František Vláčil (1924-99) wordt volgens heel wat Tsjechische filmkenners als de grootste cineast van zijn land beschouwd (en Marketa Lazarova uit 1967 meteen de beste Tsjechische film), toch is hij buiten de grenzen van Tsjechië nauwelijks bekend. Af en toe doken zijn films op in de programmatie van obscure filmfestivals of is zijn werk wel eens vergeleken met dat van Tarkovsky, maar daar houdt het eigenlijk op. Second Run DVD probeert daar nu wat verandering in te brengen door het werk van deze Oost-Europeaan in een opgepoetste versie op dvd uit te brengen. De eerste in het rijtje is Vláčils debuut The White Dove uit 1960, dat in datzelfde jaar in Venetië met een award voor beste fotografie werd bekroond.
 

 

 

Voor The White Dove had František Vláčil al een paar animatiefilms en documentaires gedraaid, maar vanaf de jaren 50 wilde de Tsjech volwaardige films maken. Echt gemakkelijk was dat niet want het land stond onder streng toezicht van de Sovjets en het gebeurde geregeld dat een film werd verbannen. De Tsjechische nouvelle vague waarvan Milos Forman de bekendste is, had het zeer moeilijk om de juiste onderwerpen te vinden die de Sovjets goedkeurden. Veel keuze was er niet: men kon klassieke romans verfilmen, men kon zich toespitsen op geschiedkundige gebeurtenissen ofwel nam men gewoon een universeel thema. Vláčil koos voor het laatste. Naar eigen zeggen wilde hij poëzie in filmvorm brengen en daarmee eigent de regisseur zich meteen wat extra vrijheid toe, want het staat iedereen vrij om met een eigen interpretatie voor de dag te komen. Dat geldt ook voor de symboliek in The White Dove. De ene kijker zal de duif als symbool zien voor de drang die de gehandicapte jongen heeft om te lopen, terwijl anderen de vogel zullen beschouwen als de wil om weg te vliegen, ver weg van het Sovjet-regime. Over iedere scène bestaat er wel één of andere analyse en die vind je allemaal terug in een bijhorend boekje van zo'n twintig pagina's.
 

In zijn films zie je duidelijk dat František Vláčil een schilder is. Niet alleen qua stijl, maar ook qua werkwijze omdat de Tsjech bijna zijn hele film eerst tekende… Over echte storyboards gesproken! De film begint met een man die op een verkeersbord zit dat de richting naar Charleroi aanduidt. Het is inderdaad in België waar een hele resem reisduiven in de richting van de Baltische Zee wordt losgelaten. Een van de mensen die haar duif verwacht is de jonge Susanne (Kateřina Irmanovová), maar de vogel vliegt verloren en komt niet bij haar terecht. Wel belandt de duif ergens in Praag en wel bij de kleine Misa (Karel Smyczek). Het ventje zit aan een rolstoel gekluisterd en na een tijdje ontstaat er een innige vriendschap tussen hem en de gewonde duif. Naarmate de vogel gezond wordt, neemt ook zijn drang naar de vrijheid toe. 
 

 

 

De film wordt (wellicht door het onderwerp) wel eens vergeleken met Kes van Ken Loach waarin een arme jongen vriendschap sluit met een roofvogel. Qua filmstijl gooit František Vláčil het weliswaar over een andere boeg. Geregeld gebruikt de Tsjech Bergman-achtige composities. Het is zelfs zo dat de strandscènes verdraaid veel op fragmenten uit The Seventh Seal lijken. František Vláčil maakt niet alleen gretig gebruik van zijn eigen tekentalent, ook de schoonheid van Praag wordt benut om prachtige plaatjes te schieten. Als je zo’n film toch in een hoekje moet duwen, dan zal arthouse wellicht de juiste plaats zijn, toch kun je The White Dove ook gewoon als een prachtige fabel zien. Ontroerend, prachtig en natuurlijk ook om over na te denken.

De beeldkwaliteit is natuurlijk discutabel, toch mag de filmfan niet uit het oog verliezen dat je dat soort film niet moet vergelijken met peperdure Hollywoodproducties. Niet alleen zijn deze films met een extreem laag budget gedraaid, ook zijn ze vaak nadien gewoon verwaarloosd met desastreuse beschadigingen als gevolg. Second Run DVD deed zijn uiterste best om deze films zo netjes mogelijk uit te brengen, maar dat betekent niet dat er geen filmgrain of andere beschadigingen te zien zijn. Toch heeft de kijker geen andere keuze dan deze mankementen met de mantel der liefde te bedekken wil hij van deze Oost-Europese pareltjes kunnen genieten. Het geluid is mono, ofschoon het geruis tot een minimum is beperkt.


EXTRA'S
CONCLUSIE