Rainer Wenger (Jürgen Vogel) geeft les op een middelbare school. Als hij verneemt dat de studieweek over anarchie aan een collega is toegewezen, is hij in alle staten, maar zijn collega heeft de lessen grondig voorbereid en wil niet ruilen. Hij zal het dus met ‘staatsvormen’ moeten doen, een thema dat hem veel minder interesseert, want was hij niet degene die jarenlang in een kraakpand woonde in Berlijn ten tijde van de studentenrevolte? Maar goed, gedane zaken…

 

Rainer besluit om er het best van te maken. Autocratie lijkt hem wel een geschikt onderwerp. De leerlingen zijn niet echt onder de indruk, tot het thema fascisme en nazi-Duitsland wordt aangesneden: nee, daar zouden zij in deze tijd niet meer intrappen, daarvoor zijn ze te goed opgeleid, te goed geïnformeerd en de tijden teveel veranderd. Hun leraar kijkt even verbaasd op: of ze dat menen? Hij besluit om een experiment op te zetten om het begrip dictatuur concreet te maken: eerst wordt er een leider gekozen. De klas besluit dat hij daarvoor de meest geschikte man is. Consequent zet Rainer de volgende stap en eist discipline: vanaf nu wil hij aangesproken worden als Herr Wenger; wie wat wil vragen of zeggen, steekt in de toekomst z’n hand op en gaat vervolgens staan en wie het woord niet heeft, houdt z’n mond. Wie het er niet mee eens is kan gaan en Rainer zet meteen een leerling aan de deur. De anders zo verdeelde klas reageert positief en enthousiast. Ze zien z’n aanpak wel zitten. 

 

 

In de dagen die volgen werkt Rainer de principes dieper uit: er komen slogans (discipline is macht, eensgezindheid is macht, etc.) en een uniform om de sociale ongelijkheid te maskeren: jeans en een wit hemd. Karo (Jennifer Ulrich), het vriendinnetje van Marco (Max Riemelt), de populaire jongen van de klas, is het er niet mee eens. Zij vindt het maar niets om haar individualisme op te offeren om erbij te mogen horen. Zij waarschuwt haar vriendje, maar die relativeert haar bezwaren. Hij vindt het groepsgevoel net leuk en stimulerend. De klas besluit om een naam te kiezen: Die Welle. Voor Rainer het goed en wel beseft stroomt z’n project over de randen van de school naar het privéleven van de leerlingen. Die verspreiden flyers, drukken stikkers en stencilen het logo van Die Welle op muren en ramen in de stad. Ze organiseren een feestje en verplichten iedereen om een wit hemdje aan te trekken. Wie zich niet aanpast wordt bedreigd, uitgesloten en gediscrimineerd. Een confrontatie met een groepje anarchisten loopt net niet uit de hand. En dan verschijnt er onverwachts een wapen ten tonele en krijgt Rainer van een leerling de aanbeveling om een lijfwacht te nemen wegens dreigend gevaar voor z’n leven…

 

 

Er zijn twee opmerkingen over Die Welle. Eén: het tempo komt aanvankelijk erg traag op gang en er is bijna een halfuur nodig om de verschillende personages en situaties uit de doeken te doen, waardoor het een hele tijd duurt vooraleer het de kijker duidelijk wordt welke richting het verhaal ingaat. Twee: het onderwerp komt wel heel erg dicht in de buurt van Oliver Hirschbiegels Das Experiment (2001), gebaseerd op het Stanford Prison Experiment van psychologieprofessor Philip Zimbardo uit 1971, maar dat hoeft niet te verbazen gezien het in beide gevallen een psychologische test betreft over het gedrag van een groep mensen in zeer specifieke omstandigheden. Het scenario van Die Welle is terug te voeren op de roman The Wave van de Amerikaanse auteur Todd Strasser, die zich op zijn beurt baseerde op het sociale experiment The Third Wave van geschiedenisleraar Ron Jones aan de Cubberley High School in Palo Alto (Californië) in april 1967. Zes jaar na de feiten (het experiment werd gedurende vier opeenvolgende jaren uitgevoerd) legde hij z’n bevindingen vast in een essay waaruit in 1981 een tv-special werd gedistilleerd. Vervolgens volgde de roman, die in Duitse vertaling de basis vormde voor het scenario van Dennis Gansel.

 

 

De Duitse regisseur heeft zich wat het verloop van het experiment betreft vrij goed aan de basistekst gehouden. Zijn hoofdpersonage Rainer Wenger, gestalte gegeven door de Oostenrijkse acteur Jürgen Vogel - wie onze goede raad heeft gevolgd, kent hem van z’n sublieme rol als Frederik II de Grote uit Mein Name ist Bach (2003) – is tegelijk zeer diep en breed uitgewerkt. Vogel toont ons een hogeschoolleraar die helemaal in zijn element is door het enthousiasme dat zijn project bij de meestal verveelde leerlingen opwekt. Daardoor merkt hij niet dat sommigen van de jongeren het lesmateriaal au serieux gaan nemen, verrukt als ze zijn door de eensgezindheid en de solidariteit die de strikte regels genereren en die hun wonderwel in staat stellen om ook hun privé- en sociaal leven beter te structureren. Rainer wordt verblind door het resultaat, want nukkigheid en obstructie maken in minder dan 48 uur plaats voor discipline en respect, wat hij in zijn carrière steeds minder heeft meegemaakt en wat hem totaal verrast. Hij wordt het slachtoffer van zijn eigen succes en hij kan niet weten dat sommige van zijn leerlingen thuis in labiele en emotioneel zeer moeilijke omstandigheden moeten overleven (zelf heeft hij nog geen kinderen), waardoor ze gevoelig zijn voor wie het goed met ze voor heeft en wie zekerheid biedt, ook al eist die daarvoor iets terug. Het is een fenomeen dat in onze democratische maatschappij voortdurend aan de orde is met gelijksoortige effecten. In tegenstelling tot wat er in werkelijkheid is gebeurd tijdens het experiment van Ron Jones in 1967, tekent de regisseur zijn hoofdpersonage Rainer Wenger als een politiek geëngageerde man die helemaal opgaat in zijn lespakket en totaal niet in de gaten heeft dat er een ramp in de maak is. Maar Rainer Wegner is dan ook geen psycholoog zoals Jones, wat het experiment dat hij uitvoert zoveel gevaarlijker maakt.

 

 

Bij de nevenfiguren zijn het verbazend genoeg niet Marco en zijn vriendinnetje Karo die de meeste aandacht trekken, maar de veel labielere Tim Stoltefuss (Frederick Lau), die in Rainer Wenger de grote leider ziet, de sterke man die hem motiveert en die zin kan geven aan zijn leven. Op het moment dat het tot Rainer doordringt dat de jongen zich wel heel vreemd gedraagt, is het eigenlijk al te laat, ondanks de waarschuwingen van zijn echtgenote Anke (Christiane Paul) en de afgewende blikken van zijn collega’s. De leden van Die Welle hebben intussen de straat overgenomen en Rainer staat voor een muur. Aan hem om olie op de golven te gieten, de dag nadien tijdens de eerste les. Een confrontatie met Tim is evenwel nog nauwelijks te vermijden, want voor hem stort de wereld in. Frederick Lau (Tim) valt vanaf het prille begin op als de eerder gesloten leerling met een voorliefde voor gevaarlijke spelletjes en hij zorgt op een sublieme manier voor de verrassende slotscène, die met een beetje geluk zijn doorbraak betekent op het witte doek.

 

Dennis Gansel slaagt erin om de spanning in zijn film systematisch op te voeren. De start verloopt zoals eerder aangegeven een beetje traag, maar daarna gaat het verhaal meestal vlot vooruit en hanteert de regisseur een zuinige regie die in functie staat van de voortgang van de actie. Eén uitzondering op die regel maakt hij voor de scènes over de waterpolotraining (Rainer Wenger bereidt zeven jongens uit de klas voor op een wedstrijd tegen de ploeg van een andere school). Het gaat om een nevenverhaal dat weinig met het hoofdthema te maken heeft en dat de prent bij momenten de aanblik van een Amerikaanse highschoolfilm geeft. Uiteindelijk kiest Gansel ook niet voor het slot van Todd Strasser in The Wave, want dat zou de spanning alleen maar breken. Zijn keuze is verdedigbaar, noodzakelijk zelfs, want als gevolg van de wijze waarop hij de kaarten in Die Welle heeft geschud, is een vreedzame afloop niet meer voorstelbaar.

De technische kwaliteit van de dvd-transfer is goed, met prachtige en felle kleuren en invallend zonlicht, heel vaak getemperd door de schaduwen van ramen en kozijnen. In combinatie met de witte hemden zorgt dat vaak voor spetterend effect. Er zijn geen zichtbare ongerechtigheden of storende beschadigingen. Het zwartniveau is in orde en tijdens de nachtscènes zijn er altijd voldoende details waarneembaar, zonder uitwaaiering van de bruine tinten.

De geluidsband is niet spectaculair omdat er in deze film uiteraard veel wordt gepraat, maar wanneer de soundtrack ruimte krijgt, gaan de achterste kanalen uit hun dak en bonkt de subwoofer er lustig op los.

 

Weinig verrassingen: de Originele Bioscooptrailer en een aantal Andere Trailers uit het Paradiso-aanbod.

Die Welle van de Duitse regisseur Dennis Gansel (Napola, 2004) is een spannende film die drijft op een thrillerachtige premisse en die gestalte wordt gegeven door een briljante Jürgen Vogel en een aantal sterke nevenpersonages. De film neemt een moeilijke start en tenminste één nevenverhaal had de regisseur beter tijdens de montage verwijderd (waterpolotraining). Dat neemt niet weg dat hij de kijker gedurende minstens een uur de daver op het lijf jaagt en kiest voor een consequente finale. Het bonusmateriaal is bedroevend, de technische kwaliteit is voorbeeldig.