In 1982 wordt de grootste homogemeenschap ter wereld – die van San Francisco – getroffen door de aidsepidemie. Promiscue mannen met veel wisselende contacten zijn het eerste slachtoffer. Sommigen krijgen huidkankers, anderen vermageren in sneltempo en worden getroffen door longinfecties en inwendige ziekten. In Castro Street worden dagelijks mannen tussen 20 en 50 jaar opgenomen in de speciale aids-afdeling van het General Hospital, maar niemand keert ooit terug naar huis. De dood waart door San Francisco en niemand weet wat de oorzaak kan zijn en wat er tegen te doen is. Het zal het leven in de stad voor altijd veranderen. Vijftien jaar later, na een terugval vanaf het begin van de jaren 90, staat de teller in de voormalige hoofdstad van de Flower Power op meer dan 15.000 doden, hoofdzakelijk homofiele mannen.

In We Were Here maken de regisseurs David Weissman en Bill Weber een staat van zaken op, dertig jaar na de inmiddels beruchte panepidemie en om het verhaal te vertellen doen ze een beroep op vijf mannen die het van in het begin allemaal hebben meegemaakt en die het als bij wonder hebben overleefd. Het zijn schrijnende verhalen die ze vertellen, waarin een beeld wordt geschetst van de menselijke catastrofe achter droge krantenkoppen en summiere tv-reportages en waarin ze op hun manier hulde brengen aan de honderden vrijwilligers die in ziekenhuizen en bij de slachtoffers thuis voor hulp en begeleiding zorgden omdat de officiële instanties het probleem negeerden en ziekenhuizen vreesden klanten te verliezen als bekend werd dat ze aids-patiënten toelieten. Ik heb nooit in de oorlog gevochten, zegt een vijftiger die maandenlang als buddy stervende homomannen heeft bijgestaan op de speciale afdeling van het San Francisco General Hospital, maar dit was een oorlogssituatie en we stonden er helemaal alleen voor. Een bloemenverkoper op Castro Street zag met afschuw hoe sommige van z’n klanten in het ziekenhuis opgenomen en vijf dagen later ten grave gedragen werden. Ze stierven als vliegen, zegt hij, en na een tijdje vroeg je je niet meer af waar iemand was gebleven, want je was bang dat men je zou vertellen dat ie ziek of dood was.

Uit onderzoek is gebleken dat hiv al in 1976 in de homogemeenschap van San Francisco was binnengedrongen. Af en toe stierf er iemand na een korte aandoening, zegt een kunstenaar die zelf besmet geraakte, heel erg ziek werd, maar lang genoeg leefde om in aanmerking te komen voor een behandeling, maar pas vanaf 1982 werd het patroon zichtbaar. Op dat moment was 10 procent van de homomannen in San Francisco besmet en tegen de tijd dat er tests ontwikkeld waren was hun aantal gestegen tot 20 à 30 procent. Toen de eerste effectieve geneesmiddelen op de markt verschenen was de helft van de mannelijke homo’s besmet. Tussen 1982 en 1990 stierven er in San Francisco honderden mannen per maand. De homogemeenschap reageerde met protestmarsen en hulpprogramma’s om de slachtoffers van voedsel, hulp in het huishouden en medicijnen te voorzien, en ze zette onderzoeksinstituten onder druk om mee te werken aan researchprogramma’s.

De reactie van de overheden was aanvankelijk lauw. In sommige Californische steden voerden actiecomités campagne om geïnfecteerde medeburgers in quarantaine-inrichtingen op te sluiten. De homogemeenschappen reageerden furieus en zagen die initiatieven als een bedreiging voor de mensenrechten. Ze organiseerden tegenbetogingen en massabijeenkomsten en een mars op Washington. We kunnen ons dat nu nog moeilijk voorstellen, maar in de jaren 80, toen men nog niet wist hoe de ziekte overgedragen werd en een geneesmiddel tegen de ziekte nog een utopie was, was er sprake van paniek, niet alleen in Amerika, maar ook bij ons in Europa, want tegen het einde van de jaren 80 waaierde de ziekte over de hele wereld uit met uitzondering van de islamitische landen waar de seksuele moraal aan zeer rigide wetten is gekoppeld.

David Weissman en Bill Weber illustreren hun documentaire met foto’s en homevideo’s van de slachtoffers van toen en wat u te zien krijgt is vaak choquerend, want de foto’s en filmpjes van aids-patiënten met donkere kankervlekken over het hele lichaam en zelfs in het gezicht, het levert geen fraaie aanblik op. De interviews met vijf mannen en één vrouw die destijds als vrijwilligers aan de slag zijn gegaan om de hoogste nood te lenigen, zijn chronologisch gemonteerd zodat de kijker een gestructureerd overzicht krijgt van de schade die de epidemie aanrichtte en van wat er georganiseerd werd en door wie om de hoogste nood te lenigen en de noodzakelijke overheidsinitiatieven op gang te brengen. De makers hebben ervoor gezorgd dat de film nooit de sentimentele toer op gaat, maar nogal wat interviews zijn dusdanig pakkend dat het moeilijk is om de ogen droog te houden. De meeste van de geïnterviewde mannen en vrouwen hebben nl. geliefden en partners verloren, vaak meer dan één keer zelfs, en daarmee hebben ze het na al die jaren nog vaak heel moeilijk. Weissman en Weber slagen erin om dat verdriet een plaats te geven in voor de rest sterke interviews en getuigenissen, waardoor er nooit sprake is van voyeurisme of sensatiezucht.