, en desnoods onder het vuur van de eigen oversten. Wanneer hun namen de dag na de feiten worden afgeroepen komt er uit het iemandsland geen antwoord meer en Mathilde ontvangt het droevige bericht van Maneches overlijden in de bus. Maar Mathilde gelooft de brief niet. Als hij dood was dan zou ze dat van binnen voelen, zegt ze. Als hij dood was zou ze dat aan de natuur zien en aan de dingen om haar heen, beweert ze. Bovendien zijn er de gedachtenspinsels en –spelletjes die een zekere mate van twijfel toelaten. Oom en tante zijn minder optimistisch en van oordeel dat Mathilde de zaak uit haar hoofd moet zetten en doorgaan met haar leven.

Maar Mathilde is koppig. Ze zoekt een oude collega op van Manech en komt in het bezit van een koffertje met de laatste bezittingen van de vijf mannen. Bij nader onderzoek blijkt het koffertje een paar geheimzinnigheden te bevatten die een onderzoek waard zijn. Mathilde gaat naar Parijs en naar alle plaatsen die belangrijk kunnen zijn voor haar enquête in de hoop een doorbraak te forceren en te bewijzen dat Manech nog leeft. Ze ontdekt dat de legeroverheid gesjoemeld heeft met de executiebevelen en stoot op een zekere Tina die haar eigen onderzoek uitvoert in de hoop de puzzel op te lossen. Maar nergens krijgt ze goed nieuws te horen: iedereen die getuige is geweest van de feiten heeft hetzelfde verhaal: geen van de vijf mannen is teruggekeerd of heeft het niemandsland overleefd. Mathilde schakelt een detective in en probeert via een bevriende en belangrijke kennis van haar overleden vader inzicht te krijgen in de legerarchieven in Parijs.

Jean-Pierre Jeunet kennen we van Delicatessen, The City Of Lost Children en Le Fabuleux Destin de Amélie Poulain met Audrey Tautou in de hoofdrol, een prachtige, dromerige en sprookjesachtige film waarmee Jeunet na het débâcle van zijn verblijf in Hollywood aan vriend en vijand bewees wel degelijk een groot regisseur te zijn. Un Long Dimanche de Fiançailles lijkt in visueel opzicht erg op Amélie, maar voor de rest is alleen de aanwezigheid van Audrey Tautou in de hoofdrol een vergelijkingspunt. Het verhaal van deze film is gebaseerd op een werk van de Franse auteur Sébastien Japrisot en speelt zich af tegen de achtergrond van de Eerste Wereldoorlog. Die kennen we al uit films als All Quiet On The Western Front en Paths Of Glory en Jeunet zet de ellende en de onmetelijke miserie van de frontsoldaten opnieuw in het middelpunt met zeer realistische beelden van verkleumde militairen in mensonterende omstandigheden, kanonnenvoer zonder enige waarde, overgeleverd aan de grillen van de natuur en de onvoorspelbaarheid van de oorlog. Jeunet zweeft met z’n camera over de loopgraven en laat de gruwelijke realiteit zich op ons netvlies vastzuigen om dan met een waterval van oorverdovend geraas en beelden van ontploffende bommen, wegspattende zwarte modder en kreunende, stervende en lijdende menselijke wrakken de horror in al zijn aspecten te tonen en in een volgend fragment terug te keren naar Mathilde tussen het goudkleurige koren in het rustige en vredige Bretagne, ver van alle geweld, of het drukke Parijs, minutieus gereconstrueerd met authentieke oldtimers tegen een blue key die achteraf plaats maakt voor de protserige gebouwen van de Franse hoofdstad. Het contrast kon niet groter zijn tussen de ellende van Maneches wereld en de onbekommerdheid van die van Mathilde. Maar Mathilde is niet ombekommerd en Jeunet zet een echte detective story op om te voldoen aan haar drang om het raadsel van de loopgraaf op te lossen. Op dat punt neemt het verhaal een paar moeilijke hindernissen en het is niet altijd makkelijk om als toeschouwer de juiste conclusies te trekken terwijl het verhaal met een zekere vaart voortgestuwd wordt op bloedmooie luchtbeelden van de vuurtoren waar Maneches vader de dienst uitmaakt en waar de beide kinderen urenlang speelden en ronddwaalden, de stoomtrein die Mathilde van Rennes naar Parijs brengt en retour, de zeppelin die van zijn anker loskomt en elk moment voor een menselijke ramp kan zorgen en zoveel andere filmisch perfecte collages die Un Long Dimanche De Fiançailles tot een visueel meesterwerk maken.

Meer dan twee uur lang houdt Jean-Pierre Jeunet ons in spanning: vanaf de beginmontage waarin hij ons de vijf veroordeelden voorstelt tegen mitraillettevuursnelheid, nauwelijks te volgen en gestoffeerd met een vloed van details, over de loopgraafscènes met zwaar besnorde mannen die allemaal op elkaar lijken en waarvan de kijker nog nauwelijks beseft wie wie is, tot het moment dat Mathilde de tuin van een ziekenhuis in de buurt van Saintes betreedt, een film als een kermismolen, met massa’s schitterende camerastandpunten en verhaaltjes in verhalen, anekdotes in anekdotes, grapjes, onverwachte ontwikkelingen en veel liefde vanwege de regisseur voor zijn vertelling en zijn acteurs. Het decor en de omgeving krijgen alle aandacht zonder ooit het ijzersterke verhaal te overvleugelen. De relatie Mathilde-Manech zien we evolueren vanaf hun jeugd tot het moment dat Manech trekt naar de oorlog. Dan zien we hem nog alleen in de dramatische niemandslandscène aan een gebroken en ontschorste boomstomp wuivend naar een Duitse vlieger die van op de achtersteven het vuur op hem opent. Nadien verdwijnt hij uit beeld en wordt zijn plaats ingenomen door de vele figuren uit de zijdelingse verhaaltjes die allemaal iets van doen hebben met de andere vier veroordeelden. De meest opvallende onder hen is Jodie Foster in een klein rolletje als marktvrouw en weduwe.

Jean-Pierre Jeunet werd terecht genomineerd voor de Oscar 2004 voor Art Direction en Cinematography, maar het bleef bij een nominatie. De erkenning voor Best Cinematography kreeg hij wél van de American Society of Cinematographers en de Bostin Society of Film Critics die hem ook de prijs voor Best Foreign Language Film toekende. De Britisch Academy of Awards was het met deze laatste beslissing eens evenals de Broadcast Film Critics Association, de jury van de Golden Globes 2004 en de Chicago Film Critics Association.

BEELD EN GELUID
Un Long Dimanche de Fiançailles is op de loopgraafscènes na helemaal in sepia opgenomen. Het beeld is meestentijds geel en okerachtig met alleen groen als overwegende tint. In de loopgraven is de kleur staalblauw met zwart en veel grijs en donkere schaduwen. Het aparte kleurenpalet maakt van deze film opnieuw een soort sprookje in het vertelboek van Jean-Pierre Jeunet, met een perfecte kopie zonder vuil of beschadigingen.

Het geluid komt uit de mouw van Angelo Badalamenti. Die legt gelaagde klanktapijten over het landschap en de modder en voert de toeschouwer mee ten hemel wanneer de camera de grond verlaat en zich mee laat drijven op de windstromen over de mythische en pittoreske Bretoense kust. Ben zelf niet zo’n liefhebber van Badalamenti, maar het klinkt heel schoon allemaal.

EXTRA'S
Indrukwekkende reeks extra's van een uitstekende kwaliteit op deze dvd: Een Jaar aan het Front: Achter de Schermen van Un Long Dimanche De Fiançailles is een zeer uitgebreide en interessante Making of-documentaire die chronologisch een paar interessante etappes van het realisatieproces in beeld brengt en waarbij Jean-Pierre Jeunet het niet kan laten om af en toe in beeld commentaar te leveren bij wat de kijker te zien krijgt. Niet zo’n anoniem en beetje zielloos voortkabbelende extra, maar een brok informatie waarover wel degelijk is nagedacht. In Scènes in Parijs toont Jeunet ons de plaatsen waar hij gefilmd heeft en legt de verbanden met Amélie om ons vervolgens rond te leiding in de wereld van de digitale trucages die zijn toegepast om een Parijs te creëren dat in werkelijkheid niet meer bestaat (omdat gebouwen verdwenen zijn en er nieuwe urbanistische keuzes zijn gemaakt). Voor de explosie toont ons de digitale voorontwerpen van de grote ontploffing in een tot ziekenhuis omgebouwde hangar met een met helium gevulde zeppelin tegen het plafond die geraakt wordt door een Duitse raket. Vervolgens volgen we het verfilmen van de verschillende fragmenten, het nabouwen van een miniatuurhangar en het uiteindelijke opblazen van het complex, opnieuw met leuke en interessante commentaar van de regisseur. De Weggelaten Scènes zijn minder indrukwekkend omdat Jean-Pierre Jeunet nauwelijks pellicule weggooit. Daarvoor is zijn aanpak te secuur en te goed voorbereid. Meestal gaat het dan ook om een paar frames die zijn weggelaten (een paar seconden lang) en een zeldzame keer gaat het inderdaad om een wat langer fragment met in een nog veel zeldzamer geval essentiële informatie. het Audiocommentaar van de Regisseur is een plezier voor het oor. Jeunet is een rasechte verteller die ons tijdens zijn verhaal van details laat genieten die we anders door de veelheid van beelden en indrukken zouden missen. De Originele Bioscooptrailer en de Teasertrailer zijn een streling voor het oog en hebben ook na het bekijken van de film niets aan effect verloren.

CONCLUSIE
Un Long Dimanche De Fiançailles is een Jeunet ten voeten uit, gemaakt met liefde voor het oorspronkelijke verhaal en niet alleen professionele maar ook emotionele betrokkenheid bij het lot van de karakters en de acteurs die in hun huid zitten. Jean-Pierre Jeunet voert de visuele kracht van zijn vertelling naar ongelooflijke hoogten. De toeschouwer trekt hij tot voorbij het canvas met prachtige ensceneringen (obussen die inslaan, slachtoffers die de lucht in vliegen bij ontploffingen, etc. etc.), adembenemende decors en panorama's (al dan niet digitaal bewerkt) en een broeierige sfeerschepping. Hij ziet er tegelijk op toe dat de verpakking de boodschap niet in de schaduw stelt. Het verhaal an sich is niet echt makkelijk alsof Jeunet soms té veel verhaaltjes en nevenvertellingen in zijn film wil stoppen, waardoor het soms wat veel wordt om te verwerken, maar daar gaat het eigenlijk niet om. Waar hij het verhaal naartoe leidt en wat de toeschouwer per se wil weten is hoe het afloopt met Mathilde en Manech: houdt de regisseur ons twee uur bezig om dan toch een dode Manech op te voeren en een doodzielige Mathilde of weet hij nog een aannemelijke uitweg te vinden? Un Long Dimanche De Fiançailles is beslist één van de mooiste dvd-releases van 2005.