FILM
Javier Bardem (o.a. Mar Adentro) is broeder Lorenzo, een geestelijke die zitting heeft in de Heilige Officie van de Inquisitie in Madrid, het orgaan dat toeziet op de zuiverheid van de leer en het strikt naleven van de kerkelijke wetten door de Spaanse onderdanen. Tijdens een zitting van de Heilige Officie in 1792 leren we hem kennen: op de agenda staat een discussie over de etsen en tekeningen van Francisco Goya (Stellan Skarsgard), op dat moment Spanje's beroemdste kunstenaar en hofschilder. Volgens collega's van broeder Lorenzo is het werk van hun stadsgenoot vulgair en aanstootgevend en via de verkoop in het buitenland is hij verantwoordelijke voor het negatieve beeld dat men over Spanje en de Spanjaarden heeft. Broeder Lorenzo, bevriend met Goya, is het daar niet mee eens: hij tekent alleen maar wat hij ziet, zegt hij met klem, we moeten het kwaad en de viezigheid aanpakken en niet degene die ze tekent. Op initiatief van broeder Lorenzo gaat de inquisitie, na vele jaren van weinig activiteit, opnieuw in een hogere versnelling en ze stuurt haar spionnen de stad in om mogelijke zondaars te betrappen.



Het eerste slachtoffer is de bloedmooie Inés (Natalie Portman), telg uit een welstellende Madrileense koopmansfamilie. Tijdens een dineetje met vrienden in een herberg heeft zij niet van het varkensvlees gegeten. Zij wordt ter verantwoording geroepen en ervan beticht joodse rituelen uit te voeren. Om haar onschuld te bewijzen wordt ze naar de ondervraging doorverwezen, niet meer of minder dan de folterkamer, waar men bekentenissen afdwingt. Inés wordt schuldig bevonden en verdwijnt in de kerker. Haar vader laat het daar niet bij en benadert Francisco Goya om een ontmoeting te organiseren met broeder Lorenzo. De schilder is halfweg een portret van de inquisiteur die regelmatig voor hem poseert in z’n atelier. Een kistje goudstukken voor de restauratie van een kerk is het lokmiddel. Broeder Lorenzo gaat op de uitnodiging van de zakenman in, maar die heeft een list bedacht om de vrijlating van zijn dochter af te dwingen. Uiteindelijk mislukt de deal omdat grootinquisiteur Father Gregorio (Michael Lonsdale) wél het goud wil, maar niet bereid is om de koopmansdochter vrij te laten als tegenprestatie. Voor broeder Lorenzo is er maar één uitweg uit de penibele situatie: naar het buitenland vluchten. Vijftien jaar keert hij terug naar Madrid als openbare aanklager van de bezettingstroepen van Napoleon. De voormalige pater heeft zich bekeerd tot de principes van de Verlichting en strijkt in de Spaanse hoofdstad neer om er met de conservatieve kerkleiding af te rekenen. Hij verordent de vrijlating van alle gevangen en veroordeelden en plaatst daarmee onbewust een tijdbom onder z'n eigen goede naam en faam. Als onbevooroordeelde getuige registreert Francisco Goya de geweldplegingen en de executies van de Franse revolutionairen tegen de Spaanse burgerbevolking en hij trekt zich het lot aan van een jonge vrouw wier gezicht hij meer dan anderhalf decennium eerder aan de engeltjes in de plafondschilderingen van het koninklijk paleis gaf.

Met Goya's Ghosts keert de van oorsprong Tsjechische regisseur Milos Forman terug naar een genre waarmee hij meer dan 20 jaar eerder groot succes oogstte: zijn historisch kostuumdrama Amadeus was toen goed voor acht Oscars, vier Golden Globes, vier Bafta Film Awards, de Franse César, de Japanse Academy Award, De Duitse Art House Prijs en de Joseph Plateauprijs op het Filmfestival van Gent. Jammer genoeg haalt Goya’s Ghost op geen enkel punt het niveau van Amadeus, noch van Formans vorige films The People Vs. Larry Flynt over een porno-uitgever die ten strijde trekt voor de vrije meningsuiting of het in 1999 verschenen Man On The Moon over stand upcomedian Andy Kaufman met in dehoofrol een bijzonder sterke en met een Golden Globe bekroonde Jim Carrey. Goya's Ghosts is een zeer verzorgde productie met adembenemende decors, gesitueerd in een interessant en belangrijk tijdsgewricht, nl. de nadagen van de Spaanse inquisitie en het Ancien Régime in Europa, de uitbraak van de Franse Revolutie en de export van de ideeën van de Verlichting door Napoleon Bonaparte. Toch weet Milos Forman duidelijk niet wat hij precies wil vertellen en waar hij de nadruk op moet leggen, op de historische feiten of op de petite histoire waarvoor hij een interessante cast bij elkaar heeft gezocht. Het resultaat is een beetje van alles tegelijk: een verboden amoureuze vertelling, een indrukwekkende tijdschildering en een verward politiek portret zonder centraal hoofdthema met Javier Bardem (en niet Stellan Skarsgard in de rol van Francisco Goya) als belangrijkste hoofdpersonage. Vooral dat is een teleurstellende vaststellingen: Goya's Ghost gaat niét over Goya, of alleen maar zijdelings, met de gerespecteerde hofschilder als chroniqueur van de gebeurtenissen, vastgelegd in schilderijen, etsen en tekeningen. Voor de rest is Goya onbelangrijk in Formans film en speelt hij geen enkele rol in de dramatische ontwikkeling van het verhaal.



Goya's Ghosts valt uit elkaar in twee delen: het opflakkeren van de activiteiten van de Inquisitie in Madrid op instigatie van broeder Lorenzo, de gevolgen voor zijn onschuldige slachtoffer Inés Bilbatúa en dan zijn faliekante poging om haar vrij te kopen met het geld van haar vader; vervolgens springt het verhaal vijftien jaar vooruit in de tijd en maken we opnieuw kennis met Lorenzo, maar nu als ambtenaar in dienst van de Fransen. Zijn verblijf in Madrid zal van korte duur zijn, want de Spanjaarden organiseren een efficiënt verzet en drijven de vijandige troepen uiteindelijk over de Pyreneeën. Tijdens z’n korte oponthoud ontbindt Lorenzo de Inquisitie, laat de kerkelijke vertegenwoordigers – zijn voormalige collega's - in de kerker gooien en wordt hij geconfronteerd met het onrecht dat hij zelf ooit heeft aangericht en waarvoor hij nu ter verantwoording wordt geroepen. Op papier is er voldoende verhaalstof aanwezig voor oplaaiende gevoelens, doorvoeld drama en avontuurlijk wapengekletter, maar Milos Forman slaagt er niet in om een emotionele band tot stand te brengen tussen z'n personages en de toeschouwers. Om het heel eenvoudig uit te drukken: het drama beklijft niet, met een kleine uitzondering voor de scènes met de bloedmooie Inés (Natalie Portman) die in de handen van een aantal meedogenloze folteraars terechtkomt. Javier Bardem, destijds in topvorm als de verlamde Ramón Sampedro in Alejandro Amenábars Mar Adentro, overtuigt niet als inquisiteur en evenmin als handlanger van de Franse mannetjesputter. De Zweed Stellan Skarsgard, bekend van Pirates Of The Carribean en King Arthur, heeft de ondankbare taak de historische figuur van Francisco Goya gestalte te mogen geven. Maar Formans Goya is niet meer dan het bindteken tussen Lorenzo en de door het noodlot getroffen koopmansfamilie Bilbatúa en later tussen de openbare aanklager van Napoleon en de fysiek en mentaal geruïneerde Inés. Natalie Portman (Paris Je T'Aime en Free Zone) brengt het er uiteindelijk niet slecht vanaf, maar dat heeft vooral van doen met het feit dat de personages die ze ten tonele voert centraal staan in de dramatisch voortgang van het verhaal. De Parijzenaar Michael Lonsdale tenslotte (Father Gregorio), het prototype van de klassieke acteur met zo’n tweehonderd film- en televisierollen achter zijn naam, kennen we als de onverschrokken abt uit The Name Of The Rose. Het hoeft geen betoog dat hij de geknipte figuur is voor de rol van grootinquisiteur: een rustig en bezadigd man met een imposante fysieke uitstraling, de ultieme belichaming van de geestelijke autoriteit van zijn tijd.

BEELD EN GELUID
Zoals we dat van Milos Forman gewend zijn is Goya's Ghost een feest voor oog en oor. De kleuren zijn met zorg en precisie gekozen met alle schilderachtige effecten die de toeschouwer/kijker en liefhebber van dit filmgenre zich kan wensen: schuin invallend licht, heftige en vervolgens intimistische tonen, prachtige kostuums à la mode, uitgevoerd in warme, dure stoffen en in de prachtigste kleuren; uitbundige buitenscènes in een adembenemende omgeving en een historisch verantwoorde reconstructie van de interieurs en de stadsgezichten. Voor beschadigingen en ongerechtigheden hoeft u niet bang te zijn. De gebruikte master is haast perfect. Contrast en zwart-witniveau zijn in orde. Jammer van de onscherpe opnamen af en toe. Het geluid heeft een vergelijkbare aanpak gekregen. De vele plotveranderingen bieden de Tsjechische componist Varhan Bauer en zijn doorwinterde Spaanse collega José Nieto (o.a. Juana La Loca) alle ruimte voor een barokke muziekscore die met veel schwung en pathos ten gehore wordt gebracht. In de surround is zowel een deel van de instrumenten als een behoorlijke hoeveelheid bijgeluiden gestopt. Het resultaat is in elk geval interessant voor home cinemabezitters.



EXTRA'S
De dvd bevat de Originele Bioscooptrailer en een aantal Andere trailers, o.m. die van Mar Adentro waarin Javier Bardem gewoonweg schittert.

CONCLUSIE
Goya's Ghosts is visueel een heel aantrekkelijke film en liefhebbers van Javier Bardem en Natalie Portman worden op hun wenken bediend. Jammer genoeg zijn de karakters vrij neutraal of zelfs stereotiep en is het scenario niet het sterkste in zijn soort. Bovendien stapt Forman als een reus met mijlslaarzen door de Europese geschiedenis en neemt hij het niet nauw met de historische realiteit. Francisco Goya, de schilder uit de titel, is uiteindelijk niet veel meer dan behangselpapier in zijn eigen film, of zoals u wil de echte geest in deze ambitieuze maar uiteindelijk niet echt beklijvende en zelfs een beetje teleurstellende film.