De klokken- en horlogewinkel van de familie Ten Boom in Haarlem opende z’n deuren in 1837 en het 100-jarig bestaan werd in 1937 uitbundig gevierd, waarbij men Casper ten Boom, sinds mensenheugenis de goedgemutste eigenaar van de succesvolle zaak, uitgebreid in de bloemetjes zette. In Haarlem waren weduwnaar Ten Boom, z’n zoons Willem en Kik en hun beide inwonende zussen van middelbare leeftijd (Elisabeth ‘Betsie’ en Cordelia ‘Corrie’) bekende gezichten en zij op hun beurt kenden zo wat ieder gezicht in de Nederlandse stad aan het Spaarne. In 1940 wordt Nederland onder de voet gelopen door de nazi’s en Casper besluit om de gele Jodenster op te spelden: als we ze allemaal dragen, is ze waardeloos, zegt hij daarover. Onder druk van een bevriende dominee zal hij ze uiteindelijk opzijleggen, maar over de hulp van z’n beide dochters aan het verzet is hij formeel: zolang ik leef zal m’n deur openstaan voor mensen in nood. Maar Betsie en Corrie zijn te goedhartig en te naïef en bovendien rekenen ze op gods hulp om hun humanitaire werk ongestoord tot een goed einde te brengen. Een tijd gaat het inderdaad goed en logeren er voortdurend zes à zeven joden in hun woning, doch op een keer staat er ene Jan Vogel uit Ermelo in hun winkel wiens joodse vrouw is opgepakt en die beweert dringend 600 Gulden nodig te hebben om een gevangenisbewaarder om te kopen. De dag nadien krijgen de Ten Booms het bezoek van de Gestapo. Die schiet een joodse man dood die via het dak van hun woonhuis probeert te vluchten. Ze worden opgepakt en in de gevangenis gestopt. Hun broer Kik zal later de rest van de joodse mensen – verstopt achter een wandje in Corries slaapkamer - in veiligheid brengen. Vader Ten Boom sterft al na tien dagen in de gevangenis van Scheveningen; Willem, Betsie en Corrie worden veroordeeld wegens het bezit van extra voedselbonnen en materiaal van het verzet. Willem overlijdt kort na de oorlog aan tuberculose, opgelopen tijdens z’n detentie.

 

De beide zussen verdwijnen naar verschillende gevangenissen, als laatste naar de vrouwenafdeling van het concentratiekamp van Ravensbrück in de buurt van Berlijn. De houten barakken zijn er vergeven van de luizen, het eten is er van slechte kwaliteit, de karweien zijn er zwaar, de Duitse opzichters onmenselijk en ’s winters staan de gevangenen er soms urenlang op de appelplaats in de vrieskou. Betsie en Corrie overleven op supplementjes van een bevriende lotgenote die toegang heeft tot de keuken en de infirmerie. Ze bidden veel, ze spreken elkaar en hun medegevangenen moed in met teksten uit de bijbel en Betsie brengt warmte en hoop in hun leven door de vurige manier waarop ze getuigt over haar diepe geloof in Jezus en God. Niet iedereen is het met haar eens: wat heb je aan een herder die z’n schapen in de steek laat? Corrie verdedigt haar jongere zus, maar ze voelt de toenemende haat jegens de monsters, een haat die haar hart verstikt. Sluit me niet uit, smeekt Betsie in tranen, maar Corrie heeft het moeilijk om in de miserie en de onmenselijkheid om haar heen de plannen van God te herkennen.

 

The Hiding Place is gebaseerd op het verslag van Corrie ten Boom over de oorlogsjaren in Haarlem en Ravensbrück, door John en Elizabeth Sherrill bewerkt en in 1972 als de autobiografische roman The Hiding-Place uitgegeven (vertaald als De Schuilplaats). In Amerika gingen destijds meer dan zes miljoen exemplaren van het boek over de toonbank. In 1975 volgde de film in een regie van James F. Collier die eveneens op groot succes kon rekenen in Amerika en West-Europa. The Hiding Place is een productie van World Wide Pictures (WWP), een onderafdeling van de Billy Graham Evangelistic Association, gespecialiseerd in zgn. evangelische films en producties die het missioneringwerk van de Amerikaanse predikant ondersteunen. Films van WWP hebben m.a.w. de neiging om drager te zijn van een welbepaalde religieuze boodschap, maar om eerlijk te zijn: in The Hiding Place valt het allemaal erg goed mee en wordt de film nooit een religieuze slogan. Als ie af toe toch die toer opgaat, dan heeft dat strikt genomen te maken met de orthodox-protestantse achtergrond van de Ten Booms uit Haarlem, hoewel een dergelijk project uiteraard ook perfect in het kraam past van Billy Graham en zijn organisatie.

 

Maar de The Hiding Place komt vrij ongeschonden uit het productieproces te voorschijn, de makers blijven heel dicht bij de originele tekst en dat is een goede zaak, want het verhaal van Corrie en Betsie ten Boom is veel meer dan een discussie over de rol van God in het leven van mensen. 35 jaar geleden, toen deze film in de bioscoop verscheen, stond de zgn. getuigenisliteratuur met betrekking tot de misdaden van de nazi’s nog in z’n kinderschoenen. Taferelen zoals in Schindler’s List hoeft u bijgevolg niet te verwachten, tenzij in zeer beperkte mate, want Ravensbrück was geen vernietigingskamp, maar een strafkamp en wie het overleefde kwam na verloop van tijd weer vrij. Regisseur James F. Collier legt de nadruk dus niet op gevangen die uit goederentreinen geranseld worden of op soldaten met honden en immer rondspeurende zoeklichten achter het schrikdraad – hoewel hij dat allemaal uiteraard wel even toont – maar hij richt z’n camera vooral op Betsie en Corrie die ondanks de moeilijke omstandigheden hun geloof in God niet verliezen, maar menen dat hun geloof net op de proef gesteld wordt. Het gaat om een geloof dat voorhoudt dat niet het leven op aarde belangrijk is, maar dat het slechts een tussenstation is op de lange weg naar het eeuwige leven in de hemel.

 

De film blijft overeind omdat de aangekaarte problematiek authentiek en herkenbaar is en vooral omdat de acteurs de toeschouwer bij het nekvel weten te grijpen. Vader Ten Boom is een minzaam en rechtschapen man, een protestant in hart en nieren en vooral een gelovig man die volgens de letter van de bijbel én van de staat probeert te leven. Arthur O’Connell (Citizen Kane, 1941), met lange baard en zwarte kleren, brengt de rol op een rustige, integere manier waardoor z’n personage minzaamheid en toch voldoende autoriteit uitstraalt. Betsie ten Boom, de jongste van z’n twee dochters, wordt vertolkt door Julie Harris, een actrice die o.a. haar sporen verdiende in East Of Eden (1955) en Bus Stop (1956). Zij heeft de moeilijke opdracht om het diepgelovige personage gestalte te geven en dat doet ze via een mix van naïviteit en kinderlijke spontaneïteit, eigenaardig voor een vrouw die de grens van vijftig al geruime tijd gepasseerd is, maar Harris slaagt erin om het toch geloofwaardig te presenteren. Veel sterker, fysiek en mentaal, is Corrie ten Boom, een rol waarin Jeannette Clift debuteert en schittert, want ondanks de grote acteerprestatie van Julie Harris mag zij wellicht veel meer op de sympathie van de kijker rekenen. Haar personage Corrie staat dan ook veel meer met beide voeten op de grond en terwijl Betsie alleen maar treurt om de armoedige levensomstandigheden, heeft zij af te rekenen met demonen in haar hart, m.n. met twijfel die resulteert in een schuldgevoel wegens de tekortkomingen inzake haar geloof in God.

 

In de tweede helft van de film is het vooral die relatie tussen geloof en rationaliteit, tussen wanhoop en overgave, die voor een zekere spanningsboog zorgt, niet allen tussen de hoofdrolspelers onderling, maar ook in hun contacten met de rest van de barakbewoners en het pleit voor de regisseur dat hij die thematiek ook bewust een plaats geeft in deze productie, want op die manier voorkomt hij dat The Hiding Place een al te duidelijk pleidooi wordt voor de zaak van Billy Graham en z’n missiewerk.

 

De film is niet vrij van ongerechtigheden. Af en toe is er een wit lijntje zichtbaar, soms is er sprake van zwarte punten en strepen, maar veel erger is het gesteld met de kleuren. Die blijven overeind in de interieuropnamen die gedomineerd worden door beige en bruin, maar uit heel wat buitenscènes is de kleur zo goed als helemaal verdwenen. Dat valt het minst op in de bredere panoramische opnamen van fietsers in een grauw polderlandschap, maar zo veel meer in korte en iets langere close-ups die gedomineerd worden door grijze en grauwe tinten. De geluidsband is goed van kwaliteit, maar de aangekondigde 5.1-track is een lachertje, want de dvd is gemaakt van een beeldband van een EO-uitzending, getuige de EO-aftiteling op het einde in plaats van de originele filmtitels. De opname breekt op het einde ook abrupt af, alsof men vond dat het welletjes was en de knop dus gewoon om kon.
 

 

Geen

 

Ondanks de wat magere technische dvd-presentatie, is de The Hiding Place een film die we u blijven aanbevelen. Na meer dan 35 jaar heeft hij niets van z’n frisheid en felheid verloren. De acteerprestaties zijn goed tot uitstekend, de thematiek blijft boeiend en is vooral verrassend ongecompliceerd gepresenteerd met de nadruk op de moeilijke levensomstandigheden van de gevangenen en veel minder op de afschuwelijke praktijken van de kampautoriteiten. The Hiding Place is ondanks het niet zo leuke thema een innemende en hartverwarmende film.