FILM
The Wizard Of Oz heeft de reputatie de meest bekeken film aller tijden te zijn. Generatie na generatie komen er bovendien nieuwe fans van de prent bij, jong en oud, die betoverd worden door een van de meest miraculeuze filmcreaties die ooit door Hollywood op de wereld werd losgelaten. Het verhaal van het meisje Dorothy dat door een tornado naar het mysterieuze Land van Oz geblazen wordt en daar met behulp van een laffe leeuw, een hersenloze vogelverschrikker en een blikken man zonder hart de strijd aanbindt tegen de Boze Heks van het Westen, is bekend bij iedereen, zelf bij degenen die de film nog nooit zagen. Beelden van de Gele Klinkerweg, vliegende apen en zingende Munchkins zijn de voorbije zeventig jaar deel gaan uitmaken van ons collectieve geheugen. Alle songs zijn heerlijke, onvergetelijke deuntjes en worden zonder twijfel, ergens ter wereld, op dit eigenste moment meegeneuried. Kortom: als de term 'filmklassieker' toepasselijk is op één productie, is het wel The Wizard of Oz.

De plot, de personages en veel van de verbluffende visuele vondsten komen uit het gelijknamige boek dat L. Frank Baum in 1900 schreef. Maar de scenaristen van MGM kneedden de adaptatie tot meer dan een vlucht naar een fantasieland. Ze staken een warme moraal in het verhaal die tot vandaag de grootste bullebak tot tranen kan bewegen. De structuur van de film wordt gekenmerkt door een aanloop die erg lang is – het duurt een uur eer alle hoofdpersonages voorgesteld zijn – en een spannende climax die in kortheid uitblinkt. Het zou de prent moeten kortwieken, maar doet het niet. Veel zoniet alles heeft dit te maken met de karakters, met wie je dagen zou kunnen doorbrengen zonder dat er iets gevaarlijks of spannends of actievol gebeurt. En je hebt de songs, die ieder potentieel saai moment ombuigen naar een onvergetelijke sequentie. Er gaan geen vijf minuten voorbij of je hebt een scène gezien die je nooit van je leven meer vergeet.



Dat heeft niet alleen met het prachtige scenario te maken, maar ook met het technische vakmanschap dat in ieder frame van het scherm spat. Studio MGM spaarde dan ook kosten noch moeite om Baums boek in 1939 naar het grote scherm te brengen. Geïnspireerd door het gigantische succes van Disneys Snow White And The Seven Dwarfs, wilde Louis B. Mayer hét kroonjuweel van de familiefilms uit de grond stampen. Hij belastte producent Mervyn LeRoy met de taak om de perfectie niet enkel na te streven, maar te bereiken. Op Gone With The Wind na, zou The Wizard Of Oz dan ook de duurste film ooit worden (in 1939), met honderden acteurs, enorme studiosets, in totaal vijf regisseurs en totale productiekosten van een toen gigantische 2,5 miljoen dollar. Maar de productie is zijn geld waard. Want de perfectie wérd bereikt zodat bijna zeventig jaar later de creatieve en technische input in de film nog steeds voor opengesperde monden zorgt bij zowel cinefielen als het grote publiek.

De beslissing om Kansas in sepia te filmen en Oz in Technicolor was geen origineel idee: in een cartoon uit 1933 was exact dezelfde aanpak gebruikt. Maar de impact waarmee de kleuren zich bruusk aan de kijker openbaren na de eerste twintig minuten is overweldigend. Kleurenfilms waren nog een zeldzaamheid eind jaren dertig en Technicolor werd geplaagd door vele technologische mankementen, maar mijn God, wat zagen prenten uit die tijd er fenomenaal goed uit! De heldere, gesatureerde tinten branden zich op je netvlies en overspoelen je met de meest uiteenlopende emoties. De regie van Victor Fleming – die zo'n 80 procent van de prent filmde en alleen de laatste weken vervangen werd door King Vidor nadat David O Selznick Fleming vroeg de schijnbaar gedoemde regie van Gone With The Wind over te nemen – is bovendien zijn tijd ver vooruit met talloze subtiele camerabewegingen die de emotie in de songs naar boven brengen en meanderende segmenten van extra dynamiek voorzien. De speciale effecten in de film zouden nu nog kunnen in grote blockbusters, van de rookeffecten in Oz tot de unieke tornadosequentie in Kansas.



Voor de hoofdrol had MGM in eerste instantie gedacht aan Shirley Temple, maar de rol ging zelfs haar aanzienlijke talent te boven. Dus koos men maar voor de eigenlijk te oude, 16-jarige Judy Garland. Van een meesterzet gesproken. Geen actrice kon immers beter de naïeve, bange Dorothy vertolken, vooral als er hoop op een betere toekomst uit de ogen van het personage moet spreken. De ondersteunende cast bestaat bijna volledig uit karakteracteurs. Ray Bolger is een lenige, opbeurende vogelverschrikker en Jack Haley is geknipt om de edelmoedige Blikken Man te vertolken. Beiden worden bovendien eindeloos geholpen door make-up die zijn evenknie niet kent. De hoeveelheid details en vakmanschap die in het creëren van deze personages kroop is indrukwekkend, vooral dan bij het derde lid van Dorothy's vriendenkliek: laffe leeuw Bert Lahr. Lahr was een komiek die het vooral van zijn fysieke bravoure moest hebben, maar het loodzware leeuwenkostuum – van echte Afrikaanse manen nota bene – dwong hem zijn performance minder excentriek te maken, wat resulteert in dé vertolking van de film. Een speciale vermelding verdient ook Margaret Hamilton, die kinderen jarenlang nachtmerries bezorgde als de schril kraaiende Boze Heks, en Frank Morgan, die naast de titulaire tovenaar nog een half dozijn andere rollen voor z'n rekening nam.

Het jaar 1939 wordt door velen beschouwd als het beste jaar uit de lange en rijke Hollywoodgeschiedenis, als een tijd waarin iedere week wel een nieuwe klassieker in de zalen kwam. The Wizard Of Oz is er daar ongetwijfeld een van, en als het niet de beste van de hele hoop is, is het in ieder de geval de meest invloedrijke, zowel op het gebied van technisch kunnen als qua culturele impact. Het is een film om te ontdekken, te herontdekken en vervolgens aan je kinderen en hun kinderen en kleinkinderen door te geven. Want het leuke aan The Wizard Of Oz is dat je zo oud of jong mag zijn als je wil, de magie en charme ervan blijven onveranderd.



BEELD EN GELUID
Net zoals ze dat eerder deden met o.a. The Adventures Of Robin Hood, restaureerde Warner het beeld van The Wizard Of Oz in optimale digitale kwaliteit. De resultaten zijn verbluffend. De sepia sequenties in de eerste twintig minuten van de film hebben weliswaar te lijden onder een stevig portie grain, maar dat is dan ook de enige opmerking die je over de beeldkwaliteit kan maken. Het is twijfelachtig of de film er ooit beter uitzag dan nu op dvd en de pracht van Technicolor doet spontaan tranen van vreugde opwellen in je ogen. De soundtrack is zowel aanwezig in het originele monoformaat als in een geremixte 5.1-track. Voor puristen raad ik het nostalgische eerste spoor aan, voor alle anderen is de 5.1-track een openbaring. De sfeer van de film wordt immers perfect weergegeven, de boxen worden intelligent gebruikt en de liedjes klonken nog nooit zo mooi, helder of dynamisch.

EXTRA'S
Het is niet de eerste keer dat Warner Bros. een klassieker rijkelijk met extra's overlaadt op dvd, maar zelden was de bonussectie zo uitgebreid, interessant en fascinerend als op deze Collector's Edition, die zonder discussie één van de beste dvd's is die ooit het medium bereikte.

Disk 1
Het zal weinigen verwonderen dat we van wal steken met een Audiocommentaar. Regisseur Sidney Pollack en filmhistoricus John Fricke zijn de MC's van dienst. Ze gidsen ons doorheen een wonderlijk woud van archief-audioclips waarin zowat iedere primaire participant aan de Oz-film zijn zegje mag doen. Het babbelspoor is kortom van zeer hoog niveau. Daarnaast bevat de eerste schijf nog een featurette over de nauwgezette restauratie die aan de dvd-release vooraf ging: Prettier Than Ever (11 min.). Een innovatief en lekker nostalgisch segment vormt We Haven't Really Met Properly (21 min.) waarin Angela Lansbury a.h.v. filmfragmenten en weetjes elk lid van de nevencast in de bloemetjes zet. Wat een verbetering t.o.v. de statische biografieën waarmee we het op andere dvd's vaak moeten stellen! Voor de kleinsten (of voor degenen die geen zin hebben de film helemaal uit te zitten) leest diezelfde Lansbury ook voor uit het originele Oz-boek in de featurette Wonderful Wizard Of Oz Storybook (10 min.). Haar vertelsels leggen de verschillen bloot tussen de adaptatie en het boek en worden visueel begeleid door minimaal geanimeerde versies van de klassiek geworden schetsen. Om af te ronden bevat disk 1 nog een Music Only Track die de orchestraties en geluidseffecten in het zonnetje zet.



Disk 2
Disk 2 steekt van wal met vier retrospectieve documentaires die elk vanuit een andere invalshoek de eeuwige charme van The Wizard Of Oz (51 min.) aan de man brengen. In The Wonderful Wizard of Oz loodst Angela Lansbury de kijker doorheen de woelige ontstaansgeschiedenis van de prent. Memories Of Oz (27 min.) laat vervolgens de nog in leven zijnde acteurs of hun nazaten aan het woord over de impact die de film op hun leven had. Vooral de Munchkins zijn goed vertegenwoordigd. Talloze grote namen uit de huidige filmindustrie (Peter Jackson, Rick Baker, John Dykstra, Randy Newman, Colleen Atwood,...) steken daarna hun bewondering voor de film niet onder stoelen of banken in The Art of Imagination (30 min.). Because Of The Wonderful Things It Does (25 min.) ten slotte focust vooral op de merchandising en de idolatrie die L. Frank Baums creaties nu nog levend houden.

Harold Arlen, de liedjesschrijver van de film, was een graag geziene gast op de set van The Wizard Of Oz. De Home Movies (5 min.) die hij daar draaide, gunnen een fijne blik achter de schermen. In Outtakes & Deleted Scenes (15 min.) worden fragmenten verzameld die de finale cut niet haalden, zoals een dansnummer gechoreografeerd door Busby Berkeley en niet eerder gehoorde songs. Sommige fragmenten zijn volledig bewaard gebleven, van andere rest alleen het geluidsspoor. De innovatieve speciale effecten van Arnold Gillespie krijg je te zien in It's A Twister! It's A Twister! (8 min.). Off To See The Wizard (4 min.) was de naam van een ABC tv-show die in 1967 familiefilms omkaderde met korte Oz-animatiefilmpjes, gemaakt door de grote Chuck Jones. 8 fragmenten daaruit zijn op deze dvd verzameld.

Audio Treasures is de verzamelnaam die maar liefst zes uur geluidsmateriaal bijeensprokkelt. Studio-opnames van de songs, radio-promo's en –adaptaties: je vindt het allemaal terug in deze rubriek. From The Vault (15 min.) voegt daar nog drie klassieke featurettes aan toe waarin The Wizard Of Oz onderdeel is van de promotiemachine van MGM. Een exhaustieve Photo gallery schijnt iedere still, foto en poster te bevatten die van de prent zijn gemaakt en afsluitend kan je kijken naar zes Trailers die de periode omspannen van de première in 1939 tot de meeste recente cinemarelease in 1998.



Disk 3
De derde schijf van deze Collector's Edition focust op de man achter de Oz-gekte: bedenker L. Frank Baum. Hij was een man van 12 stielen en 13 ongelukken tot hij de avonturen van Dorothy en haar kompanen op papier neerschreef, zo blijkt uit de documentaire The Man Behind The Curtain (25 min.). Daarin komen we ook te weten dat hij een gigantisch gat in zijn hand had en dus steeds nieuwe manieren moest zoeken om de Oz-hype financieel uit te buiten. Niet lang na zijn verhuis naar de toen nog rustige buitenwijk Hollywood, kwam de plaatselijke filmindustrie er van de grond en Baum sprong mee op de wagen. Hij zette een bedrijf op dat Oz-films moest produceren.

The Wonderful Wizard Of Oz (13 min.) werd in 1910 de eerste adaptatie van het verhaal en blijft vrij trouw aan het origineel. Van alle vroege incarnaties die op deze disk verzameld staan, is het trouwens diegene die zich veruit het makkelijkst laat bekijken. Dat kan niet gezegd worden van The Magic Cloak (38 min.), een film uit 1914 waarvan de connecties met Oz wel erg ver te zoeken zijn en die vooral de magie van het boek volledig verwaarloost. His Majesty, The Scarecrow Of Oz (59 min.) is in datzelfde jaar geschreven en geregisseerd door Frank Baum zelf. Zijn hand is duidelijk te zien in de wijze waarop de twee werelden van het boek – Kansas en Oz – als aparte entiteiten neergezet worden, ook door het gebruik van distinctief verschillende monochrome kleuren voor beide universa. Maar het verhaal is te dun om je aandacht lang vast te houden. De laatste Oz-film op deze digitale schijf stamt uit 1925, heet simpelweg The Wizard Of Oz en legt vooral de nadruk op de gelijkenissen tussen personages uit Kansas en uit Oz. De prent neemt echter een veel te lange aanloop in Kansas, zodat het tot ruim halfweg duurt eer we Oz bereiken. Er zijn een aantal charmes te ontdekken in de prent – vooral in sequenties met de angstige leeuw – en wie goed kijkt herkent zelfs een jonge Oliver Hardy in de rol van de Blikken Man, maar echt geslaagd kan je deze adaptatie niet noemen.

De Amerikaanse versie van deze derde disk voegt aan de voorlopers van de filmische Oz-saga nog de cartoon The Wizard Of Oz toe, die in 1933 als eerste zwart-wit hanteerde voor de Kansassegmenten en kleur voor het Land van Oz en zo een niet te onderschatten invloed had op de beroemdste filmversie. Waarom deze cartoon op de Britse schijf ontbreekt is niet meteen duidelijk, maar het is de enige smet op een voor het overige superieure Collector's Edition.



CONCLUSIE
Weinig films kennen zo'n grote schare bewonderaars als The Wizard Of Oz. Terecht, want bijna zeventig jaar na de eerste release blijft de prent een mijlpaal van visueel vertellen, muzikale emoties, superieure performances en ongeëvenaard production design. Deze drieschijvige Collector's Edition is bovendien een quasi perfecte dvd-release. Naast het verbluffend opgepoetste beeld en geluid van de film zelf, krijg je immers nog een tjokvolle tweede disk met al de extra's die je je kan wensen. De derde disk bundelt bovendien eerdere, vergeten filmincarnaties van het verhaal. Schaf je dus de dvd aan, nestel je voor de tv met je hele gezin en geniet.