Maar in aflevering 1 staat het bezoek van Lady Crawleys moeder centraal (gespeeld door Shirley MacLaine), een oudere dame die zich hult in bont en veren en die met haar typische Amerikaanse kijk op de wereld voor nogal wat opschudding zorgt in de kringen van de conservatieve en behoudsgezinde Engelse adel op Downton Abbey. Vooral de oude gravin Violet Crawley (Maggie Smith) is weinig opgetogen over de progressieve ideeën van de Amerikaanse, maar als blijkt dat haar zoon Robert bijna het hele fortuin van z’n echtgenote Cora is kwijtgeraakt aan een onfortuinlijke investering in de Canadese spoorwegen, hangt ze de huik naar de wind in een poging om nieuw Amerikaans geld voor de redding van Downton Abbey te genereren. De oudste Crawley-dochter, Lady Mary, en haar verre neefje Matthew Crawley, volgens de Engelse wet de rechtmatige erfgenaam van Downton Abbey wegens geen mannelijke afstammeling van de huidige graaf Robert Crawley, zijn dan toch verloofd en de bruiloft is in volle voorbereiding, tot groot verdriet van Robert Crawley die geld de deur uit ziet vliegen dat hij eigenlijk niet meer heeft. Hij beseft dat de situatie onomkeerbaar is en besluit om Downton Abbey te verkopen, want de enige man die het familiebezit kan redden, nl. z’n toekomstige schoonzoon Matthew Crawley die onverwacht de enige erfgenaam blijkt ze zijn van een immens fortuin van een oom langs z’n moederszijde, besluit om de erfenis om dringende redenen te weigeren, tot groot verdriet van z’n toekomstige echtgenote Lady Mary die zich haar rol als gravin van Grantham heel anders en vooral een stuk luisterrijker had voorgesteld.

Terwijl de perikelen omtrent de verkoop van Downton Abbey en de verhuis van de familie naar een kleinere behuizing zich in aflevering 2 ontspinnen, wordt het huwelijk tussen Lady Mary en Matthew Crawley ingezegend, een grootse gebeurtenis met koninklijke allures die de financiële problemen voor even naar de achtergrond drukt. De huwelijksplannen van Edith Crawley, Lady Marys jongere zusje, vallen in aflevering 3 op een pijnlijke manier in het water, maar er is ook goed nieuws en dat deelt Matthew Crawley z’n kersverse schoonvader heel graag mee. Qua tegenslagen overigens geen gebrek in deze derde serie van Downton Abbey, want Lady Sybil, de jongste dochter van de Crawleys die er eerder met haar vaders chauffeur vandoor ging, keert terug naar haar geboortegrond voor het huwelijk van haar oudste zusje én om thuis te bevallen. Wat op een routineaangelegenheid lijkt, is dat evenwel niet en brengt de familie in aflevering 5 en 6 op de rand van de afgrond, want waar slachtoffers vallen zijn er ook daders, en Robert Crawley krijgt die ondankbare rol in de schoenen geschoven. Ondertussen heeft z’n toekomstige schoonzoon Matthew z’n pas verworven fortuin in Downton Abbey geïnvesteerd en een kritische blik op de boekhouding geworpen. Z’n conclusies vallen evenwel niet in goede aarde bij de oude graaf.

Downton Abbey Seizoen 3 zet een tandje bij na een interessant, maar niet te min overwegend rustiger tweede seizoen waarin vooral de periode van de Eerste Wereldoorlog centraal stond. Dit seizoen tikt aan in de loop van 1920. Op Downton Abbey zijn de paardenkoetsen tegen die tijd vervangen door auto’s; de plompe en rijkversierde kleren hebben plaats gemaakt voor handige jurken en mantelpakjes en alleen de oude gravin Violet hult zich nog in tule en stola. Downstairs wordt de charleston geoefend en het aanwerven van een voormalig keukenhulpje dat door omstandigheden in de prostitutie terecht was gekomen, is alleen voor graaf Robert Crawley en z’n butler Charles Carson nog een probleem. De wereld is definitief veranderd en dat beseffen Robert Crawleys Amerikaanse echtgenote en haar dochters maar al te goed. De jonge Matthew Crawley, de toekomstige graaf van Grantham, wil het trouwens allemaal een beetje eenvoudiger, want zwarte dinnerjackets en witte strikjes tijdens overvloedige candlelight diners, ze lijken hem nog nauwelijks relevant en kosten handenvol geld. Maar Robert Grantham is nauwelijks bereid om afstand te doen van de tradities van z’n voorvaderen en dus is een confrontatie tussen beide mannen niet te vermijden. Maar dat ziet u straks op deel twee van dit derde seizoen van Downton Abbey, want om de één of andere dringende reden heeft Universal het nodig gevonden om dit derde seizoen in de Benelux in twee delen uit te geven. En dat heeft beslist niks met poenpakkerij te maken…

Downton Abbey Seizoen 3 passeert als een stoomtrein op volle kracht. De oorlog heeft de ouderwetse Engelse maatschappij flink dooreengeschud, het vrouwenstemrecht staat voor de deur en meer algemeen groeit het besef dat de rigide normering van het victoriaans tijdperk niet langer houdbaar of wenselijk is. Op Downton Abbey wordt de schijn voorlopig nog opgehouden dat er niets veranderd is, maar de financiële tegenslagen en het manke beheer van het landgoed dwingen Matthew Crawley om zijn schoonvader Robert Crawley met de feiten te confronteren: er wordt te veel geld uitgegeven aan een protserige levensstijl terwijl de boerderijen en landerijen lang niet genoeg meer opbrengen om al die luxe te financieren. Downstairs houdt hoofdbutler Charles Carson z’n kudde voorlopig nog onder controle, maar bij de vrouwelijke leden van z’n staf groeit de overtuiging dat er verandering op komst is en dat de lang gekoesterde tradities niet meer in overeenstemming zijn met de maatschappelijke realiteit: keukenhulpje Daisy leert het van haar schoonvader die haar bezweert om op eigen benen te gaan staan omdat de dominerende positie van de adellijke landgoederen z’n beste tijd heeft gehad en Mrs. Patmore, de kokkin van Downton Abbey, ziet er geen graten in om een voormalige collega te helpen waardoor ze haar eigen goede naam in gevaar brengt. Cora, de Amerikaanse echtgenote van graaf Robert Crawley, heeft zich altijd aan de strenge etiquette van het milieu gehouden, maar ook zij vindt dat de tijd rijp is om ballast over boord te gooien en ze wordt daarin gevolgd door haar dochters Mary en Edith. De dikke muren van Downton Abbey hebben eeuwenlang de externe druk getrotseerd, maar ze zijn niet berekend op een interne omwenteling.

De opvallendste vernieuwing in dit seizoen is het production design. Het imposante kasteel en het oogverblindende interieur blijven overeind, maar de toiletten van de vrouwelijke personages passen zich aan de moderne tijd aan: de felle kleuren maken plaats voor donkere tinten en de stijl van de jurken en mantelpakjes is eenvoudig en sober zonder dat de elegantie verloren gaat. Elektrische verlichting is inmiddels geaccepteerd en Mrs. Hughes heeft zich zelfs een broodrooster aangeschaft, al zet die de allereerste keer het kasteel wel een beetje op z’n kop. De paardenkoetsen hebben definitief afgedaan en na WOI verschijnen de eerste auto’s in het straatbeeld, al blijven ze nog lange tijd het voorrecht van de rijken. Matthew Crawley laat als eerste de hoge hoed en de wandelstok achterwege en kleedt zich in een lange bruine gabardine en een eenvoudige deukhoed, waardoor hij de ongedwongen burgerlijke traditie van z’n milieu in Downton Abbey introduceert. Alleen tijdens het diner trekt hij voorlopig nog een dinnerjacket met wit strikje aan, maar het heeft er alle schijn van dat ook die traditie z’n eindstadium bijna heeft bereikt.

De acteerprestaties zijn zoals in de vorige seizoenen zo goed als perfect met Hugh Bonneville  (Miss Austen Regrets, 2008; Daniel Deronda, 2002) in de rol van graaf Robert Crawley, een imposante verschijning in wie alle fijne trekjes van de Engelse adel samengevoegd zijn. Bonneville domineert de scènes waarin hij optreedt, maar het is duidelijk dat z’n personage steeds meer ruimte moet laten voor de jongere generatie die gestalte wordt gegeven door Dan Stevens (Sense & Sensibility, 2008) als Matthew Crawley, een personage dat in de loop van drie seizoenen steeds meer op het voorplan treedt en dat met z’n no-nonsenseaanpak de oude graaf het gras stilaan voor de voeten wegmaait. Het financiële wanbeheer én z’n intrede als mede-eigenaar van Downton Abbey versterken z’n positie in dit derde seizoen en het heeft er alle schijn van dat Matthew Crawley z’n schoonvader over heel korte tijd overvleugelt. De Amerikaanse actrice Elizabeth McGovern (Once Upon A Time In America, 1983; Buffalo Soldiers, 2001) kruipt opnieuw in de huid van Lady Cora Crawley, een moderne vrouw die zich een tijdlang aan de voorschriften van het milieu van haar echtgenoot heeft gehouden, maar die nu meer en meer haar eigen inzichten volgt, wat tot heftige confrontaties – en zelfs een tijdelijke verwijdering – met Robert Crawley leidt. Isobel Crawley (Match Point, 2005; Cry Freedom, 1987), Matthews moeder, het product van een burgerlijk milieu, heeft haar progressieve ideeën en haar gevoel voor medemenselijkheid nooit onder stoelen of banken gestoken waardoor ze in het verleden meermaals in aanvaring kwam met de op traditie gestelde oude gravin Violet. Maar Matthews moeder geeft zich niet gewonnen omdat haar zoon straks de opvolger wordt van een telg uit een adellijk geslacht. Ze trekt zich in seizoen 3 het lot van jonge prostituees aan. Ze neemt er zelfs eentje in dienst als kok, wat bij Robert Crawley in het verkeerde keelgat schiet als hij verneemt dat een hoer eten heeft klaargemaakt voor zijn vrouw en dochters, doch Cora, Mary en Edith blijken daar geen probleem mee te hebben. De toevoeging van Shirley MacLaine (Irma La Douce, 1963; The Apartment, 1960) in aflevering 1 van deze derde serie is uiteraard een meesterlijke zet en de ondertussen hoogbejaarde actrice maakte een meer dan geslaagde indruk. Het heeft PBS in Amerika geen windeieren gelegd!

De grote ster van Downton Abbey blijft evenwel de inmiddels bijna 80-jarige actrice Maggie Smith (als de oude gravin Violet Crawley), bij Harry Potter-liefhebbers beter bekend als professor Minerva McGonagall, en geliefd wegens haar opmerkelijke prestaties in o.a. Becoming Jane (2007), Gosford Park (2001), Death On The Nile (1978) en in de aantrekkelijke komedie Ladies In Lavender (2004). De grappige, snoeiharde en sarcastische oneliners hebben de scenaristen van Downton Abbey allemaal voor Maggie Smith gereserveerd en zij krijgt de lachers dan ook vaak op de hand, want ondanks haar hoge leeftijd weet ze de korte, maar vlijmscherpe opmerkingen met de gepaste intonatie en gelaatsexpressie af te vuren.

Downstairs zijn de belangrijkste figuren hoofdbutler Charles Carson, gespeeld door Jim Carter (Cranford, 2007), de man die al decennialang in dienst is bij de Crawleys en die garant staat voor een perfecte service bij elke gelegenheid. Carson is een man van de strenge traditie en de sluipende veranderingen beschouwt hij als een persoonlijke belediging en een verlies van algemene cultuur. Z’n rechterhand Mrs. Hughes (Phyllis Logan) maakt een moeilijke tijd door, maar zij heeft het veel minder moeilijk met het feit dat de oude tijd definitief voorbij is. De kleine gedrongen roodharige Mrs. Patmore (Lesley Nicol) voelt zich als een vis in het water als de onmisbare kok van Downton Abbey en zij probeert vooral de jonge manschappen van Charles Carson uit de buurt van haar keukenhulpjes te houden. Mrs O’Brien, gespeeld door Siobhan Finnernan (Boy A, 2007), die zich exclusief met de kamermeisjes bezighoudt, deemstert een beetje weg in serie 3 sinds haar band met kledingsassistent Thomas Barrow (Rob James-Collier) schipbreuk heeft geleden naar aanleiding van de aanwerving van haar neefje als nieuwste hulpje van hoofdbutler Carson, maar wat zij nog niet beseft is dat Thomas een meer dan normale genegenheid koestert voor James, die andere nieuwe (en aantrekkelijke) aanwinst van de Carson-staf, waarmee een heikel onderwerp wordt aangeboord in Downton Abbey. John Bates (Brendan Coyle, Lark Rise To Candleford, 2008-2011), de oude kameraad van Robert Crawley en een tijdlang zijn persoonlijke assistent, zit in de gevangenis wegens de vermeende moord op z’n eerste vrouw en hij probeert met de medewerking van Anna Smith (Joanne Froggatt), z’n tweede vrouw en kamermeisje van Lady Cora, z’n onschuld te bewijzen. Ondertussen wordt het hem in de gevangenis niet gemakkelijk gemaakt door een medegevangene en een bewaarder.

 

In de tweede en laatste extra The Men of Downton Abbey (9 min.) wordt aandacht besteed aan het conflict tussen twee generaties mannen die de wereld met heel verschillende ogen bekijken. Enerzijds gaat het om Robert Crawley, de man die opgevoed is om de familie en het familiebezit in stand te houden volgens aloude regels en tradities, en naast hem zijn hoofdbutler Charles Carson, die er meer nog dan zijn werkgever alles aan doet om de vooroorlogse levenswijze en stijl te handhaven, en anderzijds de veel jongere Matthew Crawley, een verre neef van de familie die door omstandigheden in een burgerlijk milieu is opgegroeid – z’n vader was een succesvol arts – en die als advocaat een veel zakelijkere kijk op de dingen heeft. Hij wordt in z’n vernieuwingsdrang gesteund door Tom Branson, de voormalige chauffeur van Robert Crawley die met de jongste dochter is getrouwd, wat Carson niet alleen heel erg betreurt, maar wat hij ook als een regelrechte aanval op de historische tradities van de adellijke familie beschouwt. Bovendien komt Branson uit een volks milieu – z’n grootvader was een geitenboer – en om den brode is hij bereid om in de garage van z’n broer in Ierland te gaan werken. Het zijn twee werelden die onder één dak samenleven en dat leidt tot wrijvingen, want Matthew en Tom laten ook duidelijk blijken het pompeuze gedoe op Downton Abbey maar niets vinden. De slechte financiële positie van het landgoed als gevolg van mislukte investeringen door Robert Crawley laat echter geen ruimte voor improvisatie en de oudere graaf moet zich uiteindelijk bij de feiten neerleggen: modernisering van de productiemiddelen en reorganisatie van de werkstijl, een proces waarin Matthew een cruciale rol speelt, waardoor hij zich onmisbaar maakt voor het voorbestaan van Downton Abbey als economisch entiteit.

CONCLUSIE
Downton Abbey – Seizoen 3.1 lost de verwachtingen helemaal in en het is jammer voor de aficionados van de concurrentie, maar wie volhoudt dat Parade’s End (2012) beter is omdat een recensent van The Guardian het gezegd heeft, die moeten we tot onze spijt meedelen dat Downton Abbey qua kijkcijfer én qua dvd-verkoop in elk geval het tegendeel heeft bewezen. Bovendien heeft deze serie z’n lengte als grote troefkaart, want met meer dan 20 afleveringen en drie specials krijgen de makers de kans om de hoofdfiguren uit dit kostuumdrama uitvoerig te karakteriseren en spanningsbogen te bouwen die in een vergelijkbare serie van nauwelijks 8 afleveringen onmogelijk te realiseren zijn.