VINCENT VAN GOGH
Bespreking door: William - Geplaatst op: 2015-10-16
FILM
125 jaar geleden overleed de Nederlandse schilder Vincent van Gogh in het Franse Auvers-sur-Oise (30 km ten noodoosten van Parijs) en omdat te herdenken, is de vierdelige tv-serie (1990) over de laatste tien jaar van zijn leven, opnieuw uitgebracht. Het verhaal begint op het moment dat de jonge Van Gogh zijn geboortedorp Zundert (Noord-Brabant) de rug toekeert en naar de Borinage verhuist. Op dat moment is hij eerder predikant dan schilder, want hij gaat er tussen de industriearbeiders wonen en brengt aan z’n jongere broer Theo verslag uit over hun harde levensvoorwaarden en de onveilige situatie in de steenkoolmijnen. Hij maakt er donkere en deprimerende tekeningen van wat hij om zich heen ziet: uitgebuite mensenmassa’s, troosteloze landschappen, armoede en een weerzinwekkende vervuiling. Nadien keert hij terug naar Nederland, naar Nuenen, waar z’n ouders ondertussen een nieuw onderdak hebben gevonden, en later naar het noordoosten, naar Nieuw-Amsterdam. Ondertussen heeft hij zich bekwaamd in de schilderkunst, wat hem uiteindelijk naar Antwerpen voert, waar hij zich inschrijft aan de Academie. Maar z’n verblijf is van korte duur, want z’n
lelijke tekeningen en weinig realistische voorstellingen vallen niet in goede aarde bij het bestuur, en directeur Verlat (Julien Schoenaerts) is eerder onder de indruk van het Franse classicisme. Drie maanden later gaat hij naar Parijs op aandringen van zijn broer Theo, die er in een kunstgalerij werkt. Hij brengt Vincent in contact met tijdengenoten zoals Toulouse-Lautrec, Gauguin en Seurat, maar hij slaagt er niet in om diens doeken aan de man te brengen.
In Parijs wordt Van Goghs palet kleurrijker en lichter van toon, maar omdat z’n broer hem moet onderhouden, besluit hij om naar Zuid-Frankrijk te verhuizen, want het is er niet alleen goedkoper om te leven, het licht is er ook anders dan in het noorden en dat wil hij per se op doek vastleggen. Hij vindt een onderkomen in Arles, waar hij na verloop van tijd het gezelschap krijgt van Paul Gauguin (op aanbeveling van Theo). Maar beide mannen zijn uit heel ander hout gesneden; Gauguin voelt zich gekrenkt door de aanhoudende kritiek van Van Gogh op zijn schilderstijl, en hij gaat uiteindelijk z’n eigen weg. Met Van Goghs gezondheid gaat het ondertussen niet goed. Hij heeft last van zware migraine-aanvallen, praat volgens zijn omgeving vaak onzin en komt na de laatste confrontatie met Gauguin (waarbij hij z’n oor afsnijdt) in het ziekenhuis terecht en daarna in een gekkenhuis. Later keert hij terug naar Parijs, naar Auvers-sur-Oise, waar hij zich een kogel door de borst jaagt en twee dagen later overlijdt. Hij wordt op het plaatselijke kerkhof begraven.
Gedurende die hele periode verkocht Theo van Gogh niet één doek of tekening van zijn oudere broer. Vincent leefde van het geld dat Theo hem regelmatig liet overmaken. Dat lijkt verrassend, maar de beide broers onderhielden een zeer levendige correspondentie en volgens Theo waren ze eigenlijk maar één persoon: hij de geest en Vincent het lichaam. Theo zou zijn broer trouwens nauwelijks zes maanden overleven. Volgens zijn echtgenote Jo ging hij eronderdoor van verdriet. En omdat zij haar man had beloofd om zich te bekommeren om het oeuvre van haar zwager, deed Jo van Gogh-Bonger er alles aan om de wereld voor het werk van Vincent van Gogh te interesseren. Het is wellicht ook haar verdienste dat hij uitgroeide tot één van de grootsten van de moderne schilderkunst.
In de serie gaat de aandacht naar de laatste acht jaar uit het leven van Van Gogh en wordt de camera gericht op acht mensen uit zijn directe omgeving, o.a. zijn broer Theo, zijn collega Paul Gauguin en Marguerite Gachet, waardoor we een uniek uitzicht krijgen op zijn persoonlijkheid. Dat hij in die periode vaak verhuisde komt bovendien het production design ten goede, want u ziet de schilder in heel diverse milieus, van de grauwe industriewijken van de Borinage tot de Groenplaats en de kathedraal van Antwerpen, en van het appartement van zijn broer Theo in Parijs tot het zonovergoten platteland in Arles en omgeving. De acteerprestaties zijn goed tot uitstekend, met Ids van der Krieken (
Gooische Vrouwen II, 2014) in de hoofdrol, Klees Scholten (
Flikken Maastricht, 2009), als zijn immer bezorgde jongere broer en Julien Schoenaerts (
Meeuwen Sterven In De Haven, 1955) als de directeur van de Antwerpse Academie. Ondanks het feit dat de serie inmiddels 25 jaar oud is, is het materiaal niet verouderd en klinken de dialogen - op de deftige Karel Michiel Verlat (Schoenaerts) na, die een hoogdravend taaltje hanteert – soepel en vlot.
BEELD EN GELUID
Ondanks de leeftijd van het materiaal, zijn de kleuren realistisch en mooi afgelijnd. In de interieurs is er uiteraard sprake van veel bruin en andere donkere tinten, maar eens in Arles, spatten de kleuren van het scherm. De details blijven mooi overeind en van storende ongerechtigheden is geen sprake, want deze release is voor de gelegenheid helemaal opgeknapt. De 2.0-geluidstrack is ruim voldoende voor een dergelijke serie.
EXTRA’S
In de documentaire Het Schildersleven van Vincent van Gogh krijgt u een chronologisch overzicht van de carrière en het leven van Vincent van Gogh, van zijn geboorte in Nuenen tot zijn dood in de buurt van Parijs, waarbij uiteraard veel aandacht wordt besteed aan zijn belang voor de moderne schilderkunst. Een interessant werkstuk dat u ook met Engels en Frans commentaar kan bekijken en beluisteren. En uiteraard krijgt u heel wat schilderijen en tekeningen van de Nederlandse grootmeester te zien. Met moderne technieken ziet u hoe de afbeeldingen op de schilderijen veranderen in gebouwen en landschappen die ook vandaag nog bestaan en die in vele gevallen in hun oorspronkelijke staat zijn bewaard, want alles wat met Vincent van Gogh te maken heeft, heeft uiteraard een belangrijke toeristische waarde.
CONCLUSIE
In Vincent Van Gogh komt het leven van de Nederlandse schilder helemaal opnieuw tot leven, maar het is niet echt een succesverhaal, want als schilder werd hij nauwelijks geapprecieerd en dus leefde hij vooral van het geld dat zijn jongere broer Theo hem regelmatig toezond. Zijn eigen grote en internationale succes heeft hij nooit mogen beleven, want hij was zijn tijd ver vooruit en zelfs in Parijs zou het tot na z’n dood duren vooraleer men z’n doeken mooi vond en z’n oeuvre op prijs kon stellen. Dit is een perfecte serie om met Vincent van Gogh kennis te maken.