Als nazi-commando’s in de loop van 1943 in de Poolse stad Lvov massaal joden op transport zetten naar Auschwitz, duikt de familie Chiger onder: via een gat in de vloer van de kelderwoning zoekt ze een veilig onderkomen in het uitgebreide riolenstelsel van de stad. Daar wordt hun groepje van zo’n 20 personen (inclusief vrienden en verwanten) opgemerkt door Leopold Sacha, een ambtenaar die de riolen op z’n duimpje kent en die elke dag instaat voor het onderhoud en het wegwerken van verstoppingen, wat vaak voorkomt sinds er steeds meer lijken van joodse burgers op de ondergrondse kanalen drijven. Sacha ziet een kans om z’n mager salaris bij te spijkeren en grijpt z’n kans: tegen een royale vergoeding is hij bereid om voor voedsel en warme dekens te zorgen en maximum 15 mensen op een veilige plek in het riool onder te brengen. Tegen z’n vrouw heeft hij het over een onverwachte loonsverhoging, maar op haar vraag of hij al joden tegengekomen is, antwoordt hij ontwijkend. Het mensen zoals wij, zegt zij, en hij: ze hebben Jezus vermoord, zegt men…

Dat Leopold Sacha plots veel geld op zak heeft en inkopen doet alsof hij een kleine leger onderhoudt, het valt uiteraard op, vooral bij de gedrongen verkoopster op de markt die zijn echtgenote in het verleden meer dan eens krediet toestond omdat ze weer zonder geld zat, maar ze knijpt een oogje dicht, want Sacha dingt niet af en hij zeurt ook niet over de kwaliteit van de knollen, het brood of de vruchten. Sacha leidt een dubbelleven en naargelang de tijd verstrijkt trekt hij zich meer en meer het lot van z’n protegés aan, want hun behuizing is zeer primitief tussen de ratten en de bedompte lucht van het brakke water. Meestal zitten ze in het donker en alleen als hij passeert met vers voedsel en tijdens het bakken van groente gebruiken ze hun lantaarns. Voor de rest is het stil en koud in de nauwe, bedompte ruimte waar ze zich weken en maanden schuilhouden en af en toe wegduiken als een nazi-militie weer een keer getipt is i.v.m. de geur van gebakken uien die naar de oppervlakte opstijgt. En dan op een zondag in het voorjaar, terwijl Leopold Sacha en z’n vrouw in de kerk zitten voor de communie van hun dochtertje, wordt Lvov geteisterd door een wolkbreuk en veranderen de beekjes in het afwateringsstelsel van de Poolse stad in kolkende rivieren…

Regisseur Agnieszka Holland bespaart de kijker zo veel mogelijk beelden over de mishandeling van joden door nazi’s, want die hebben we in de voorbije vijftig jaar vaak genoeg gezien, maar het leed van de ondergedoken gezinnen is daarom niet minder erg of minder zichtbaar, want maandenlang overleven in onhygiënische en mensonterende omstandigheden én in een zo goed als totale duisternis - in het geval van de joodse familie Chiger gedurende niet minder dan 14 maanden – het herleidt mensen tot hun meest elementaire staat. Dat betekent evenwel niet dat hun samenhorigheid toeneemt, want de moeilijke levensvoorwaarden leiden tot onderlinge conflicten en tegenstellingen die de relatieve veiligheid bedreigen. De groep valt dan ook uiteen en degenen die voor een andere oplossing kiezen, betalen het uiteindelijk met hun leven en ze brengen Leopold Sacha bovendien in een weinig benijdenswaardige positie, want hij wordt gedwongen om de riolen uit te kammen op joodse verstekelingen. Z’n eigen joden, zoals hij ze na verloop van tijd noemt,  kan hij maar met moeite aan het oog van de nazi’s onttrekken. Dat hij zich goed laat betalen voor zijn hand- en spandiensten is in het licht van de afloop van z’n onderneming niet meer dan een akkefietje, want als het geld van de joden op is, laat hij ze tegen alle verwachtingen in niet in de steek, maar neemt hij zo mogelijk nog grotere risico’s om ze uit de handen van hun belagers te redden.

Agnieska Holland maakt van haar hoofdpersonage geen held, d.w.z. niet meteen, dat onderdeel spaart ze op voor de eindscène van de film, want Leopold Sacha als kleine crimineel en sjacheraar, is het aanvankelijk alleen om het geld van de joodse familie Chiger te doen. Hij is een product van z’n tijd en z’n milieu en pas als het tot hem doordringt dat joden ook mensen zijn en dat hen groot onrecht wordt aangedaan, zet hij alles op het spel om hun leven te redden. Het scenario is een integere bewerking van het boek In the Sewers of Lvov: A Heroic Story of Survival from the Holocaust van auteur Robert Marshall over de ware toedracht van de feiten en de betrokkenheid van Leopold en Magdalena Socha, die in 1978 door de Israëlische organisatie Yad Vashem erkend werden als Righteous among the Nations, de hoogste eer die niet-joden te beurt valt voor heldhaftig gedrag ten voordele van vervolgde joden tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De bij ons onbekende Poolse acteur Robert Wieckiewicz (Lech Walesa, 2013) neemt de rol van rioolinspecteur Leopold Socha voor z’n rekening, een personage dat hij op een unieke manier karakteriseert als de nauwelijks in politiek geïnteresseerde Poolse arbeider die door omstandigheden in de turbulente Europese geschiedenis van zijn tijd terechtkomt en die zonder het zelf te beseffen uitgroeit tot een held die door latere generaties in één adem zal worden genoemd met Corrie ten Boom, Walter Süsskind en Oskar Schindler. In deze Pools-Duits-Canadese productie herkent u beslist ook Herbert Knaup (Lola Rennt, 1998, Das Leben Der Anderen, 2006) als Ignacy Chiger en Maria Schrader (Rosenstrasse, 2003; Aimée & Jaguar, 1998) als zijn echtgenote Pauline. De Berlijnse acteur Benno Fürmann zag u eerder aan het werk in Kruistocht In Spijkerbroek (2006) en in Joyeux Noël (2005). De rest van de cast is uitstekend op dreef, hoewel er in de claustrofobische donkere riolen niet heel veel ruimte is om als acteur het verschil te maken.