FILM
2001: A Space Odyssey (1968) speelt zich af over een periode van vier miljoen jaar. De film is opgedeeld in vier hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk, The Dawn of Man, maken we kennis met een troep mensapen die door een mysterieus buitenaards artefact (een zwarte monoliet) intelligentie aangereikt krijgt. De mensapen gebruiken hun nieuwe intelligentie om een rivaliserende troep mensapen te overmeesteren en worden bijgevolg de voorvaders van de huidige mens. Het tweede hoofdstuk speelt zich vier miljoen jaar later af, in het jaar 2001. De mens heeft op de maan een buitenaards artefact opgegraven (alweer een zwarte monoliet) die een signaal stuurt naar een voorwerp in de nabijheid van Jupiter. Hoofdstuk drie - Jupiter Mission - begint 18 maanden later aan boord van het ruimteschip Discovery dat op weg is naar Jupiter om uit te zoeken waarom het signaal is gestuurd. De bemanning van Discovery bestaat uit vijf mensen, waarvan drie in hyperslaap, én de intelligente boordcomputer HAL9000. Om onduidelijk redenen (waarover fans nog steeds lange discussies voeren), keert HAL zich tegen de mensen aan boord en doodt vier van hen, tot de vijfde, Dave Bowman, erin slaagt HAL uit te schakelen, een van de meest aangrijpende momenten in de filmgeschiedenis. Bowman zet de missie naar Jupiter alleen voort en vliegt in een kleine capsule naar de plaats waar het signaal van de maan is ontvangen. Hij vindt er een gigantische monoliet, zwevend in de ruimte. het blijkt om een zgn. sterrenpoort te gaan, een transportsysteem dat Bowman naar de andere kant van het heelal brengt. Daar komt hij terecht in een hotelkamer, gebouwd op basis van zijn herinneringen, waarin hij in versneld tempo oud wordt en sterft. De monoliet verschijnt voor een laatste keer en maakt van Bowman een foetus die terugkeert naar de aarde - hij wordt het eerste kind van een nieuwe mensheid. De volgende stap in de evolutie van de mens, geleid door de ongeziene bouwers van de monolieten.

Akkoord, Stanley Kubrick en Arthur C. Clarke waren iets te optimistisch toen ze bemande maanbases en artificiële intelligentie voorzagen in het jaar 2001, maar toch blijft dit een mijlpaal in de geschiedenis van de film. Het was de eerste film die het concept ruimtevaart op een realistische manier in beeld bracht (en dat aan de hand van nooit geziene special effects): in de ruimte is het muisstil en beangstigend eenzaam en alles gaat er tergend langzaam. Het is tevens één van de meest invloedrijke films die je ooit zal zien: al decennia halen regisseurs hun inspiratie uit Kubricks meesterwerk. Elke "sterrensprong", elke gewichtloze scène, elke boosaardige robot of boordcomputer, ze staan allemaal in de schaduw van 2001. Star Trek, Star Wars, The Abyss, Stargate, Mission to Mars, Contact, het belang van 2001 valt niet te onderschatten. 2001 is een film die veel vragen stelt, bijv. over de plaats van de mensheid in het universum en minder expliciet ook religieuze vragen (wat is het verschil tussen een God en een superontwikkeld buitenaards ras - een vraag die veel explicieter aan bod komt in Contact), maar verwacht je niet aan al te veel antwoorden. Kubrick vraagt van de kijker dat hij zijn eigen opinie vormt. Er zit een absoluut minimum qua dialoog in de film en dus is het verhaal niet altijd even duidelijk bij een eerste visie.

Wat ontbreekt aan dialoog wordt dan weer ruimschoots goed gemaakt door de symboliek. Wat niet gezegd, maar wel getoond wordt, is zo mogelijk nog belangrijker dan de woordjes die nu en dan gewisseld worden tussen de protagonisten. Het is bijv. niet toevallig dat de monolieten letterlijk de vorm hebben van een deur: ze zijn een voorwaartse stap in de evolutie van de mensheid. Letterlijk een deur naar iets nieuws dus. In het jaar 2001 zijn de meeste ruimteschepen en maanbases - aldus Kubrick - rond van vorm. Rond staat voor cirkelvormig: de mensheid zit vast, is gestagneerd. Het is ook niet toevallig dat de allereerste gedachte die de allereerste mensaap heeft er een is die verband houdt met geweld: een bot gebruiken om andere apen het hoofd in te slaan. Zo zit de film tsjokvol met interessante ideëen. Er zijn honderden essays geschreven over het belang van de symboliek in 2001. Voor wie iets meer zoekt in een film dan seks en ontploffingen, voor wie film ook een uitdaging mag zijn, voor deze mensen is 2001: A Space Odyssey een ware schat.

BEELD EN GELUID
De dvd bevat het volledig gereconstrueerd 2.21:1-beeldformaat dat digitaal opgenomen is voor een optimale beeld- en geluidskwaliteit op basis van nieuwe elementen, gecreëerd voor de videomaster op basis van het originele 65mm Super Panavision 70mm-cameranegatief en 6-sporige magnetische geluidsbanden. Pogle Platinum werd gebruikt om de kleuren te verbeteren. Een hele rimram van technische termen en vakjargon, hoor ik u al zeggen. Samengevat kunnen we stellen dat de beeldkwaliteit enorm verbeterd is ten opzichte van bijv. de regio 1-versie die we voor deze gelegenheid nog eens bekeken hebben. Natuurlijk heeft deze nieuwe release enkele minpunten, maar die zijn op één hand te tellen en storen nooit.

Zoals hierboven reeds kort vermeld is de geluidsband eveneens onder handen genomen. De filmmuziek is digitaal gerestaureerd en opnieuw opgenomen. Dat resulteert in een verbeterde geluidskwaliteit die behoorlijk klinkt. De 5.1-kanalen worden wel goed benut, maar voor surroundeffecten en andere achtergrondgeluiden eerder sporadisch gebruikt. Het LFE-kanaal wordt niet dikwijls aangesproken. De muziek maakt continu gebruik van alle speakers. Ook hier enkele kleine minpuntjes zoals het krijsen van de apen dat iets te scherp klinkt. In het geheel genomen is de audiotransfer best geslaagd.

EXTRA'S
Het zorgenkindje als het ware van deze dvd. De extra's zijn door menig 2001-fan op hoongelach ontvangen. En gelijk heeft ie. Een film die zoveel betekent in de filmgeschiedenis en die een enorme invloed heeft gehad, krijgt een onheuse behandeling wat betreft extra's: een bioscooptrailer en een boekje met wat achtergrondinformatie. Omdat het hier een "deluxe collector's edition" betreft, wordt er tevens een filmbeeldje en een muziek-cd met de geremasterde soundtrack bijgevoegd. Een magere troost. Het is zeer frustrerend te beseffen dat recentere en onbeduidende films meer extra's bevatten dan deze release. Het zal wel met rechten te maken hebben, zeker? Heel erg jammer...

Genoeg getreurd, nee? Niet helemaal. De verpakking is ook niet echt wat ze moet zijn. Het doosje is eerder lomp en iets te groot uitgevallen (bijna 1 cm hoger dan een standaard verpakking) waardoor het met heel veel moeite in ons dvd-rek past. Dat had zeker beter gekund.

CONCLUSIE
Een uitmuntende film. Een ware klassieker. Een mijlpaal in de filmgeschiedenis. We komen waarempel woorden tekort om dit juweeltje van Kubrick te omschrijven. Voorts krijgt de film eindelijk de behandeling die hij verdient, wat resulteert in een bevredigende audio- en een schitterende beeldkwaliteit. De extra's daarentegen laten heel wat te wensen over.