In een nieuwe serie van 10 afleveringen brengt Sir Richard Attenborough verslag uit over de wereld van dieren en planten. Het is zonder twijfel een van de indrukwekkendste series over moeder natuur die ooit is gemaakt. Het resultaat van drie jaar noeste arbeid met een ontelbaar aantal filmploegen op een ontelbaar aantal exotische plekken op aarde in een ontelbaar en vooral onvoorstelbaar aantal moeilijke, gevaarlijke en spannende omstandigheden, krijgt z’n neerslag in een gesamtwerk van ruim 600 minuten dat nooit verveelt, maar voortdurend verbaast en emotioneert, want niets is zo mooi als het leven op onze eigen aarde, waarvan wordt beweert dat we ze beetje bij beetje kapot maken, waardoor het beeldmateriaal over dieren en planten in deze serie over 100 jaar misschien pure nostalgie is, zoals mammoets, wilde katten, vlagzalmen en duinparelmoervlinders dat voor ons zijn.

 

 

De eerste aflevering gaat over de overlevingsstrategie van de soorten, die wordt bepaald door het succes tijdens de zgn. struggle for life. Drie jonge cheetahs besluiten om hun krachten te bundelen met het oog op een grote buit: een struisvogel. Attenborough noemt ze de band of brothers en toont hoe ze erin slagen om het vele malen grotere dier neer te leggen, terwijl ze elk apart nooit zouden overwegen om een struisvogel te benaderen wegens z’n gevaarlijke poten die dodelijke klappen uit kunnen delen. De struisvogel op zijn beurt merkt te laat dat hij niet door één cheetah, maar door een trio wordt gevolgd en opgejaagd. Hij maakt geen enkele kans. Een doordeweekse wandeling wordt een spannende achtervolging met een dodelijke afloop. Vechten om te overleven is ook van toepassing op jonge pinguïns op Antarctica. De vele malen grotere zeeleeuwen weten precies op welk moment de jonge dieren zich voor het eerst in het water wagen en hun steeplechase door een veld van kleine en grotere ijsschotsen aanvatten met als doel de open zee. Vele jonge dieren zullen het doel bereiken, maar vele andere worden levend gevild en opgegeten. En wat te denken over dolfijnen in Florida die met hun staart het zand laten opwaaien terwijl ze in een kringetje zwemmen. De vissen in het midden worden verblind door het zand en proberen weg te springen en dat is precies waarop de collega-dolfijnen buiten de kring met opengesperde bek liggen te wachten. Om hun offspring een betere overlevingskans te bieden, proberen allerlei dieren een voor jagers moeilijk bereikbare plek voor hun jongen of eieren te vinden. Het gigantische rode inktvisvrouwtje legt zo’n 100.000 eieren tegelijk in een beschutte holte op de zeebodem. Wekenlang houdt ze de wacht zonder de plek te verlaten. Tegen de tijd dat de jongen uitkomen is ze totaal uitgeput en sterft. De rode kikker dropt haar zes kikkervisjes één voor één in het kleine vijvertje in de bloem van zes verschillende bromelia’s. Als voedsel laat ze telkens een onbevrucht eitje achter. Daarvoor klimt ze soms tot hoog in de toppen van de bomen met het visje op haar rug, alsof een vrouw met haar baby naar de top van de Empire State Building zou kruipen. Regelmatig passeert ze op de zes adressen om een nieuw onbevrucht eitje als voedsel achter te laten. Zeeslangen kunnen hun eieren dan weer niet in het water leggen. Ze zoeken dus onderzeese grotten waar ze nesten kunnen bouwen en waar hun nakomelingen veilig zijn. Nijlpaarden op hun beurt drommen met vele tientallen bij elkaar in de laatste diepe delen van een rivier. Eén mannetje voert het bevel en zal met alle vrouwelijke dieren paren, tenzij een ander mannetje hem tijdens een gevecht kan domineren en verjagen.

 

 

In aflevering twee staat de komodovaraan centraal, een hagedisachtig beest waarvan wordt beweerd dat het zelfs grote dieren zoals buffels durft aan te vallen. Bewezen of getoond is het evenwel nooit. De cameraploeg van Life slaagt erin om een dergelijke confrontatie van begint tot einde te filmen. Opnieuw is er sprake van een band of brothers, in dit geval zes à zeven gigantische varanen die wekenlang een buffel stalken. Heel vroeg heeft een van hen het dier in een poot gebeten en ondertussen is bewezen dat varanen een traag werkend gif afscheiden dat uiteindelijk dodelijk is voor hun slachtoffer. Samen met de cameraploeg wachten ze geduldig af. Voor de crew is het spektakel een zegen wegens het unieke beeldmateriaal dat ze straks mee naar huis nemen, maar tegelijk zijn ze getuige van één van de wreedheden van de natuur, van de struggle of the fittest met als doel: overleven. In het Braziliaanse regenwoud gaat diezelfde strijd om te overleven ondertussen z’n gewone gangetje. We maken er kennis met een minuscule jezuschristusgecko die op het water kan lopen en met een serie brulkikkers die een unieke manier hebben gevonden om hun jongen te laten overleven, met kameleons die zich aanpassen aan de kleur van de omgeving en die overleven dankzij een zeer krachtige tong die ze tegen een snelheid van 15 m/sec. in de richting van hun prooi bewegen. Ze missen zelden doel.

 

 

Zoogdieren zijn de meest sociale dieren op aarde en dat heeft hun bij uitstek geschikt gemaakt om te overleven in een vijandige omgeving. Een Afrikaanse vrouwtjesolifant die haar jong dreigt te vertrappelen in een modderpoel, wordt door haar eigen moeder zonder pardon opzij geschoven voor een kleine reddingsoperatie. Er is sprake van overgeleverd en dus intelligent gedrag. In het hoge noorden volgen we een kudde van acht miljoen rendieren op zoek naar het laatste schaarse voedsel en op de vlucht voor ontelbare zwermen steekvliegen; een gevecht tussen twee leeuwen en een roedel hyena’s draait verrassend genoeg uit op een overwinning voor de kleinere, maar goed georganiseerde roedel en twee families ijsberen vechten een dispuut uit over wie het karkas van een aangespoelde walvis z’n eigendom mag noemen. In zuidelijke waters volgt het Life-team een school gigantische bultrugwalvissen op het vrijerspad. Jammer genoeg is er maar één vrouwtje in de buurt en wordt het er binnen de kortste keren een slag ter titanen uitgevochten, een schouwspel dat nooit eerder is gefilmd.

 

In de spectaculairste opnamen in deze aflevering zien we hoe een tiental zeilvissen (zwaardvisachtige zeebewoners van middelgroot formaat met een vuurrode bovenvin als een waaierend gordijn) zich te goed doen aan een school makrelen. Met hun lange zwaard verwijderen ze bliksemsnel één vis uit de dwarrelende bol, die vervolgens met een onvoorstelbare behendigheid in hun wijde bekken verdwijnt. De kleine en fragiele zeedraakjes hebben zo hun eigen typische eigenschappen ontwikkeld om aan het scherpe oog van mogelijke jagers te ontsnappen. Tijdens de paartijd voeren ze sierlijke bewegingen uit om een wijfje te behagen en te imponeren. Bij sommige vissensoorten zijn het de mannetjes die hun nakomelingen tegen vijanden beschermen door de eieren op hun rug mee te nemen of die er zich met grote zorg om bekommeren om in de gunst van het wijfje te blijven, de eigenares van de broedplaats. Weer andere visjes overbruggen torenhoge watervallen om een veilige broedplaats voor hun jongen te bemachtigen. De eieren en de jongen spoelen later via de waterval naar beneden en de cyclus begint het volgende jaar van voor af aan.

 

 

Vogels stammen af van dinosauriërs waarvan ze nog steeds een aantal eigenschappen bezitten, zoals het leggen van eieren. Ze hebben één zeer specifiek kenmerk waardoor ze zich onderscheiden van andere dieren: ze hebben veren. Hun voorpoten ontwikkelden zich tot vleugels, waardoor ze net als insecten kunnen vliegen. Dat laat ze toe om grote afstanden te overbruggen tot in de meest obscure plekken op aarde. Kolibri’s gebruiken hun vleugels om bij de nectar van bloemen te komen en daarin zijn ze uiterst bedreven. Pinguïns zijn vogels die het vliegen ingeruild hebben voor een andere behendigheid: duiken en zwemmen. Sommige soorten arenden en gieren gebruiken hun unieke eigenschap om makkelijk aan voedsel te komen: ze vallen kleinere vogels aan en dwingen ze hun buit (meestal vis) uit te spuwen. De sierlijke jan-van-gent, een grote vogel met een spitse gele kop, scherpe halflange snavel en lange, smalle vleugels, jaagt net zoals de pinguïn op vis, maar hij heeft het vliegen niet verleerd. Hij combineert vliegen met duiken en laat zich op spectaculaire wijze als een pijl in het water vallen op het moment dat hij een prooi ziet. Andere vogels maken het zich een stuk makkelijker en pikken gewoon de jongen van de jan-van-gent om ze in halfverteerde vorm aan hun eigen jongen te voeden.

 

Insecten leven net zoals mensen in groepen. Sommige mierensoorten in Australië bouwen perfect draaiende miljoenensteden waarin ieder individu z’n eigen plaats en z’n eigen taak heeft. Brede paden lopen als autowegen naar de foerageerplekken met druk verkeer in beide richtingen, vooral overdag tijdens de spits. Insecten hebben zich het best aangepast aan het aardse milieu. Voor elke mens zijn er makkelijk 200 miljoen insecten. Ze kunnen zelfs overleven op plekken waar andere dieren geen schijn van kans maken. Een zoutmeer in Californië is de thuishaven van één van de 60.000 soorten vliegen. Wegens de bare omstandigheden hebben ze er geen vijanden, behalve een vogelsoort uit Noord-Amerika die er elk jaar op doortocht naar het zuiden komt bijtanken. De vogels verorberen miljoenen vliegen tijdens hun verblijf van drie weken, maar het tast de populatie nauwelijks aan. De aparte gewoonten van de monarchvlinder is pas 30 jaar geleden ontdekt. Vanuit de VS verzamelen miljoenen exemplaren elk jaar vierduizend kilometer zuidelijker in één specifiek bos in Mexico om er de winter door te brengen. Waterjuffers leven in sommige gevallen maar één dag. Ze moeten dus paren en eieren leggen in een mum van tijd. Maar die eieren moeten wél onder water in veiligheid gebracht worden en het is een hele klus om nadien weer uit het water op te stijgen. Wie faalt verdrinkt en kan zelfs niet nagenieten van de rest van die ene korte dag.


 

De strijd om een dagelijks maaltijd wordt in de natuur getypeerd door een onwaarschijnlijke hardvochtigheid. De jager kiest een slachtoffer en gaat erop af om te overleven, voor de prooi is het de laatste dag van zijn bestaan. Zoogdieren hebben hun jachttechnieken in de loop van vele generaties geperfectioneerd en kunnen door samenwerking grotere prooien aan. Chetahs organiseren zich om zebra’s neer te leggen, dolfijnen in Florida jagen de vis samen in kleine kringen en dwingen de dieren om via de lucht een ontsnappingspoging te wagen, orka’s in de ondiepe wateren rondom de Falkland-eilanden manoeuvreren zich door ondiepe plassen om jonge onervaren zeeleeuwen die in de zon liggen te soezen, in hun rustige lagunes te verrassen, wolven in de bergen langs de Dode Zee foerageren alleen, maar brengen een deel van de buit naar hun nest om het belangrijkste wijfje - het enige dier in de roedel dat nakomelingen baart en zoogt - van voedsel te voorzien. Prooien hebben hun eigen manier om zich te beschermen: ze smeren hun staart in met de overblijfselen van een slang om belagers om de tuin te leiden of ze zetten hun staart overeind om groter te lijken dan ze in werkelijkheid zijn. Andere dieren vertrouwen op soorten waarmee ze samenleven: anxiherten in India bijv. luisteren naar de alarmkreet van apen die in de bomen leven om tijdig weg te komen als een tijger in de buurt is.

 

 

Het leven in de zee is ongeveer een miljard jaar oud en bevat daarmee de oudste levensvormen op de planeet. Op sommige plaatsen overleven wormen en krabben in de buurt van scheuren in de zeebodem waaruit oververhit water van 450 graden in de oceaan terechtkomt. Ook al is het er altijd donker en bestaat de enige bron van voedsel uit bacteriën, toch gedijt het leven er uitstekend, wat specialisten laat vermoeden dat het allereerste leven op aarde wellicht in dergelijke hachelijke omstandigheden in ontstaan. Octopussen gedijen uitstekend in de koelere delen van de oceaan waar het zonlicht nooit komt. In Australië leven exemplaren van meer dan vier meter en het is algemeen bekend dat ze vrij intelligent zijn als gevolg van hun uitzonderlijk grote hersenen. Kwallen zijn dieren zonder hersenen en zonder bloed. Ze hebben oogplaatjes waarmee ze het verschil tussen licht en donker kunnen maken. Ze behoren tot de oudste levende vormen in de oceanen en komen overal ter wereld voor. Groepen van meer dan honderdduizend exemplaren zijn geen uitzondering. Ze voeden zich met plankton en rondzwevend afval en ze zijn zelf een geliefde prooi voor de spiegeleikwal, een gigantisch beest dat de kleine kwallen met z’n lange tentakels vastpakt om ze vervolgens te verorberen.

 

 

Planten zijn ongeveer een half miljard jaar oud en daarmee de alleroudste landbewoners. Ze groeien op de meest onherbergzame plekken op aarde en ze zijn net zoals dieren afhankelijk van voedsel en water. Maar planten hebben vooral ook licht nodig en dus woedt er een harde strijd om zoveel mogelijk licht te ontvangen. De bomen gaan uiteraard met het meeste licht aan de haal, maar in de grote regenwouden hebben sommige plantensoorten (o.a. orchideeën) zich in de toppen van de bomen genesteld. Op de grond wordt ondertussen een harde strijd uitgevochten voor het weinige licht dat door het bladerdak valt. Sommige planten gebruiken de stam van bomen als steigers om naar het licht te klimmen, andere stellen zich met minder licht tevreden of sterven gewoon af. Koralen kunnen alleen overleven in zee. In de loop van duizenden jaren groeien ze uit tot echte eilanden en het Life-team heeft speciaal voor deze serie een oude boot laten zinken en laat u zien wat er na drie jaar op de bodem van de oceaan is gebeurd. De opnamen zijn zonder meer spectaculair.

De groep primaten (halfapen, apen en mensapen) bevat zo’n 200 soorten. Sommigen lijken op knaagdieren, andere rassen lijken meer op ons (gorilla’s, orang oetangs, chimpansees), waaronder de bonobo’s (dwergchimpansee), de soort die het meest verwant is met de mens. Uit DNA-onderzoek blijkt dat we 98 percent van ons erfelijk materiaal met ze gemeen hebben. Maar qua lichaamsbouw en gedrag zijn de gemeenschappelijke kenmerken duidelijk af te leiden: de grootte van de hersenpan en de hersenen, de voorwaartse positie van de ogen, flexibele handen en voeten, waardoor ze voorwerpen kunnen vastpakken, vasthouden en manipuleren. De meeste primaten leven in groepen die gedomineerd worden door één mannetje met een cluster van harems.  Primaten zorgen zoals andere zoogdieren voor hun jongen en hebben geavanceerde methoden ontwikkeld om te jagen en voedsel beschikbaar te maken. Ze zijn in hoge mate intelligent zoals dolfijnen en tot op zekere hoogte olifanten. Primaten leven in warme én in koude gebieden, waarbij ze in barre omstandigheden oplossingen hebben bedacht om zich tegen de weersomstandigheden te beschutten, zoals een primatensoort in Japan die zich in de winter in het water van een warmwaterbron verschanst of bonobo’s langs de evenaar die een dak van bladeren in elkaar knutselen om zich te beschermen tegen de regen. De meeste primaten leven in de bomen en ze voeden zich met insecten of vruchten. De meeste soorten lopen op handen en voeten, maar mensapen lopen ook wel eens rechtop zoals mensen. Aan de top van de ontwikkeling staat de mens, die zijn omgeving als enige zeer nadrukkelijk domineert en naar z’n hand zet.

 

 

Dit en nog ongelooflijk veel meer krijgt u te zien in de tien afleveringen van Life. Elke aflevering (zo’n 45 minuten lang) wordt gevolgd door een korte reportage (ongeveer 10 minuten lang) die On Location is genoemd en waarin getoond wordt hoe de cameraploegen het verrassende beeldmateriaal hebben ingeblikt. Sommigen hebben dagen of weken op één locatie de wacht gehouden, geholpen door specialisten of plaatselijke gidsen; anderen hebben ingenieuze technische hulpmiddelen bedacht of hebben zo waar hun leven geriskeerd om uniek en nooit eerder getoonde opnamen te maken. Wat u te zien krijgt is vaak onbeschrijflijk mooi en van een verbazende kwaliteit, maar niets of niemand kan u voorbereiden op de soms onverwachte vorm van dieren en planten, de fenomenale overlevingstechnieken die ze hebben ontwikkeld of de haast sacrale rituelen die ze erop nahouden tijdens de verloving- en de paartijd. De perfecte commentaartekst van Sir Richard Attenborough, inhoudelijk interessant, boeiend en vaak zeer grappig, doet de rest.

 

In de afleveringen 1 (The Chalenge of Life), 7 (Hunters and Hunted) en 8 (Creatures of the Deep) is soms materiaal verwerkt uit andere afleveringen, maar meestal zo dat het nauwelijks stoort. Vaak gaat het dan over dezelfde dierensoort, maar om ander beeldmateriaal uit eenzelfde opnamesessie. Dat is bijv. het geval voor de scènes over jagende dolfijnen in Florida en monachvlinders in Mexico. In aflevering 5 (Birds) en aflevering 9 (Plants) zijn dezelfde kolibri’s te zien, de ene keer over de manier waarop de vogels zich te goed doen aan de nectar van een specifieke plant, de andere keer over de vogeltjes die onmisbaar zijn voor het bevruchten van de bloemen van die plant. Wie de afleveringen niet in één keer bekijkt, zal het nauwelijks opvallen.

 

Voor de beeld- en geluidkwaliteit is er maar één woord: uitstekend. De opnamen zijn kleurrijk, haarscherp en zonder technische onvolkomenheden. Dit is overigens het soort materiaal dat het waard is om op Blu-ray bekeken te worden, een format dat Just Entertainment terecht óók te beschikking stelt. De geluidsband is zonder meer indrukwekkend en de muziekscore tilt het geheel voortdurend naar een hoger niveau, waarbij alle geluidskanalen én de subwoofer veelvuldig gebruikt worden. Sommige scènes zijn voorzien van extra geluidseffecten, waarbij de dichtklappende vleesetende planten zelfs voor grappige effecten zorgen.

 

Geen

 

Indrukwekkend, fabuleus, ontroerend, ongehoord grappig, romantisch en vooral: niet te missen, met één dwingende bijgedachte: het is een schande en een misdaad als we doorgaan zoals we bezig zijn en het voortbestaan van deze rijkdom en deze diversiteit nog langer in gevaar brengen door overbevolking, door milieuverontreiniging en door opwarming van de aarde als gevolg van het gebruik van fossiele brandstof.