DOCUMENTAIRES
Vier dvd's en 10 documentaires over grote veldslagen tijdens de Tweede Wereldoorlog in Europa en het Verre Oosten, samen goed voor bijna zes uur kijkplezier, dat biedt dvd-releaser House Of Knowledge als herinnering aan de grootste oorlog van de vorige eeuw. Het materiaal is uniek en vaak onbekend, uit diverse bronnen, zowel Britse, Franse en Amerikaanse als Russische, Duitse en Japanse, met interviews en getuigenissen van soldaten en bevelhebbers langs beide kanten van het slagveld. De meerderheid van de films komt uit de archieven van The History Channel, gebundeld in de serie Battlelines, reportages van om en bij de 23 minuten elk. De Slag om Pearl Harbor, Arnhem en Malmédy duren resp. 58 minuten, 80 minuten en 50 minuten. Het materiaal over de Japanse aanval op Hawaii is bovendien helemaal in kleur, waarvan een derde uit Japanse bronnen en beslist nooit eerder gezien. Alleen al voor deze documentaire is de aanschaf van deze dvd-box een goeie zaak. De rest van het materiaal vertelt in hoeverre de geleverde veldslagen – die haast altijd gepaard gingen met grote verliezen aan beide zijden – het vervolg van de oorlog hebben beïnvloed.

Overzicht:
1. Duinkerke
2. Pearl Harbor
3. Battle Of Midway
4. Battle Of El Alamein
5. Death At Stalingrad
6. Bombing of Montecasino
7. Omaha Beach
8. Slag om Arnhem
9. Massacre at Malmedy
10. Battle Of Okinawa

1. Duinkerke
Op 10 mei 1940 valt Hitler Frankrijk en de Benelux-landen aan. Zijn troepen rukken snel op in de richting van de Noordzee waar de Britten 12 divisies hebben samengetrokken rond Duinkerke om de Duitsers tegen te houden. Tot ieders verbazing stuurt Hitler geen landleger ter ondersteuning, maar krijgen Göring en zijn Stuka's de vrije hand om de vijand te bestoken. Op 20 mei staan de Duitsers dan ook zonder veel tegenstand aan de monding van de Somme en trekken van daaruit in noordelijke richting naar Boulogne ((25/5) en Calais (27/5). Het Britse en Franse leger dreigen in te worden gesloten, want in België kan het leger de druk van de Duitsers nauwelijks weerstaan. Wanneer Göring op 25 mei bombardementen op Duinkerke uitvoert, wordt Operatie Dynamo gelanceerd, een poging om de Britse troepen naar Engeland te evacueren. Twee dagen later geeft België zich over en komen de Britse en Franse troepen rond Duinkerke in de problemen. De bombardementen eisen een hoge tol. De RAF wordt ingezet om de Duitse vliegtuigen van de stranden weg te houden en in de dagen die volgen slagen meer dan 275.000 Britten, Fransen en Belgen erin om het Kanaal over te steken, aanvankelijk in militaire schepen, begin juni zelfs in kleine vissersbootjes en pleziervaartuigen die de overtocht vanuit Engeland wagen. Op 4 juni valt Duinkerke en nemen de Duitsers 50.000 vijandelijke soldaten gevangen. Op de stranden van Noord-Frankrijk laten de vluchtende troepen hun zware materieel achter: in de strijd verliezen ze 177 vliegtuigen en 200 schepen. Op 22 juni tekent Parijs de overgave.

2. Pearl Harbor
Zondag, 7 december 1941: op Hawaii begint de dag rustig. Niemand beseft dat om 5 uur in de ochtend van op vliegdekschepen zo'n 350 kilometer voor de kust Japanse bommenwerpers en gevechtsvliegtuigen massaal zijn opgestegen. Op de Amerikaanse militaire basis in Pearl Harbor wordt het konvooi twee uur later, rond 07.00 uur plaatselijke tijd, opgemerkt door de radar, maar de luitenant van dienst – onervaren en sinds vier dagen op post – meent dat het om een eskadron van B-17's gaat dat die dag worden verwacht. Om 07.55 uur breekt de hel los. De Japanners, die maandenlang geoefend hebben voor dit moment op een eilandje in Japan, vallen in drie vlagen aan: de schepen, de vliegtuigen en de faciliteiten. Op een paar uur tijd wordt de hele militaire infrastructuur op Hawaii van de kaart geveegd: het vliegdekschip Oklahoma, het moederschip van de vloot, wordt tot zinken gebracht en van de 400 militairen aan boord redt men er maar 32 in totaal. 's Avonds telt men ruim 2400 doden, een compleet kapotgeschoten vloot en geen enkel luchtwaardig vliegtuig meer. De hele infrastructuur, inclusief de brandstofvoorraden, is opgeblazen. De Japanners verliezen 29 gevechtsvliegtuigen.

3. Battle Of Midway
Zes maanden later is het opnieuw prijs in de buurt van Hawaii. Op 6 juni ontmoeten Amerikanen en Japanners er elkaar voor een nieuwe krachtmeting. Dit conflict speelt zich vooral in de lucht af, waarbij de ondersteuning van de vliegdekschepen van cruciaal belang is. Dit keer hebben de Amerikanen het voordeel: de drie Japanse aircraftcarriers worden uitgeschakeld. De Amerikanen verliezen hun vliegdekschip Yorktown. De Japanners trekken zich terug, maar één van hun duikboten richt nog aanzienlijke schade aan. Toch worden ze definitief verdreven van de Stille Oceaan ten voordele van de Amerikanen.

4. Battle Of El Alamein
Heel belangrijk voor Duitsland is de oliebevoorrading. Noord-Afrika is één van de terreinen waar een confrontatie met Engeland niet kan uitblijven: de ene is er de koloniale macht, de andere is er op verovering uit. In Noord-Afrika komen Erwin Rommel, de zgn. Desert Fox, en Bernard L. Mongomery tegenover elkaar te staan. Duitsland en Italië hebben er samen ruim 95.000 soldaten op de been, Groot-Brittannië z'n 8ste Leger en ruim 150.000 man. Het zwakke punt van de Duitsers is de logistiek: alles moet worden aangevoerd van overzee en de bevoorradingslijnen zijn steeds langer. De Britten doen er alles aan om de aanvoer van Duitse hulpgoederen en brandstof voor de voertuigen en tanks te vertragen. Op 30 augustus 1942 voert Rommel een aanval uit en trekt op naar Cairo en Suez, maar hij wordt gestopt door een Brits mijnenveld. Ondertussen bouwen de Britten een neppijplijn en nepvliegtuigen om de vijand in de war te brengen. Rommel graaft zich in en legt 500.000 mijnen. Op 23 oktober komen de Britten in actie met 1000 kanonnen. Hun infanterie rukt eerst op, gevolgd door de tankdivisie. De Duitse communicatiemiddelen worden vernield en het mijnenveld doorploegd. Rommel trekt zich terug in de richting van de kust, geplaagd door tekorten aan munitie, voedsel en brandstof. De Britten kelderen de Duitse tanker Prospertina. Hitler wijst een verzoek van Rommel tot overgave af. Met nog maar 35 tanks staat hij voor een Britse overmacht. Rommel besluit om te evacueren.



5. Death At Stalingrad
Aan de andere kant van Europa begint Hitler aan zijn Russisch avontuur. Gedreven door 'Lebensraum' en olie voor zijn voertuigenpark, zet hij op 22 juni 1941 de Blitzkrieg in met als doel nog voor de winter Moskou te bezetten. Een tweede front in het zuiden begint een aanval op Stalingrad en Grozny met de olievelden in de Kaukasus als eindbestemming. Eind juli bereiken de troepen de olievelden, maar de Russen hebben de installaties vernield. Het 6de Leger krijgt de opdracht richting Stalingrad door te stoten zonder tanks en alleen luchtsteun van de Luftwaffe. In Stalingrad komt het tegenover Chroestjov te staan. Die kan de Duitse luchtaanval zonder veel verliezen afweren en verovert het vliegveld waardoor de Duitsers geremd worden in hun bevoorrading. Eind december 1941 trekt Hitler zijn troepen terug tot op 200 kilometer van Stalingrad en gaat zijn luchtmacht over op droppings om de soldaten van voedsel en munitie te voorzien. Op 31 januari 1942 geeft bevelhebber Paulus zich over: De Duitsers tellen meer dan 110.000 doden ter plaatse. 91.000 Duitse soldaten worden gevangengenomen. Daarvan keren er heel lang na de oorlog 5.000 terug naar huis. De rest is omgekomen in de Russische kampen ten gevolge van ontbering en ziekten.

6. Bombing Of Montecasino
Begin September 1943 landt het Britse leger op Sicilië. Dezelfde dag geeft Italië zich over. Op 9 september landen Britten en Amerikanen met amfibievoertuigen in de Baai van Salermo, in de buurt van Napels, en moeten er afrekenen met hevige Duitse tegenstand. Begin oktober veroveren ze Napels. Duitse eenheden zakken vanuit de buurt rond Rome naar het zuiden af om de opmars te stuitten. Vanuit hooggelegen posities bestoken ze in kleine groepjes de Geallieerden. De verliezen zijn aanzienlijk. Boven Napels stoten de Geallieerden op de zgn. Gustav Linie, een verdedigingsgordel met de berg Montecasino als bruggenhoofd. Bij een eerste confrontatie verliezen de Amerikanen 16.000 manschappen. Zes weken later, op 15 januari 1944, bereiken ze de voet van de berg met op de top het klooster van de 16de eeuwse Benedictus, stichter van de gelijknamige orde. De Amerikanen willen de abdij sparen, maar dat lijkt onmogelijk. Op 20 januari proberen de manschappen op eigen kracht de rivier over te steken. Daarbij verliezen ze bijna 1700 kameraden. Op 15 februari bombarderen de Amerikanen het klooster, maar hun grondaanval wordt afgeweerd. Half maart besluiten ze opnieuw tot massale bombardementen, dit keer op de stad Montecasino. Op 23 maart wordt de aanval opnieuw afgeslagen. Het zal tot 11 mei duren vooraleer de Duitsers het arendsnest wegens gebrek aan voedsel en munitie opgeven. Tot ieders verbazing slagen ze erin ongezien de heuvel te verlaten met achterlating van hun gewonden. Op 4 juni is de veldslag beslecht. Twee dagen later landen de Geallieerden in Normandië.

7. Omaha Beach
In september 1943 voeren de Amerikanen massaal troepen en bevoorradingsmiddelen aan via de haven van Liverpool. 500.000 soldaten en 16 miljoen ton invasiematerieel bereiken Zuid-Engeland. De manschappen beginnen er aan een intensieve training voor de invasie van Europa. Hun doel is de Duitse Atlantic Wall, een gigantisch kustverdedigingssysteem met tankgrachten, bunkers, mijnenvelden, schrikdraad en goedgetrainde militairen. In mei 1944 voeren de Geallieerden grote manoeuvres uit in het Kanaal en op de Noordzee om de vijand in verwarring te brengenover de mogelijke landingsplaats. Op 5 juni geeft de Amerikaanse president Eisenhower het We'll Go-sein voor operatie Overlord, ondanks het zware weer. De dag nadien stevenen 5300 militaire schepen, duizenden gevechtsvliegtuigen en honderden bevoorradingsschepen op de kust van Frankrijk af. Op Utah Beach, Juno Beach en Gold Beach zorgen de Geallieerden voor een verrassing en is er weinig tegenstand. Op Sword Beach krijgt men af te rekenen met zware verliezen, maar de moeilijkste klus moeten worden geklaard op Ohama Beach waar de Duitse verdediging maximaal is: de landingsschepen kunnen wegens de golfslag niet dicht bij de kust komen, vele soldaten verdrinken, tanks zinken en het strand is het toneel van man-aan-man-gevechten. De Geallieerden gooien 11.000 ton bommen op de vijandelijke stellingen. Op de eerste dag worden 160.000 manschappen aan land gebracht, waarvan er 10.000 ter plekke dood achterblijven.



8. Slag om Arnhem
De Slag om Arnhem is een uitvloeisel van de Invasie in Normandië: de oprukkende Geallieerde troepen besluiten om zo gauw mogelijk het Ruhr-gebied, hart van de Duitse zware industrie, in handen te krijgen. Op de lijn Eindhoven-Nijmegen-Arnhem worden troepen samengetrokken. Op 17 september 1944 dropt de Britse 1° Airborn divisie er manschappen langs de Rijn om strategische posities – o.a. de bruggen – te bezetten. Met zgn. gliders (vliegtuigen zonder motor) wordt materieel aangevoerd, maar de situatie op die plek is zo moeilijk en de troepen zitten er mekaar zo dicht op elkaar dat er een kat en muis spel ontstaat waarbij de Duitsers hevig tegenstand bieden. Wanneer een plan van de – overigens slecht voorbereide – acties van de Geallieerden in handen valt van de Duitse vijand, wordt de toestand zeer moeilijk.

9. Massacre At Malmedy
Op 16 december 1944 doet Hitler iets wat niemand nog verwacht: hij begint een offensief in de Eifel en probeert via de Belgische Ardennen door te stoten naar de Noordzee om de aanvoerlijnen van de Geallieerden af te snijden. De aanval is onverwacht en verrast de Amerikanen: 350.000 manschappen en 1000 tanks schieten snel op in een moeilijk berijdbaar, maar voor Hitlers troepen geen onbekend terrein. Bij een confrontatie met Geallieerde troepen worden 81 Amerikaanse soldaten gevangen genomen en ter plaatse geëxecuteerd. De Duitse tegenstand duurt 14 dagen. In mei 1946 begint in Dachau (München) het proces tegen de deelnemers aan de massamoord. 73 militairen worden in beschuldiging gesteld. Het hof spreekt 43 doodstraffen uit. De rest krijgt levenslang. De zitting is evenwel vanaf het begin omstreden wegens onregelmatigheden in de procedure en begin 1948 verschijnt er een rapport waarin voorgesteld wordt om de doodstraffen in levenslang om te zetten: 13 veroordeelden worden vrijgelaten, de meerderheid van de andere deelnemers krijgt levenslang. In 1949 volgt opnieuw een herziening: nog maar 6 verantwoordelijke krijgen levenslang. Ondertussen is de Koude Oorlog uitgebroken en is er sprake van een toenadering tussen Amerikanen en Duitsers. Dat werkt in het voordeel van de veroordeelden in de zaak-Malmedy. Tijdens de zgn. Baldwin-Hearings van april 1949 in het Amerikaanse Congres, treedt een zekere Joe McCarthy op als verdediger van de Duitse veroordeelden. Hij is de man die later de jacht op de communisten in Hollywood zal leiden. Hij verdedigt als het ware de daden van de SS-soldaten tégen de onschuldig gesneuvelde Amerikaanse militairen en wijst op de joden die bij de rechtszaak waren betrokken en die vast niet in staat waren tot een objectief oordeel. McCarthy zet een anti-joodse hetze op. Wanneer Amerika in mei 1949 het commando in Duitsland overdraagt aan de Duitsers, worden de veroordeelde oorlogsmisdadigers onder de Duitse bevoegdheid geplaatst. In 1956 komt de laatste veroordeelde vrij wegens goed gedrag.

10. Battle Of Okinawa
In de aanloop naar een aanval op Tokio lanceren de Amerikanen in maart 1945 de eerste raids in de buurt van Okinawa. Ze worden er meteen geconfronteerd met zgn. Kamikazes van de Japanse luchtmacht: jonge Japanse piloten die hun vliegtuigjes én zichzelf opofferen voor keizer en vaderland. De aanvallen richten grote schade aan bij de Amerikanen en bewijzen de kwetsbaarheid van hun vliegdekschepen. Begin april begint de invasie van Okinawa: 1000 schepen en 500.000 soldaten stoten op weinig weerstand. Alleen in het zuiden van het eiland is er enige activiteit. Op 6 april reageren de Japanners met een batterij van kamikazes: de tol is hoog. Een week later zijn ze terug en teisteren opnieuw de Amerikaanse vloot met hun aparte gevechtsstijl. De rekruten zijn evenwel jongere en minder ervaren en de vliegtuigen worden één na één uit de lucht gehaald. Op 2 juli is de strijd voorbij: aan Amerikaanse kant zijn er 49.000 doden, aan Japanse minstens 110.000. Het is de laatste slag van Wereldoorlog II: de slag om Tokio komt er niet want de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki dwingen de Japanners tot een onmiddellijke capitulatie.



BEELD EN GELUID
Het beeldmateriaal in deze tien documentaires is beschadigd, met vlekken en krassen, verkleuringen en bij momenten zelfs haperingen, maar dat kan de pret niet bederven: hier is een goudmijn bij elkaar gebracht, materiaal dat niet eerder werd getoond, uit bronnen die lang ontoegankelijk of onbeschikbaar zijn gebleven, met getuigenissen uit beide kampen, uniek en origineel, in zwart/wit of kleur. De verhalen die worden verteld zijn goed gedocumenteerd en het afwisselen van getuigenissen van beide kampen geeft inzicht in het denkproces van de andere kant, een inzicht dat de westerse kijker lange tijd heeft moeten missen. Toegegeven: het procédé vermenselijkt de vijand, iets wat nabestaande en slachtoffers misschien niet meteen begrijpen en moeilijk verteerbaar vinden; vanuit historisch perspectief is de oefening die hier wordt gedaan in elk geval een succes. Het geluid staat zgn. in een 5.1-versie, maar dat is met een korrel zout te nemen. Er is bij momenten sprake van een stevig surroundeffect, laat het ons daarbij houden. De commentaarstem klink goed, zij het typisch Amerikaans en metaalachtig; de ondertitels zijn in orde.

EXTRA'S
Deze dvd bevat geen extra's.



CONCLUSIE
World War II – The Most Important Battles biedt de kijker precies wat de titel zegt: een overzicht van 10 van de belangrijkste veldslagen uit de Tweede Wereldoorlog. De 7 documentaires uit de Battlelines-serie van The History Channel zijn een klein halfuurtje lang, net genoeg om de essentie te vertellen en niet langdradig te worden. Pearl Harbor dankt zijn aantrekkelijkheid aan de kleurenfootage en de flitsende montage, Slag om Arnhem is veel te lang, te gedetailleerd en te omslachtig, maar wellicht zeer bewust in deze box gestopt voor het Nederlandse publiek dat alles van A tot Z over deze veldslag wil weten, Massacre Of Malmedy dankt zijn belang aan de uitvoerige manier waarop het proces tegen de oorlogsmisdadigers is gevoerd. Besluit: een meer dan bevredigende compilatie.