FILM
Harelbeke bij Kortrijk anno begin jaren '50: de familie Bucquoy woont er in een normaal huis in een rustige straat. Vader Bucquoy werkt in de plaatselijke fabriek, zijn echtgenote is huisvrouw. Die praat bijna uitsluitend in termen van 'goedkoop' en 'duur' en zal dat haar hele levenlang blijven doen. De jaren '50 is een periode van hard werken en weinig genieten. Dat is in Harelbeke zo en in de rest van West-Europa niet anders: de oorlog is nog geen tien jaar achter de rug en de heropbouw, het likken van de wonden, in volle gang. In huize Bucquoy slijt men z'n tijd zoals overal in het land: men leest de krant, luistert naar de radio, men poetst, men kissebist, men probeert met elkaar overeen te komen, allemaal onder het teken van de zuinigheid. En dat is niet altijd makkelijk met een moeder die weinig gevoel heeft voor humor. Dat vertelt regisseur Jan Bucquoy ons in La Vie Sexuelle des Belges, een semi-autobiografische film over zijn eigen jeugd en latere leven in zijn geboorteplaats en in Brussel. Hij stoffeert het prachtig begin van de film met foto's uit de oude doos, gecombineerd met gereconstrueerde scènes in een typisch Vlaamse huiskamer. De toon is afwisselend cynisch, sarcastisch en vooral humoristisch. Bucquoy doet zijn verhaal op luchtige toon, zo objectief mogelijk, zonder emoties, ook als het over de hond gaat die z'n zus mee naar huis brengt, maar die geen gratie vindt in de ogen van zijn moeder wegens haren op de bank en mogelijke beschadigingen aan de leren bekleding. Dus verdwijnt de hond in twee zinnen vol geweld, humor en verdriet.

Vrouwen en de eigen seksuele ontluiking vormen een ander onderdeel van deze film. In het leven van de jonge Jan (Jean-Henri Compère) spelen vrouwen een belangrijke rol: er is uiteraard in de eerste plaats zijn moeder (Isabelle Legros). Ze gaf hem twee jaar de borst. Dat was goedkoop en gezonder dan flessenmelk, zegt ze. Jan ziet het als de beste tijd uit zijn korte leven, vol geborgenheid, beschutting en warmte. Het beeld van de zogende vrouw is voor hem wat de lijdende christus is voor een gelovige. Voorts is er zijn zus, gefrustreerd en verwarrend. Zij verdwijnt uit het beeld zodra ze trouwt. Alleen zijn tante Martha (Michèle Shor), vrijzinnig, vrijgevochten en geëmancipeerd, is een lichtbaken in een donkere tijd: ze loopt naakt door de kamer terwijl hij leest en ze neemt hem mee naar de bioscoop waar ze hem confronteert met de klassieke liefdesscènes van de Amerikaanse cinema. Vervolgens is er zijn eerste seksuele ervaring, op een camping in Diksmuide, in de schaduw van de IJzertoren, met een jongen die hem meelokt naar zijn filmpjes van Laurel en Hardy en in het donker van de caravan z'n hand in z'n broekje schuift. Jan Bucquoy en seks: het blijft moeilijk tot het einde van zijn jeugd.

Gaan werken op de fabriek ziet Jan niet zitten. Het komt tot een conflict met zijn moeder, maar hij houdt voet bij stuk: Harelbeke is hem te bekrompen. Hij wil naar Brussel, daar krijgt een artiest ruimte. Jan heeft besloten om schrijver te worden en schrijvers vinden hun onderwerpen niet op het platteland, daarvoor hebben ze het bruisende leven van de grootstad nodig. In Brussel vindt hij alles wat Harelbeke mist, inclusief de vrouwen. Hij zal er moeten trouwen, maar het huwelijk loopt op een scheiding uit wanneer hij op een nacht niet thuis is gekomen, niet als gevolg van een seksavontuur, maar door een lezing uit Das Kapitaal bij één van zijn mentors, zij het helemaal naakt op de sofa, maar dat is een detail en eigen aan de tijd, meent hij. Op dat moment heeft La Vie sexuelle Des Belges als een heteluchtballon de begane grond verlaten en laat de regisseur het surrealisme en absurdisme dat de Waalse en Brusselse cinema karakteriseert op de toeschouwer los. Tegelijk verliest het verhaal aan inhoudelijke kracht, tempo en rechtlijnigheid, maar misschien is dat ook Bucquoys bedoeling gezien zijn leven in Brussel niet meteen perfect georganiseerd en gepland lijkt te verlopen. De moeilijke omgang met vrouwen en de confrontaties met zijn moeder vormen ook in deze periode een constante. Na de dood van zijn moeder blijft er de nostalgie naar dat ene vrouwbeeld.

La Vie Sexuelle Des Belges, nogal wat recensenten hebben bij het verschijnen van de film in de bioscoop gepoogd om inhoud en titel met elkaar in verband te brengen, is de zoveelste provocatie (of perfecte pr-stunt) van Jan Bucquoy en dat is de meesten ontgaan. Toch is het dàt wat de film tot een fenomeen heeft laten uitgroeien, eerder dan zijn belangwekkende inhoud of verbazingwekkende enscenering. La Vie Sexuelle Des Belges is een vertederend en gevoelig coming-of-age-proces van een Vlaamse jongen uit de provincie die zijn geluk in de Brussel zoekt en het daar niet vindt. Met het seksleven van de rest van de Belgen heeft deze film niets van doen, al zijn er recensenten die de ervaringen van Jan Bucquoy hebben willen uitbreiden tot de rest van het Belgisch grondgebied. Er zijn duidelijke herkenningspunten qua drukkende, belabberde en frustrerende sfeer in de perioden die de film overspant, maar het zou te ver voeren om te beweren dat zulks automatisch veralgemening tot ultieme resultaat heeft. Bucquoy heeft ook nooit zelf iets dergelijks beweerd en kijkend naar deel 2 en 3 van deze trilogie - waarvan deel 2 (Camping Cosmos) ondertussen op dvd wordt geramsjt - is het duidelijk dat het hier eerder gaat over La Vie Sociale Des Belges, maar zo'n titel lokt natuurlijk minder volk naar de bioscoop en trekt minder de aandacht van de jury in Cannes.

La Vie Sexuelle Des Belges is gewoon vintage Bucquoy: de man die de samenleving graag op het verkeerde been zet, die provoceert met Het Museum van de Vrouw en Het Slipjesmuseum, politici en politie in de gordijnen jaagt met de aankondiging elke 21 mei een staatsgreep te zullen plegen en als consequent voorproefje de koning symbolisch onthooft op de Grote Markt van Brussel door zijn buste te vernielen. Het zijn ludieke acties die veel publiek en media-aandacht trekken en daarom is het Jan Bucquoy uiteindelijk te doen. Vandaar ook zijn alliantie met meester-taartengooier Noël Godin – in de film speelt hij de Waalse auteur Pierre Mertens – de schrik van alle politieke figuren en ook een provocateur eerste klasse. De films van Jan Bucquoy passen perfect tussen zijn performances, statements en ludieke acties. Meer serieux moeten ze dan ook niet worden toegekend en zeker geen veralgemening, want dat is waarop Jan Bucquoy - onze grootste eigentijdse clown – op zit te wachten.

BEELD EN GELUID
La Vie Sexuelle Des Belges is een kleine productie, gemaakt met weinig geld en dat is duidelijk merkbaar. Veel extra licht is er niet gebruikt en de opnamen zijn weinig spectaculair. Het gebruik van oude 8 mm-opnamen en foto's uit het familiealbum geeft de productie een vrij authentiek karakter, vooral in de eerste helft. Het beeld baadt in sepia-tinten en wordt voor de rest overspoeld door flets grauw en grijs om de sfeer van de jaren '50 zo goed en zo kwaad mogelijk te reconstrueren: kleding, kapsels, meubels en het interieur als geheel, het doet allemaal heel echt aan. De film is voor de transfer goed onder handen genomenen. De kwaliteit van het beeld is behoorlijk met af en toe wat verkleuring en troebel beeld, maar voor de rest zonder beschadigingen of vuil. Het geluid is eenvoudig. De Dolby Surround 2.0-track valt soms op, meestal trekt ie nauwelijks de aandacht en van veel extra omgevingsgeluid is ook weinig te merken. Het is Bucquoy allemaal vergeven in een film die het meer van de dialogen en het commentaar moet hebben dan van echte geluidseffecten.

EXTRA'S
Heel veel en lange extra's op deze dvd, zij het niet altijd van uitstekende kwaliteit. Er is een uitgebreid verslag van de opening van het Museum van de Vrouw, dat Bucquoy opricht om de vrouw in het zonnetje te zetten (doet denken aan wat Gerard Reve had met de H. Maagd Maria) en de veilig van de ingelijste slippen uit zijn Slipjesmuseum met als opener het slipje van Els de Schepper. Zij komt de openbare verkoop persoonlijk kracht bijzetten. Het is leuk, zij het op z'n Bucquoys en het duurt allemaal vrij lang. Voorts is er de rel rond de Buste van de Koning, de Vernieling van een Magritte-schilderij en de vuile tekeningen van Kuifje en Bobbie, goed voor een rel met de familie Hergé en net als de rest van Bucquoys werk confronterend en shockerend bedoeld.

CONCLUSIE
La Vie Sexuelle Des Belges is best een grappige en onderhoudende film die zich probleemloos laat bekijken, vooral in de eerste helft als de regisseur het verhaal doet van zijn eigen jonge leven, aangedikt, uiteraard, maar prettig gestoord en niet gespeend van humor. In de tweede helft is hij minder sterk, daalt het tempo en verliest de film een belangrijk stuk van zijn aantrekkelijkheid. Toch blijft Jan Bucquoy een interessante filmmaker van eigen bodem. Hij is een man met veel lef en heel veel – zij het aparte – humor.