Adam Resurrected is een film die zich afspeelt in de marge van de Holocaust en het siert regisseur Paul Schrader dat hij z’n productie altijd uit het vaarwater van Schindler’s List (1993) en soortgelijke films weet te houden door niet nog een keer de lange rijen in streepjespakken gehulde zielloze mensenmassa’s, de mensonterende transporten of de verbrandingsovens te tonen. Dat hebben we allemaal elders al zo vaak gezien en misschien voorlopig meer dan genoeg, want eigenlijk heeft dergelijk materiaal al bijna het niveau van stoplap bereikt in films als The Boy In The Striped Pyjamas (2008) en The Reader (2008). In navolging van de Israëlische auteur Yoram Kaniuk voert regisseur Schrader z’n hoofdfiguur Adam Stein op die in 1961 terugkeert naar het Seizling Instituut in de Israëlische woestijn na de moord op z’n hospita. Daar worden overlevenden van de Holocaust opgevangen die mentaal niet meer in orde zijn als gevolg van de gruwelijke ervaringen in de kampen en tijdens de transporten, en Stein wordt er door de medebewoners met open armen ontvangen. Hij is populair in het Seitling Instituut, want als voormalige clown en circuseigenaar weet hij als geen ander een massa op een grappige manier te entertainen met z’n mooie praatjes, z’n manipulatieve eigenschappen en z’n gave om anderen te lezen. Maar Stein is ook berucht want hij is veel minder stabiel van karakter dan z’n omgeving vermoedt; hij kan bij zichzelf spontane inwendige en uitwendige bloedingen opwekken en balanceert dan dagenlang op het smalle koord tussen leven en dood; hij drinkt alcohol alsof het water is, vergrijpt zich regelmatig aan de hoofdverpleegster die zwaar verliefd op hem lijkt te zijn, geeft zich uit voor de Messias en de volgende dag voor een succesvol beursspeculant, maar als beste leerling van de klas heeft hij de directeur van het gekkenhuis, Dr. Nathan Gross, al meermaals teleurgesteld, niet het minst nu hij na een hoopgevende release toch weer opgenomen wordt wegens onmogelijk gedrag. Een eventuele genezing lijkt meer dan ooit buiten zijn bereik te liggen.
 

 

Dat laatste hoeft niet te verbazen, want Stein heeft zelf de hele oorlog in een kamp gezeten en is er op een onmenselijke manier behandeld in het kantoor van SS-commandant Klein (Willem Dafoe) die geen medelijden kende en Steins vrouw en jongste dochter naar de verbrandingsoven stuurde terwijl hij Stein verplichte om op datzelfde moment op z’n viool te spelen, want de joodse gevangenen hebben recht op marsmuziek, zoals een soldaat hem dreigend toebeet. Na de oorlog, begin jaren vijftig na een vruchteloze zoektocht, verneemt Stein dat z’n oudste dochter de kampen heeft overleefd en in Haïfa woont waar ze in het huwelijk is getreden met de jonge goeduitziende Joseph Gracci (Moritz Bleibtreu), maar hij komt te laat om haar in z’n armen te sluiten: ze is een tijdje voordien tijdens de bevalling van een zoontje overleden. Mentaal gebroken komt Adam Stein in het Seizling Instituut terecht waar hij z’n grote verdriet en het schuldgevoel wegens de jarenlange mishandeling door Klein maskeert met grapjes, alcohol en seks. Maar z’n opgewektheid is schijn, want in z’n hoofd zit het helemaal fout en Stein beseft dat hij wellicht niet te redden is en verwijt Dr. Gross z’n falende aanpak: het Seitling Instituut is geen ziekenhuis maar een stapelhuis voor gekken waar de schijn wordt opgehouden. En dan op een keer kort na z’n terugkeer voelt Adam Stein dat er een hond in het instituut is, wat tegen de afspraken is die hij destijds met Dr. Gross heeft gemaakt: nooit zou hij tegelijk met een hond in de instelling moeten verblijven. Hij overtuigt hoofdverpleegster Gina Grey om hem toegang te verlenen tot de kamer waar het hondengeblaf vandaan komt en maakt er kennis met David (Tudor Rapiteanu), een jongetje dat volgens een medebewoner sinds z’n geboorte in een kelder aan de ketting heeft gelegen als een hond. De confrontatie is een schok, maar Adam Stein weet precies hoe het aanvoelt om een menselijke hond te zijn. Hij besluit om David te redden, niet beseffend dat hij daarmee z’n eigen mentale genezing op de sporen heeft gezet.
 

 

Adam’s Resurrection wordt van begin tot einde gedomineerd door de indrukwekkende acteerprestatie van Jeff Goldblum (Dr. Ian Malcolm uit Spielbergs Jurassic Park, 1993) als de perfecte entertainer in z’n eigen circus in de jaren vóór de machtovername door de nazi’s, maar vooral de subtiele manier waarop hij de complexe psyche van Adam Stein voor de toeschouwer zichtbaar maakt spreekt tot de verbeelding. Hij is charmant en grappig, luidruchtig en somber, maar ook compleet geschift als gevolg van z’n eerdere ervaringen. Hij neemt risico’s, daagt z’n omgeving uit, simuleert een bloederige doodstrijd als hem dat van pas komt en vecht haast voortdurend tegen het zwart gat waarin hij dreigt te verdwijnen. Goldblum (The Switch, 2010) speelt de rol met overgave, met overtuiging en maakt van Adam Stein een verlicht en tegelijk donker personage dat de kijker op het puntje van z’n stoel houdt. Als kijker leef je met hem mee wegens de diepe pijn; andere keren verafschuw je Adam Stein, wil je hem liefst de nek omwringen en onheil toewensen. Hij is een zielige, maar vechtende man en tegelijk een losgeslagen monster dat alles vermorzelt wat op z’n weg ligt. Jeff Goldblum ziet u in z’n beste rol ooit als een emotioneel, doch tegelijkertijd weerzinwekkende wrak dat weigert om de strijd op te geven en die door het leven gedwongen wordt om het steeds opnieuw te beleven, want er is niets anders om voor te leven.
 

 

De nevencast levert goed werk maar krijgt nauwelijks de kans om te schitteren. Alleen Willem Dafoe (Antichrist, 2009), altijd uitstekend in de rol van onderdrukker en sadistische beul, levert prima weerwerk, ook al is z’n rol in het kader van deze film eerder beperkt. Maar Dafoe weet met weinig middelen de juiste toon te vatten en de kijker tegen de haren in te strijken. Sir Derek Jacobi (Love Is The Devil, 1998), een monument uit de Engelse theater- en filmgeschiedenis, heeft een heel klein rolletje als Dr. Nathan Gross, een rol met weinig tekst en nog veel minder acteerwerk. U zag hem als kardinaal Orsini in de tv-serie Borgia (2011) en als aartsbisschop Cosmo Lang in The King’s Speech (2010). De Duitse acteur Moritz Bleibtreu (Der Baader Meinhof Komplex, 2008), ondertussen ook de veertig voorbij en een grote naam in het Duits taalgebied, kruipt in de huid van Jospeh Gracci, een rol die in minder dan een minuut z’n beslag krijgt.
 

 

Regisseur Paul Schrader maakt van Adam’s Resurrection een psychologisch drama met horrorachtige accenten waardoor het klassieke tempo van de film vaak geïnjecteerd wordt met een portie ongemak en een sfeer die we eerder in B-films verwachten of in producties op basis van romans van Stephen King. Het past allemaal perfect in z’n poging om de uitersten in het karakter van z’n hoofdpersonage zichtbaar te maken en heel lang werkt dat ook perfect, ondanks de tegenstrijdige gevoelens die Adam Stein bij minstens een deel van de toeschouwers oproept. Op het einde van de film zwenkt de regisseur vrij bruusk in een andere richting voor een acceptabele en geruststellende slotscène waardoor hij nogal wat bochtenwerk moet maken dat de geloofwaardigheid van de film hypothekeert. Het is een kleine anticlimax na een voor de rest vrij sterke film, maar eentje die beslist veel meer mikt op het intellect dan op het gemoed, waardoor de inleving en de betrokkenheid van de toeschouwer ondanks de sterke prestatie van Jeff Goldblum uiteindelijk haperen.
 

 

Regisseur Paul Schrader kiest voor warme tinten van beige en bruin voor de Israëlische woestijn en voor het interieur van het Seitling Institute. De flashbacks van Adam Stein moeten het met veel minder kleur doen en lijken bij momenten op zwart-witopnamen. De details zijn altijd goed zichtbaar en van ongerechtigheden (strepen, witte punten en vlekken) is geen sprake. Het zwartniveau is goed. De soundtrack is van de hand van Gabriel Yared die z’n strepen verdiende in Das Leben Der Anderen (2006) en Cold Mountain (2003), maar de componist kiest in Adam Resurrected voor een erg sobere aanpak die perfect aansluit bij het thema.

Een aantal Andere Trailers.
 

 

In Adam Resurrected borstelt Paul Schrader een omstandig en diepgravend portret van een man die de naziconcentratiekampen niet zonder kleerscheuren heeft overleefd. De aanpak is origineel en inspirerend qua beeldtaal en de regisseur vermijdt de clichés die bijna onvermijdelijk zijn in films over de kampen. Jammer genoeg nestelt Adam Stein zich nooit in de hart van de toeschouwer en die kan het op het einde dan ook nauwelijks schelen wat er met het hoofdpersonage uit Adam Resurrected gebeurt.