FILM
Het schoolmilieu is altijd een dankbaar onderwerp geweest voor de filmsector. Alleen al de laatste twee decennia hebben zulke diverse prenten over het onderwerp opgeleverd als Dead Poets Society, Dangerous Minds, The Substitute en Mona Lisa Smile. Maar waarschijnlijk was het generatieconflict tussen lesgevers en leerlingen nooit zo interessant als in de jaren vijftig. De jongeren die toen op de schoolbanken zaten hadden immers een gefragmenteerde jeugd achter de rug, opgevoed zonder echte vaderfiguur. Die vocht immers in Europa of Korea. Het mag dan ook niet verwonderen dat de fifties een broeihaard waren voor delinquentie en dat dit dramatisch interessante gegeven door Hollywood is uitgebuit in een serie knappe films. De bekendste voorbeelden zijn wellicht Rebel Without A Cause en West Side Story, die beide een fascinerende blik werpen op het jongerenmilieu. Maar ook Blackboard Jungle behandelt dat thema, zij het vanuit een ander standpunt: niet dat van de leerling, maar van de leraar.

Richard Dadier, een gelukkig getrouwde oorlogsveteraan met een eerste kind op komst, besluit zijn geluk te wagen als leraar Engels. De klas die hij kennis en wijsheid moet bijbrengen wil echter niet onderwezen worden en doet er alles aan om zijn gezag te ondermijnen. Zo driest gaan de leerlingen te werk dat ze zelfs niet voor psychologische intimidatie en geweld terugdeinzen. Toch blijft Dadier ervan overtuigd dat de delinquenten tot goed geïntegreerde burgers opgevoed kunnen worden. Vooral het ongebruikte potentieel van de leider van de bende, een intelligente maar koppige zwarte jongen, houdt hem scherp en alert. Toch wordt de leraar gedwongen zijn idealistisch standpunt te herzien als één leerling zijn private sfeer binnendringt en zo het leven van zijn ongeboren kind hypothekeert.

Blackboard Jungle koppelt sterke individuele scènes aan een herkenbaar, sociaal bewogen thema en fabriceert zo een intrigerende film. Met een flinke dosis melodrama, bruut geweld en een onderliggende boodschap over luisterbereidheid en verdraagzaamheid behoort de film ontegensprekelijk tot de fiftiesschool van filmmaken. Het scenario deinst er bovendien niet voor terug om de onaangename aspecten van de jeugd weer te geven, schildert de jongeren dikwijls af als amorele geweldenaars, verkrachters en racisten. Dat levert veel dramatische conflicten op, een clash van generaties als het ware, die de film zijn ruggengraat geven. Maar toch mist de prent een zekere coherentie. De scènes bouwen immers niet echt op naar een duidelijk gedefinieerde climax. Het zijn eerder iconische momentopnamen uit de leraar-leerlingrelatie die intens en bruusk van het scherm spatten, maar die een deel van hun kracht verliezen als ze  in het overdreven vrijblijvende overkoepelend geheel geplaatst worden. Ook een minpunt is dat de scenaristen overduidelijk leraar Dadier als centraal personage willen handhaven, maar dat de uitwerking van het script te vaak afglijdt naar het standpunt van de leerlingen waardoor de focus z'n scherpte gedeeltelijk verliest.

Op artistiek vlak is Blackboard Jungle evenmin een hoogvlieger. De regie van Richard Brooks is immers vrij statisch en conventioneel. Hij filmt de gebeurtenissen min of meer als een toneelstuk met een beperkt aantal locaties, de nadruk op dialogen en een minimum aan filmische trucjes. Het was wellicht de bedoeling om een eerlijke rechtlijnigheid te creëren en een tastbaar, herkenbaar universum op het scherm te toveren. En die intentie wordt voor een stuk ook aan de kijker aangeboden, maar helaas niet ten volle, wat in direct verband staat met de setting. De prent is immers helemaal opgenomen in de studio met decors die nimmer aan realisme kunnen tippen, wat meteen een artificiële werkelijkheid veroorzaakt. Waar Rebel Without A Cause (uitgebracht in hetzelfde jaar) nog volop de troeven van enkele goed gekozen buitenlocaties uitspeelt, blijft Blackboard Jungle dus hangen in een goed bedoelde maar weinig efficiënte pseudowerkelijkheid. Het minimale gebruik van een nochtans hippe, jazzy muzikale score draagt nog extra tot dat theatrale gevoel bij. Zelfs het veel geroemde gebruik van een rock 'n roll-track in de score, Bill Haleys Rock Around The Clock, blijft beperkt tot de opening en de eindgeneriek waardoor de sfeer van jeugdige, speelse rebellie nooit in de film zelf doordringt.

Als de prent dan toch veel weg heeft van een verfilmd toneelstuk, kan je als kijker best hopen dat de acteerprestaties van een hoog niveau zijn. En Blackboard Jungle lost die hoop grotendeels in. Als protagonist Richard Dadier speelt Glenn Ford een van de beste rollen uit zijn lange en gevarieerde carrière. De acteur weet een natuurlijke karakterhardheid te evoqueren in zijn personage zonder het minder sympathiek te laten overkomen. Hij is idealistisch, maar verliest realisme nooit uit het oog. De stappen die hij neemt zijn altijd geloofwaardig, zelfs als die in het scenario niet steeds even logisch te noemen zijn. Een prima, veelgelaagde vertolking dus. In een belangrijke nevenrol levert ook Sidney Poitier een goede prestatie. De beroemde acteur was 28 ten tijde van de opnames, maar zet probleemloos een jongen neer die een decennium jonger is, zowel in taalgebruik als in lichaamsmimiek. Het grote talent van Poitier, zijn beheerste kalmte zelfs op momenten dat zijn karakter op uitbarsten staat, komen hier reeds uitvoerig tot uiting. De overige nevenacteurs zetten stuk voor stuk solide performances neer, maar ze worden niet geholpen door de vaak stereotiepe uitwerking van hun karakters in het scenario. Vooral de vrouwen komen er bekaaid vanaf trouwens.

Al bij al kan je zeggen dat Blackboard Jungle een conceptueel interessante film is, die finaal onder de verwachting presteert omdat de prent te veel hooi op zijn vork neemt. Door zowel jeugddelinquentie, racisme als sociale modellen onder de loep te nemen, presenteren de filmmakers de kijker immers een krachtig melodrama dat op zoveel onderwerpen wil focussen dat de boodschap vertroebelt. De wijze waarop compromisloos de vinger op de zere plek wordt gelegd, verdient echter alle lof en betekent dat Blackboard Jungle, ondanks zijn tekortkomingen, ook vandaag de dag nog een relevante film is. Vijftig jaar na dato zijn de problemen die de prent schetst immers nog steeds aanwezig in Amerikaanse en Europese scholen en moet je dus bekennen dat het idealistische, hoopvolle einde dat de productie propageert nog niet voor binnenkort is.

BEELD EN GELUID
Blackboard Jungle viert zijn gouden jubileum met een dvd-transfer die erg goede punten scoort. Zo is filmgrain wel aanwezig, maar dan als minimale, nauwelijks opvallende achtergrondruis. Printbeschadigingen zijn eveneens een zeldzaamheid en de zwart-witcontrasten zijn beter dan je van een vijftig jaar oude film verwacht. Ook scherpte en zwartniveaus zijn van een hoogstaand niveau. Referentiekwaliteit is de transfer net niet, maar dat is zowat het enige negatieve dat je over het beeld kan zeggen. Ook het audiospoor kan krijgt complimenten: een goede mix, heldere dialogen en de opvallende afwezigheid van ruis maken de monotrack aangenaam om te beluisteren.

EXTRA’S
Een handvol extra’s is terug te vinden op deze schijf. In de eerste plaats kan je luisteren naar een Audiocommentaar door Glenn Fords zoon Peter, acteurs Paul Mazursky en Jamie Farr, en regie-assistent Joel Freeman. Zij halen hoorbaar geamuseerd massa’s anekdotische herinneringen op aan de productie, maar besteden verassend weinig aandacht aan de impact op publiek en politiek van deze ‘schandaalfilm’. De Trailer (2 min.) focust voornamelijk op de sterren en op dramatische, geweldrijke set-pieces. Afrondend vind je ook een cartoonparodie op de prent terug, Blackboard Jumble (7 min.), waarin een wolf les geeft aan drie anarchistische Droopy-kindjes. Door een gebrek aan tempo en een inperking van de hilarische waanzin is dit een mindere tekenfilm uit het Droopy-oeuvre.

CONCLUSIE
Blackboard Jungle geeft een verrassend frank beeld van probleemjongeren en lesmethodes in de jaren vijftig. Maar hoewel de intenties van de makers goed zijn en hun dramatische pogingen bewonderenswaardig, kan je niet anders dan concluderen dat hun ambitieuze jongleeract met belangrijke thema’s enkele ballen vroegtijdig op de grond laat stuiteren. Beeld en geluid ogen en klinken fantastisch, maar de te kleine selectie extra’s had kunnen profiteren van de toevoeging van materiaal over de impact van de film op kijkers en wetgevers.