FILM
Soms is de naam van een film alleen al voldoende om saliverend naar een visie ervan uit te kijken. Voyage Of The Damned is daar een goed voorbeeld van: een titel die zoveel belofte inhoudt – suspense, horror, drama – dat je verwachtingspatroon in één klap op tilt slaat. Enorm jammer dus dat de vlag in dit geval de lading niet dekt. Want de genoemde prent is niet – zoals je zou verwachten – een nagelbijtende, grimmige horrorfilm uit een tijd dat men nog wist dat psychologische angst veel doeltreffender is dan liters bloed. De film is integendeel een oerklassiek drama over een zwarte bladzijde in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog. Met zo'n titel had vast niemand van jullie dat zien aankomen, hé? En hoewel Voyage Of The Damned bijwijlen handig leentjebuur speelt bij het toentertijd razend populaire rampengenre, blijf je tweeëneenhalf uur na het rollen van de begingeneriek achter als een gedesillusioneerde kijker omdat je niet hebt gekregen wat het etiket beloofde.

De prent vertelt het relaas van een oceaanstomer die anno 1939, een half jaar voor de invasie van Polen, vanuit Hamburg koers zet naar Havana. Aan boord bevinden zich een duizendtal joden – rijken, professoren, maar ook voormalige concentratiekampbewoners – die schijnbaar als een teken van goodwill vanwege de Nazi's betere oorden mogen opzoeken. De sfeer op het schip is dan ook optimistisch, hoewel sommigen het zaakje niet vertrouwen. Terecht, zo blijkt, want de Duitse overheid stuurt aan op een verbod van de Cubaanse autoriteiten om de stomer in de haven van Havana te laten aanmeren. Dit zou de passagiers tot paria's maken en zo direct inspelen op de boodschap van antisemitisme die de Nazipartij propageerde. Naarmate de onzekerheid over hun lot aan boord groeit, rijzen de conflicten. En terwijl familieleden en sympathisanten overal ter wereld asiel proberen aan te vragen voor de passagiers, is het schip gedoemd om op zee te blijven tot een oplossing zich aandient.



Voor mensen zoals ik, die totaal geen weet hadden van dit waargebeurde verhaal, is de cynische manier waarop duizend mensen als kanonnenvlees voor een gewiekste propagandamachine werden ingezet in eerste instantie een schokkende ontdekking. Maar de filmmakers doen niet de minste moeite om die schok te laten nazinderen. Braaf en voorspelbaar ratelen ze een geschiedenislesje af, steeds met een bezwerend vingertje in de lucht om aan te tonen dat alle Nazi's slecht zijn en alle joden slachtoffers. We krijgen eerst de obligatoire voorstelling van de belangrijkste personages in de sterrencast, vervolgens een aantal door elkaar verweven subplotjes die de lange zeereis moeten volmaken en tenslotte een veel te korte climax waarin drama noch suspense tastbaar zijn. Voyage Of The Damned verheft door generische karakters en een acuut gebrek aan lef politieke correctheid tot een kunst. Dat regisseur Stuart Rosenberg in een tijdsspanne van nog geen tien jaar ging van de ontzettend subversieve ode aan de rebellie in Cool Hand Luke naar dit levenloze onding is onbegrijpelijk.

Een verzachtende omstandigheid zou het script kunnen zijn, dat hem aan handen en voeten bond, maar voor de schabouwelijke, ritmeloze montage moet Rosenberg toch in eigen boezem kijken, evenals voor de afstandelijkheid waarmee hij zijn beeldkaders uitkiest en zo alle potentiële emotie bij de kijker op voorhand bant. De acteurs – stuk voor stuk bekende namen – lijden uiteraard ook onder de schoolse aanpak. Het merendeel heeft bovendien slechts een handvol scènes, wat opnieuw de betrokkenheid van de kijker niet bevordert. Orson Welles daagde schijnbaar alleen maar op omdat hij weer eens geld nodig had, Faye Dunaway is ditmaal niet enigmatisch maar saai, en Jonathan Pryce maakt een stereotiep speelfilmdebuut. Toch bevat de prent een aantal performances die het bekijken waard zijn. Oskar Werner is bijvoorbeeld een fascinerende professor die als een van de weinige personages niet zwart-wit getekend is. Max Von Sydow is eveneens uitstekend op dreef als de kapitein van de St.-Louis. Verrassend goed werkt ook de romance tussen scheepsjongen Malcolm McDowell en Lynne Frederick.

Er is niets mis met het maken van serieuze films over serieuze thema's, maar zelfs in een prent die zo cynisch en doemdenkend is als Voyage Of The Damned mag er toch een beetje ruimte zijn voor humor, pathos en improvisatie. Anders, zo bewijst de film ampel, krijg je een productie die zo belerend en politiek correct is dat saaiheid veelvuldig om de hoek komt loeren. Films zijn, hoe je het ook draait of keert, in de eerste plaats entertainmentbrengers en geen moraalboodschappers. De makers van Voyage Of The Damned hadden zich daar beter op voorhand ook van vergewist, dan hadden ze hun handen niet verbrand aan een prent die voor de meest geduldige kijker een veel te lange zit zal blijken.



BEELD EN GELUID
Niet voor het eerst in zijn Essential Cinema-historie kiest DFW voor een enkelvoudig gelaagd schijfje. Aangezien Voyage Of The Damned ruim tweeënenhalf uur duurt gaat dat niet in de koude kleren van de transfer zitten. Digitale artefacten en compressieprobleempjes zijn niet groot genoeg om meteen op te vallen (behalve degene rond de 44ste minuut dan), maar sluimeren voortdurend als een traag werkend gif. Bovendien is de scherpte ondermaats, ogen de kleuren flets en kan het contrast evenmin ten volle bekoren. De soundtrack, in origineel mono, is opvallend door zijn onopvallendheid, d.w.z. dat de luisteraar een degelijke maar saaie mix te verwerken krijgt.

EXTRA'S
De bonussectie is op een bijgevoegd dun boekje met triviale info over de film na leeg.

CONCLUSIE
Voyage Of The Damned behandelt een potentieel interessant verhaal zo ernstig en saai dat je vaker de indruk hebt naar een geschiedenisles te kijken dan naar entertainment. Regisseur Stuart Rosenberg doet bovendien bijzonder zijn best om alle pathos uit de plot te extraheren, terwijl de sterrencast doorheen de prent slaapwandelt, een paar uitzonderingen niet te na gesproken. Beeld en geluid stellen wat teleur op disk, en de bonussectie heeft niets om het lijf.