DOCUMENTAIRE
De Duitse regisseur Werner Herzog trok in 1982 de aandacht met zijn film Fitzcarraldo, een haast waanzinnig project waarin hij tot het uiterste ging en een stoomboot over de bergketens van Peru liet slepen. De onderneming was tegelijk grotesk en megalomaan, maar ze leverde een prachtige avonturenfilm op met Klaus Kinski in de hoofdrol.

The White Diamond is minder groots van opzet. In dit geval is er sprake van een documentaire met in de hoofdrol een zelfgemaakt heliumvaartuig, een compacte en moderne zeppelin, waarmee de Engelse luchtvaaringenieur Graham Dorrington over het regenwoud van Guyana (in de buurt van Suriname) wil vliegen. Werner Herzog, nieuwsgierig en avontuurlijk van aard, is er als de kippen bij om het experiment op video vast te leggen. In dit geval wordt de luchtballon niet in z'n geheel, maar in gedemonteerde vorm naar de overkant van de oceaan gebracht en ter plekke opnieuw in elkaar gezet, een moeilijk en tijdrovend werk in een tropisch en kletsnat klimaat.

Graham Dorrington is niet aan zijn proefstuk toe. Begin jaren '90 knutselt hij een eenpersoonsluchtschip in elkaar voor natuurfilmer Dieter Page voor een vlucht over het regenwoud van Sumatra. Page komt evenwel in problemen wanneer er plots een tropische storm opsteekt die zijn luchtballon in de meer dan zeventig meter hoge bomen drijft. De wetenschapper weet zich aanvankelijk in veiligheid te brengen, maar wanneer z'n cabine tijdens de reddingsoperatie in twee stukken breekt, maakt hij een ongelukkige val in de diepte. Hij overlijdt kort nadien. Voor Dorrington is het overlijden van Page een drama. Niet alleen verliest hij z'n beste vriend, hij voelt zich ook persoonlijk verantwoordelijk voor de ramp. Elf jaar later ontwerpt hij de Witte Diamant, een tweepersoonsluchtschip waarmee hij in Zuid-Amerika de dood van Page wil wreken.

Bij aankomst in Guyana, in de buurt van spectaculaire watervallen, is het lot de crew niet goed gezind. Het regent voortdurend en de uitgezochte vertrekplaats wordt pas na veel moeilijkheden bereikt. Het tentenkamp – met de waardevolle apparatuur onder een zeil – is het toneel van stortbuien en windvlagen. Dorrington heeft met allerlei tegenslagen te kampen bij de opbouw van zijn zeppelin en net wanneer de ballon voor het eerst met helium wordt gevuld, dreigt een nieuwe tropische storm de hele onderneming definitief te kelderen. De schade blijft beperkt en de Witte Diamant kan aan zijn proefvlucht beginnen. De eerste problemen steken de kop op als blijkt dat Dorrington haast wil maken met de expeditie wegens het wisselvallige weer. Zijn technische ploeg is het daar niet mee eens en Herzog protesteert – uiteraard - tegen een proefvlucht zonder camera aan boord. Bovendien is men het niet eens over de risico’s bij een eventuele vlucht met de lichte heliumballon over de watervallen. Een test met gewone opblaasballonnen loopt faliekant af: de winden boven de watervallen zijn te sterk, de neerwaartse thermiek zuigt ze naar beneden en het neerstortende water verzwelgt de ballonnen binnen een paar seconden. De crewleider maant Dorrington aan tot meer voorzichtigheid en verwijt hem roekeloosheid. De luchtvaartingenieur zelf is moeilijk in te tomen. Hij is hier om te bewijzen dat zijn ontwerpen luchtwaardig en ongevaarlijk zijn. Hij wil iets goedmaken tegenover zijn overleden maat Page. Via het project wil hij van de schuldgevoelens afkomen die sinds 10 jaar op zijn schouders drukken.

De eerste testvlucht van de zeppelin, via een touw met de mannen op de grond verbonden, is een tegenvaller. De apparatuur doet het niet. De ballon is zo goed als onbestuurbaar. Een aanvaring met een paar hoge bomen kan Dorrington nog net voorkomen door de alertheid van zijn helpers op de grond. De desillusie is groot. De moed zakt hem in de schoenen. De tijd dringt en misschien is het project gedoemd. Marc Anthony, degene die de zeppelin als eerste een White Diamond noemt, blijft evenwel optimistisch en zijn goed humeur werkt aanstekelijk. Dorrington neemt de procedure minutieus door en ontdekt dat hij bij de montage fouten heeft gemaakt. Er is nog hoop.

Werner Herzog blijft op elk moment de professionele cineast. Ondanks zijn grote zin voor avontuur, neemt hij geen risico's. Terwijl Dorrington aan z'n zeppelin knutselt toont hij de toeschouwer de prachtige Guyanese natuur, beginnende met de spectaculaire watervallen (hoger en indrukwekkender dan de Niagara Falls op de grens tussen Canada en de U.S.A.) en de meer dan een miljoen zwaluwen die in de grot achter het watergeweld hun overnachtings- en broedplaatsen hebben. Als een oneindige school vissen in de oceaan voeren ze boven en vóór de watermassa's met een adembenemende soepelheid en precisie onwaarschijnlijke vluchtpatronen uit, vaak tegen waanzinnige snelheden, waarbij het nooit tot botsingen komt. In de jungle filmt Herzog prachtige leguanen en veelkleurige boomkikkers met vingers als zuignappen en zelfs een schuwe boomkikker die erin slaagt de lens van de camera een tijdlang te ontwijken alvorens in een boomspleet te verdwijnen.

BEELD EN GELUID
The White Diamond is op 16 mm gedraaid en vervolgens voor HDTV gemasterd. De beeldkwaliteit is van zeer goede kwaliteit zonder ongerechtigheden en mét behoud van heel veel detail en kleurschakeringen. Nooit is er sprake van opvallende verkleuring of uitwaaiering, terwijl er hier sprake is van filmopnamen waarbij men de lichtinval niet altijd tot nauwelijks onder controle heeft. Ook de kwaliteit van de footage in zwart/wit is behoorlijk. Die gebruikt Herzog in de inleiding om de geschiedenis van de zeppelinbouw te vertellen. Het gaat om uniek en nooit eerder gezien materiaal, o.a. het neerstorten van de Hindenburg in New York op 6 mei 1937 na een brandje aan boord. Het geluid is in orde en heeft de voor- én nadelen van het onvoorspelbare en het onverwachte van unieke en eenmalige opnamen. Als het hard regent of waait zal de toeschouwer dat ook aan de geluidsband merken. Idem dito wanneer de ballon de lucht in gaat en er een ongewone stilte optreedt die voorzichtig is ingevuld door het componistenduo Ernst Reijsiger en Eric Spitzer.

EXTRA'S
De dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
The White Diamond is een unieke en beeldrijke documentaire, een zeer persoonlijk verslag over de poging om een zelfgebouwd luchtschip over het regenwoud van Guyana te laten vliegen. De onderneming is spectaculair en niet zonder gevaar en Werner Herzog toont een wereld die ons niet of nauwelijks bekend is. De beelden zijn adembenemend mooi en het avontuur zonder meer spannend.